Alireza Doulatszahi (pers. علیرضا دولتشاهی; urodziny 20 kwietnia 1965 w Teheranie) (transkrypcja angielska nazwiska: Doulatshahi) to irański polskoznawca, badacz z dziedziny humanistyki, tłumacz, poeta i entuzjasta esperanta.
Jego korzenie sięgają dynastii Kadżarów, będąc potomkiem w siódmym pokoleniu najstarszego syna szacha Fath Alego, Mohammada Alego Mirzy Doulatszaha (pers. محمد علی میرزا دولتشاه; 1821-1789). Ukończył studia magisterskie w zakresie nauczania języka perskiego oraz licencjat z bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Aktualnie pracuje w Teheranie. W 2007 roku został uznany za najlepszego naukowca roku przez fundację Astan-e Qods-e Razawi z siedzibą w Maszhadzie.
== Działalność ==
=== Polskoznawstwo i badania naukowe ===
Jest autorem wielu publikacji dotyczących historii i literatury polskiej, a także ezoterycznego odłamu szyizmu znanego jako horufija. Opracował i wydał ważny traktat perskojęzyczny Mirzy Jusofa Mostaszār ad-Doule, Jek kalame (pol. „Jedno słowo”), który jest istotny dla XX-wiecznej historii Iranu i ruchu konstytucyjnego. Do końca 2019 roku wygłosił w Iranie i Polsce ponad pięćdziesiąt referatów dotyczących historii i kultury. Jako ekspert wielokrotnie oceniał projekty badawcze Narodowej Biblioteki Iranu.
W lutym 2013 roku Doulatszahi był jednym z założycieli Stowarzyszenia Przyjaźni Irańsko-Polskiej (pers. انجمن دوستی ایران و لهستان Andżoman-e Dusti-je Irān wa Lahestān) i pełnił funkcję prezesa do września 2015 roku.
Doulatszahi jest jednym z niewielu irańskich naukowców specjalizujących się w polskoznawstwie. Mimo braku w Iranie instytucji zajmującej się studiami nad Polską, prowadzi badania nad polską historią i literaturą oraz popularyzuje Polskę w Iranie od lat 90. XX wieku. W 2019 roku (na okładce z 2018) ukazał się zredagowany przez niego zbiór artykułów różnych autorów poświęcony Adamowi Mickiewiczowi, będący drugą książką prezentującą myśl i twórczość poety, która ukazała się w Iranie. W setną rocznicę śmierci Mickiewicza opublikowano artykuł Mieczysława Jastruna w perskim tłumaczeniu z przedmową irańskiego naukowca i literata Sa’ida Nafisjego. W 2007 roku Doulatszahi opublikował książkę pt. Lahestānian wa Irān = Polacy i Iran, opisującą historię relacji między Polakami a ich ojczyzną.
Doulatszahi często uczestniczy w konferencjach i spotkaniach dotyczących kultury polskiej organizowanych w Teheranie. W grudniu 2019 roku, podczas spotkania poświęconego nowej noblistce Oldze Tokarczuk, wygłosił referat na temat literatury polskiej oraz jej tłumaczeń na język perski.
Język esperanto zainteresował go w 1982 roku. W początkowych latach istnienia niezależnego irańskiego kwartalnika esperantystycznego „Pajām-e Sabzandiszān”, który został założony w 2002 roku, regularnie publikował artykuły. Prowadził między innymi serię poświęconą historii esperanta w Iranie oraz opisał twórczość irańskiego poety Biżana Dżalalego. Współpracował również z czasopismem esperantystycznym „Kontakto”, gdzie opublikował artykuł na temat mitologii związanej z narcyzem oraz najwyższą górą Iranu, Demawendu.
=== Twórczość poetycka ===
Pierwszy zbiór poezji Doulatszahiego, zatytułowany Qorbat-e qorbat, ukazał się w 2003 roku w Teheranie. Wcześniej jego wiersze były publikowane w książce Sze’r be daqiqe-je aknun (pol. Poezja tej chwili). Polski przekład jego wierszy został wydany z okazji spotkania z Doulatszahim w Klubie Poetyckim „To był naprawdę fascynujący wieczór”. Poetyckie teksty w jego wykonaniu pojawiały się także w „Przeglądzie Orientalistycznym”. Jego wiersze w esperanto znalazły się w pierwszej antologii poetów perskich piszących w tym języku, zatytułowanej Versoj de Persoj (Słowacja, 2009).
== Dorobek ==
=== Książki ===
==== Dzieła naukowe ====
Lahestāniān wa Irān = Polacy i Iran, Teheran 1386 (2007), 241 str.
==== Redakcja ====
Jādnāme-je szā’er-e melli-je Lahestān Ādām Mitskiewicz. Be jād-e dewist-o-bistomin sālruz-e tawallod-e u = Szkice o polskim wieszczu narodowym Adamie Mickiewiczu, Tehrān 1397 (2018; w rzeczywistości 2019), 98 str.
Mirza Jusof Mostaszār ad-Doule, Resāle-je mousum be: Jek kalame (pol. Traktat zwany „Jedno słowo”), Tehrān 1386 [2007], 79 str.
==== Zbiory poezji ====
Qorbat-e qorbat (pol. Bliskość dalekiego), Tehrān 1382 [2003], 95 str.
O imionach i wiatrach (tomik dwujęzyczny, persko-polski), tłumaczyła z perskiego Ivonna Nowicka, Warszawa 1998, 23 str. (nakład własny)
==== Przekłady (wybór) ====
Szymborska Wisława, Aksi az jāzdah-e septāmbr = Fotografia z 11 września, przekład wspólnie z Ivonną Nowicką, Tehrān 1382 [2003], 144 str. (wznowienia: 2004, 200?, 2014)
Mickiewicz Adam, Qazalhā-je Kerime = Sonety krymskie, przekład wspólnie z Ivonną Nowicką, Tehrān 1389 (2010), 79 str.
Poświatowska Halina, Ej zendegi tarkam koni mimiram. «Gozine-je asz’ār» = Życie, umrę jeśli odejdziesz. (Wybór wierszy), przekład wspólnie z Ivonną Nowicką, Tehrān 1389 (2010), 93 str.
=== Publikacje drobne ===
==== Artykuły z dziedziny polskoznawstwa (wybór) ====
„Polscy wykładowcy na uczelni Dar’ol-Fonun”
==== Przekłady (wybór) ====
Szymborska Wisława, „Szā’er wa dżahān” (polski Poeta i świat; przekład wspólnie z Ivonną Nowicką) „Negāh-e Nou” bahman 1375 [styczeń/luty 1997], Tehrān, nr 31, str. 6-12. (jest to tłumaczenie przemówienia noblowskiego poetki wygłoszonego 7 grudnia 1997 r. w Sztokholmie)
== Przypisy ==
== Linki zewnętrzne ==
2019 – Wywiad z Doulatszahim na temat jego książki Jādnāme-je szā’er-e melli-je Lahestān Ādām Mitskiewicz = Szkice o polskim wieszczu narodowym Adamie Mickiewiczu. Irańska rozgłośnia Radio Farhang, 8 listopada 2019 (pers.)
2017 – Udział w panelu z okazji 75. rocznicy dotarcia uchodźców polskich do Iranu. 3 października 2017, Teheran www.smtnews.ir (pers.)
2016 – Referat na konferencji „Drugie seminarium z serii tematycznej poświęconej iranistykom na świecie zatytułowane: Iranistyka w Polsce – wczoraj, dziś i jutro. 23 maja 2016, Fundacja Iranistyczna, Teheran information.iranology.ir (pers.)
2015 – Wykład poświęcony wieszczowi na spotkaniu „Adam Mickiewicz, polski poeta narodowy”. 11 listopada 2015, Teheran, www.mehrnews.com (pers.)
2015 – Wykład na spotkaniu „Krusiński a studia nad dziejami Safawidów. Omówienie rękopisów ksiąg podróży Krusińskiego ze zbiorów Biblioteki Narodowego Muzeum Malek”. 17 października 2015, Teheran, malekmuseum.org (pers.)
2015 – Wypowiedź na spotkaniu „Stosunki kulturowe i iranistyka w Polsce”. 14 maja 2015, Teheran, Teherańskie Międzynarodowe Targi Książki www.tibf.ir (pers.)
2011 – Referat na spotkaniu poświęconym Miłoszowi zatytułowanym „Miłosz a umiłowanie szeroko rozumianej wolności”. Ośrodek kultury Szahr-e Ketab, Teheran, 12 grudnia 2011. (pers.)
2008 – Wypowiedź na spotkaniu „150 rocznica przełożenia Koranu na język Polski” (pers.), Irańska Międzynarodowa Strona Koraniczna iqna.ir; to samo spotkanie www.ibna.ir (pers.) 15 września 2008, Teheran.
