Alina Barbara Pienkowska (urodzona 12 stycznia 1952 roku w Gdańsku, zmarła 17 października 2002 roku w tym samym mieście) była polską pielęgniarką oraz działaczką związkową, a także osobą zaangażowaną w opozycję w okresie PRL i senatorem II kadencji.
Życiorys
Była córką Tadeusza Pabijana i Heleny z domu Bojdo, mieszkała w Gdańsku. Ukończyła IX Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku oraz Wydział Pielęgniarstwa Pomaturalnego Medycznego Studium Zawodowego w Gdańsku. Od września 1973 roku pracowała jako pielęgniarka w Szpitalu Wojewódzkim w Gdańsku, a od maja 1975 roku pracowała w pogotowiu w Przemysłowym Zakładzie Opieki Zdrowotnej przy Stoczni Gdańskiej.
Od 1978 roku aktywnie uczestniczyła w działalności Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Redagowała niezależne pismo WZZ „Robotnik Wybrzeża”, gdzie pisała artykuły dotyczące złych warunków pracy oraz przyczyn chorób zawodowych. Angażowała się w kolportaż ulotek i niezależnej prasy, a także brała udział w obchodach rocznicowych upamiętniających wydarzenia z grudnia 1970 roku. W tym czasie poznała m.in. Bogdana Borusewicza, Andrzeja i Joannę Gwiazdów, Bogdana Lisa, Annę Walentynowicz, Lecha Wałęsę oraz Krzysztofa Wyszkowskiego, który wspominał:
W związku z jej działalnością opozycyjną była poddawana inwigilacji przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, najpierw w ramach sprawy operacyjnego sprawdzenia, a od sierpnia 1978 roku w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania (SOR) pod kryptonimem „Pielęgniarka” (operacja była prowadzona w Wydziale III „A”, a następnie w Wydziale III KW MO w Gdańsku). Do inwigilacji Aliny Pienkowskiej wykorzystywano tajnych współpracowników. Nałożono na nią zakaz wyjazdów zagranicznych na 3 lata, wielokrotnie przeszukiwano jej mieszkanie, a także była zatrzymywana na 48 godzin. Jedną z form represji było również przeniesienie jej z jednej przychodni do innej w ramach Przemysłowego Zakładu Opieki Zdrowotnej. W kwietniu 1980 roku została karnie przeniesiona z przychodni Zakładów Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki Elmor do przychodni w Stoczni Gdańskiej, gdzie postawiono jej nieprawdziwy zarzut zaniedbania w pracy, co miało prowadzić do jej zwolnienia. W obronie Aliny Pienkowskiej załoga Elmoru złożyła petycję do dyrektora PZOZ, którą podpisało około 300 osób. Przeniesienie zostało jednak utrzymane, a ona pozostała zatrudniona jako pielęgniarka.
14 sierpnia 1980 roku, w dniu rozpoczęcia strajku w Stoczni Gdańskiej, Alina Pienkowska przekazała postulaty strajkujących stoczniowców do Radia Wolna Europa (za pośrednictwem Jacka Kuronia) oraz apel o pomoc żywnościową. 15 sierpnia została przewodniczącą Komitetu Strajkowego w Przemysłowym Zakładzie Opieki Zdrowotnej, a po utworzeniu MKS weszła w skład jego prezydium. Była współautorką listy 21 postulatów MKS oraz autorką postulatu numer 16, który dotyczył poprawy funkcjonowania i dostępności opieki zdrowotnej dla Polaków. Jako członkini Prezydium MKS podpisała porozumienia sierpniowe i wynegocjowała zgodę rządu na zwolnienie z aresztu osób wspierających protest (m.in. Mirosława Chojeckiego).
Po przekształceniu MKS w Międzyzakładowy Komitet Założycielski Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych, który od 17 września 1980 roku przyjął nazwę „Solidarność”, aktywnie uczestniczyła w tworzeniu struktur związkowych w Polsce. Została wybrana na przewodniczącą w swojej organizacji zakładowej oraz zaangażowała się w działalność Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Służby Zdrowia. Przewodniczyła Krajowej Sekcji Służby Zdrowia „Solidarności”.
Podczas strajku okupacyjnego w Sali Herbowej Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku została przewodniczącą komitetu strajkowego służby zdrowia. Protest, który rozpoczął się 7 listopada 1980 roku po zerwaniu rozmów między przedstawicielami solidarnościowej służby zdrowia a stroną rządową w sprawie podwyżki płac, trwał 10 dni i zakończył się podpisaniem porozumienia, które gwarantowało dalsze negocjacje postulatów oraz znaczącą kwotową podwyżkę płac. Piotr Mierzewski, bliski współpracownik Aliny Pienkowskiej, wspominał jej postawę z tamtych dni w następujący sposób:
W lipcu 1981 roku została wybrana do prezydium zarządu Regionu Gdańskiego na I Walnym Zebraniu Delegatów NSZZ „Solidarność” w regionie. 29 listopada tego samego roku zrezygnowała z tej funkcji w proteście przeciwko metodom kierowania związkiem przez Lecha Wałęsę.
13 grudnia 1981 roku, na podstawie decyzji nr 167 wydanej przez komendanta wojewódzkiego MO w Gdańsku, została internowana. Przebywała w Areszcie Śledczym w Gdańsku, Zakładzie Karnym w Bydgoszczy-Fordonie, a od 10 stycznia 1982 roku w ośrodku odosobnienia w Gołdapi. 23 lipca 1982 roku uchylono jej internowanie, a 5 sierpnia zakończono prowadzenie operacji o kryptonimie „Pielęgniarka”. Po powrocie do Gdańska Alina Pienkowska kontynuowała działalność antykomunistyczną, współpracując z Regionalną Komisją Koordynacyjną NSZZ „Solidarność”. Z tego powodu w styczniu 1985 roku została objęta obserwacją przez funkcjonariuszy SB w ramach SOR o kryptonimie „Gniazdo”, a od lutego 1988 roku jej inwigilacja była kontynuowana w ramach SOR kryptonim „Sabat-2”.
Alina Pienkowska nie uczestniczyła w obradach Okrągłego Stołu, zgadzając się z jego przesłaniem. Swoją decyzję tłumaczyła:
Razem z mężem Bogdanem Borusewiczem włączyła się w odbudowę struktur regionalnej „Solidarności”, weszła w skład Tymczasowego Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”, a w latach 1990–1992 była delegatem na Walny Zjazd Delegatów NSZZ „S” Regionu Gdańskiego. Jako członek prezydium zarządu Regionu Gdańskiego oraz przewodnicząca Krajowej Sekcji Służby Zdrowia NSZZ „Solidarność” angażowała się w reformy w służbie zdrowia.
W 1991 roku, startując z listy „Solidarności” w pierwszych w pełni demokratycznych wyborach parlamentarnych, zdobyła mandat senatora, uzyskując poparcie ponad 200 tysięcy wyborców z województwa gdańskiego. W wyższej izbie parlamentu pracowała w Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia.
W wyborach parlamentarnych w 1993 roku nie ubiegała się o reelekcję. Powróciła do pracy jako pielęgniarka w przychodni stoczniowej. Od 1993 roku działała w Unii Demokratycznej, a następnie w Unii Wolności. W 1998 roku z listy UW została wybrana do Rady Miasta Gdańska, gdzie skupiła się głównie na kwestiach związanych z służbą zdrowia.
Zmarła na skutek choroby nowotworowej i została pochowana na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku (rejon VI, taras I, rząd 6).
Życie prywatne
Jej pierwszym mężem był Piotr Pienkowski, a 23 grudnia 1984 roku wzięła ślub z Bogdanem Borusewiczem. Miała dwoje dzieci: Sebastiana i Kingę.
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie
Na mocy zarządzenia prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1990 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Decyzją prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 18 października 2002 roku, za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce oraz za pracę społeczną, została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 3 maja 2006 roku, za znaczące zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
W 2000 roku otrzymała tytuł honorowego obywatela Gdańska.
Alinie Pienkowskiej poświęcono film dokumentalny pt. „Historia pewnego życia” z 2003 roku w reżyserii Andrzeja Titkowa. W 2013 roku została patronką Ośrodka Profilaktyki i Epidemiologii Nowotworów w Poznaniu. Związkowi Aliny Pienkowskiej i Bogdana Borusewicza poświęcony był jeden z odcinków cyklu dokumentalnego „Taka miłość się nie zdarza” (2009).
W 2019 roku jej wizerunek pojawił się na muralu „Kobiety Wolności” na stacji PKM Strzyża w Gdańsku. 31 sierpnia 2020 roku odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci Aliny Pienkowskiej na fasadzie bloku przy ul. Fitelberga 8 w Strzyży. Była również jedną z bohaterek musicalu „1989”, będącego koprodukcją Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie i Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego z 2022 roku, w której rolę Aliny Pienkowskiej zagrała Karolina Kamińska.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Arkadiusz Kazański: Alina Pienkowska-Borusewicz. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, seria: Bohaterowie Niepodległej. ISBN 978-83-8098-925-2. OCLC 1204344308.
Katarzyna Lisiecka: Alina Pienkowska-Borusewicz. Instytut Pamięci Narodowej, 28 kwietnia 2020. [dostęp 2021-02-15].
Małgorzata Rybak: Alina Barbara Pienkowska z d. Pabijan. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-02-15].
