Alkibiades
Alkibiades, znany również jako Alcybiades (gr. Ἀλκιβιάδης, ur. 450 p.n.e., zm. 404 p.n.e.) był ateńskim strategiem, który odegrał kluczową rolę w ostatnich piętnastu latach II wojny peloponeskiej. Uznawany jest za wybitnego polityka oraz wodza, jednak jego brak rozwagi, wygórowane ambicje oraz skłonność do wystawnego stylu życia przyczyniły się do zdobycia wielu wrogów. Dla Greków był postacią budzącą kontrowersje.
Strateg ateński
Po śmierci ojca Kliniasa w 447 roku p.n.e. wychowywał się pod opieką swojego wuja, Peryklesa. W młodości był uczniem Sokratesa i w Atenach znany był z rozwiązłego stylu życia.
Działalność polityczną Alkibiades rozpoczął około 420 roku p.n.e., w okresie zaostrzającego się konfliktu zbrojnego Aten ze Spartą. Opowiadał się za zbrojnym ustanowieniem hegemonii Aten na Peloponezie, ubiegając się (nieskutecznie) o stanowisko stratega na rok 418/417 p.n.e. Dzięki swoim poglądom i charyzmie zdobył poparcie niższych warstw społecznych, swoich rówieśników oraz przeciwników ówczesnej ostrożnej polityki wobec wroga, prowadzonej przez Nikiasza i wspieranej przez zamożne klasy. W 417 roku, w obliczu podziału obywateli ateńskich, Zgromadzenie ludowe przeprowadziło ostracyzm, mający na celu wykluczenie jednego z rywali. Sąd skorupkowy nie spełnił swojego zadania, ponieważ w tym czasie Alkibiades i Nikiasz zjednoczyli siły przeciwko Hyperbolosowi, ich wspólnemu przeciwnikowi. Pod wpływem Alkibiadesa Ateny zawarły układ z koalicją na czele z Argos, jednak zniechęciły sojuszników do dalszych działań militarnych, zajmując fort w Epidauros, co wcześniej sugerowały Argos. Niekonsekwentna polityka Aten i utrata wsparcia Argos opóźniły zakończenie potencjalnej wojny ze Spartą.
W 417 roku p.n.e. Alkibiades został wybrany na stratega razem z Nikiaszem. W 416 roku p.n.e. podjął działania mające na celu rozszerzenie wpływów Związku Ateńskiego. Odwiedził Argos, podczas gdy Nikiasz udał się w stronę Macedonii. W tym roku Ateńczycy rozpoczęli wojnę z Koryntem i wystosowali do spartańskiej kolonii na Melos żądanie przystąpienia do Związku Ateńskiego. Władze Melos odmówiły sojuszu, co przyciągnęło flotę wroga do ich brzegów. Po długim oblężeniu, państwo na wyspie poddało się w 415 roku p.n.e. Alkibiades na Zgromadzeniu przekonywał do wymierzenia konsekwencji za odmowę, namawiając do wymordowania wszystkich mężczyzn na Melos oraz sprzedaży kobiet i dzieci do niewoli. Obszar wyspy został zasiedlony przez ateńskich kolonistów.
Wyprawa sycylijska
Zimą 416/415 roku p.n.e. do Aten przybyli posłowie z Segesty na Sycylii, prosząc o wsparcie militarne przeciwko Syrakuzom. Wiosną 415 roku p.n.e. Zgromadzenie zgodziło się na wysłanie na Sycylię strategów – Alkibiadesa, Nikiasza i Lamachosa. Tuż przed wyprawą, w Atenach miało miejsce świętokradztwo, polegające na usunięciu fallusów z hermów. Alkibiades został oskarżony o to przestępstwo. Zażądał procesu, jednak jego rywale polityczni wystąpili o odroczenie rozprawy, obawiając się, że flota oraz wojsko go wesprą.
Ekspedycja wojenna zakończyła się niepowodzeniem, ponieważ greckie miasta na Sycylii nie wpuściły floty ateńskiej. Stratedzy zaakceptowali plan Alkibiadesa, który zakładał zajęcie jednego z miast jako bazy wypadowej. Początkowo planowano opanowanie Mesyny, ostatecznie jednak zdobyto Katanię. Wkrótce po tym na Sycylię przypłynął statek państwowy „Salamina”, aby sprowadzić Alkibiadesa do Aten na rozprawę sądową (podczas jego nieobecności znaleziono świadków, którzy wymienili imiona sprawców świętokradztwa, ale na liście nie było imienia Alkibiadesa). Strateg udał się do Aten, jednak przewidując niekorzystny wyrok, zbiegł podczas postoju w Turioj.
Po stronie Sparty
Po ucieczce z „Salaminy”, Alkibiades osiedlił się w Argos na Peloponezie. Tam wystosował prośbę do króla Sparty Agisa II o zapewnienie mu ochrony politycznej, obiecując w zamian pomoc w strategii wojennej. Przekonał Agisa II do wsparcia oblężonych przez Ateńczyków Syrakuz. Na jego radę na Sycylię została wysłana flota spartańska pod dowództwem Gylipposa. W wyniku działań wojennych na Sycylii Ateńczycy ponieśli klęskę. Alkibiades przekonał Spartę do zmiany taktyki w wojnie z Atenami. Latem 413 roku p.n.e., zamiast ataku na Attykę, Spartanie skierowali się na twierdzę w Dekelei, którą zdobyli zimą 413/412 roku p.n.e. W czasie, gdy Agis II był zaangażowany w wojnę, Alkibiades uwiódł królową, z tego związku prawdopodobnie urodził się Leotychidas.
Gdy do wojny po stronie Sparty przystąpiła Persja, obiecując przekazanie kolonii ateńskich w Azji Mniejszej, Alkibiades podburzył miasta jońskie – Chios, Erythraj, Klazomenaj i Milet – do buntu przeciwko Atenom. W świetle sukcesów Sparty na morzu, wspieranej przez Wielkiego Króla Dariusza II i Tissafernesa, pozycja Alkibiadesa, który nie zyskał przebaczenia za uwiedzenie żony Agisa II, osłabła. Strateg postanowił skontaktować się z Persami, przekonując ich do wstrzymania dalszej pomocy, argumentując, że większe korzyści mogą zyskać po osłabieniu obu stron. Jednocześnie powiadomił trierarchów ateńskich, że jest gotów negocjować wsparcie perskie, pod warunkiem ustanowienia w Atenach oligarchii, oczyszczenia go z zarzutów o świętokradztwo i umożliwienia mu powrotu do polityki. Propozycja Alkibiadesa zyskała poparcie załóg okrętowych na czele z Pejsandrosem, który udał się do Aten, aby podjąć kroki do realizacji jego żądań. Gdy posłowie ateńscy z Pejsandrem na czele przybyli do Tissafernesa na Samos, strateg w imieniu satrapy zażądał wysokiej ceny za swoje usługi, podejrzewając, że Tissafernes odmówi wsparcia Atenom. Rokowania nie zostały wznowione, jednak działania na rzecz wprowadzenia ustroju oligarchicznego trwały.
Powrót do Aten
W obliczu zagrożenia Alkibiades uzyskał przebaczenie Ateńczyków i dowodził ich wojskami w latach 411-407 p.n.e. Ponownie popadł w niełaskę w 406 roku, po klęsce Aten w bitwie morskiej pod Notion w pobliżu Efezu, którą lud ateński przypisał Alkibiadesowi. Uciekł do swoich posiadłości na europejskim brzegu Hellespontu. Po klęsce Aten w 404 roku zbiegł do Persji, uciekając przed zwycięską Spartą. W tym samym roku został zamordowany.
Postać Alkibiadesa w pismach starożytnych
Biografia Alkibiadesa znajduje się w „Żywotach równoległych” Plutarcha. Opisują go także współcześni mu Ksenofont i Tukidydes. Jest również jednym z bohaterów dialogu Platona „Uczta”, jako osoba blisko związana z Sokratesem.
Przypisy
Bibliografia
Nicholas Geoffrey Lemprière, N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, wyd. 2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
Grzegorz G. Łach, Alkibiades. Wódz i polityk, Zabrze: INFORTeditions, 2011, ISBN 978-83-8994-36-75. Brak numerów stron w książce.
