Alina Nowicka-Jeżowa

Alina Maria Nowicka-Jeżowa

Alina Maria Nowicka-Jeżowa (urodzona 24 maja 1946 roku w Zakopanem) to polska literaturoznawczyni, specjalizująca się w literaturze i kulturze epok dawnych. Jest profesorem doktor habilitowanym, komparatystką oraz członkiem Uniwersytetu Warszawskiego. Dodatkowo, należy do Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz Towarzystwa Naukowego im. Adama Mickiewicza. Wyróżniona tytułem doktor honoris causa przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.

Życiorys naukowy

W 1968 roku ukończyła studia magisterskie z zakresu filologii polskiej i słowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie rozpoczęła również studia doktoranckie, które kontynuowała w Warszawie. Pracę doktorską obroniła w 1974 roku. W 1989 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego, a pięć lat później otrzymała tytuł profesora nauk humanistycznych.

Od 1970 roku związana jest z Uniwersytetem Warszawskim, na Wydziale Polonistyki, a od 2010 roku w Instytucie Badań Interdyscyplinarnych (obecnie Wydział „Artes Liberales”). Na Wydziale Polonistyki pełniła różnorodne funkcje, w tym dyrektora Instytutu Literatury Polskiej (1993–1996), przewodniczącej Rady Naukowej (1996–2002) oraz kierowniczki Zakładu Literatury i Kultury Dawnej (1996–2007). Organizowała Laboratoria, takie jak „Humanizm polski. Dziedzictwo i współczesność” oraz „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej. XV-XVIII wiek”. Obecnie jej prace badawcze koncentrują się na temacie „Obraz natury w kulturze intelektualnej, literackiej i artystycznej doby staropolskiej i Oświecenia”. Zainicjowała również Międzywydziałowe Interdyscyplinarne Humanistyczne Studia Doktoranckie oraz Międzywydziałowy Zespół Komparatystyki, którym kierowała w latach 2003–2012 i nadal nim kieruje.

Wykładała na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie była kierownikiem Katedry Literatury Staropolskiej i Komparatystyki (1991-1993) oraz na Uniwersytecie Opolskim. Jest członkiem i przewodniczącą Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN oraz członkiem Komitetu i Centralnej Komisji do spraw Tytułów i Stopni Naukowych. Prowadziła programy badawcze, w tym „Jan Andrzej Morsztyn – poeta marinistyczny” oraz „Kultura polskiego baroku w Europie XVII wieku”.

Od 1996 roku jest członkiem korespondentem, a od 2005 członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 2006 roku została członkiem korespondentem, a w 2013 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności.

Uczestniczyła w międzynarodowych programach badawczych, takich jak „Canons de la culture et thématisation de l´histoire en Europe Centrale” oraz „European Network for Baroque Cultural Heritage”. Wygłaszała referaty na uniwersytetach w różnych krajach, w tym we Włoszech, Szwecji, Niemczech, Czechach oraz na Węgrzech. Była współtwórczynią Pierwszego Kongresu Polonistyki Zagranicznej oraz Międzynarodowego Naukowego Komitetu Studiów Polonistycznych (1998). Stworzyła serie naukowe, takie jak „Nauka o Literaturze Polskiej za Granicą” oraz „Humanizm. Idee – nurty, paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej”.

Nagrody, odznaczenia i wyróżnienia

Alina Nowicka-Jeżowa jest laureatką Subsydium Profesorskiego Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (edycja 2002) oraz Wyjazdowego Stypendium Naukowego. Otrzymała nagrody Indywidualne Ministra Edukacji Narodowej w latach 1979, 1990, 1993 oraz 2001, a także nagrody Rektora UW (sześciokrotnie w latach 2002-2006 oraz w 2019). Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 2011 roku oraz Odznaką Zasłużonego dla Kultury Polskiej w 2010 roku. W 2016 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Dorobek naukowy

W dorobku naukowym Aliny Nowickiej-Jeżowej znajduje się około 300 publikacji krajowych i zagranicznych, w tym monografie, rozprawy oraz artykuły dotyczące literatury i kultury dawnych epok oraz zagadnień metodologicznych. Publikowała także edycje krytyczne oraz tomy zbiorowe, w których utrwalone zostały programy badawcze pod jej kierownictwem.

Jest autorką książek poświęconych głównie literaturze epoki baroku, takich jak „Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku” (2000), „Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI–XVIII w.” (1992) oraz „Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej” (1992). Ostatnio wydała syntezę twórczości Jana Kochanowskiego pt. „Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego” (2019), która ukazała się także w wersji włoskiej.

Lista wybranych publikacji

Monografie

Madrygały staropolskie. Z dziejów liryki miłosnej w epoce renesansu i baroku, Ossolineum, Wrocław 1978.
Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI-XVIII w., TN KUL, Lublin 1992.
Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, PWN, Warszawa 1992.
Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, Warszawa 2000.
Barok polski między Europą i Sarmacją. Część pierwsza: Profile i zarysy całości, Neriton, Warszawa 2009-2011.
Jan Kochanowski. Dieci saggi, Accademia Polacca delle Scienze Centro di Studi a Roma 2018.
Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2019.

Edycje

Kasper Miaskowski, Zbiór rytmów, Warszawa 1995, Biblioteka Pisarzy Staropolskich, nr 3.

Monografie zbiorowe (koncepcja naukowa i redakcja /współredakcja/ naukowa)

Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz i A. Karpiński, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
Przekład literacki. Teoria – Historia – Współczesność. W stulecie urodzin J. Parandowskiego, red. A. Nowicka-Jeżowa i D. Knysz-Tomaszewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Badania porównawcze. Dyskusja o metodzie, Świat Literacki, Izabelin 1998.
Polonistyka na świecie. Pierwszy Kongres Polonistyki Zagranicznej, red. A. Nowicka-Jeżowa, S. Dubisz, J. Święch, Warszawa 1998.
Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, red. A. Nowicka-Jeżowa i P. Stępień, Wydział Polonistyki UW, Zakład Graficzny UW, Warszawa 2000.
Barok polski wobec Europy. Kierunki dialogu, red. A. Nowicka-Jeżowa, przy współpr. E. Bem, Wydawnictwo ANTA, Warszawa 2003.
Barok polski wobec Europy. Sztuka przekładu, red. A. Nowicka-Jeżowa i M. Prejs, Wydawnictwo ANTA, Warszawa 2005.
Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory, Sztokholm/Stockholm, red. A. Nowicka-Jeżowa i E. Teodorowicz-Hellman, Stockholms Universitet 2007.
Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – rewizje. (Wstęp do badań), red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Cieński, A. Pawlak, Neriton, Warszawa 2008-2009.
Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, część 1: Paradygmaty – tradycje – profile historyczne; część 2: Inspiracje filozoficzne projektów antropologicznych, red. A. Nowicka-Jeżowa, Neriton, Warszawa 2009-2010.
Humanism in Polish Culture, red. A. Nowicka-Jeżowa, W. Pawlak, P. Urbański, Frankfurt 2011.
Drogi i rozdroża współczesnej komparatystyki europejskiej, red. A. Nowicka-Jeżowa, K. Wierzbicka-Trwoga, T. Wójcik, Elipsa, Warszawa 2012.
Humanizm między Wschodem i Zachodem, pod redakcją M. Baraniak i A. Świder-Pióro, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019.

Pozostałe

A. Nowicka-Jeżowa, Post-Tridentine Jesuit Writers and the Humanist Tradition. Continuities and Revaluations in the Works of Piotr Skarga, w: Universalia et Particularia. Ars et Praxis Societatis Iesu in Polonia, red. Bogna Bohdanowicz, Tomasz Jeż, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2018.
A. Nowicka-Jeżowa, Związki polsko-włoskie w badaniach Profesora Tadeusza Ulewicza, w: Profesor Tadeusz Ulewicz jako badacz dawnej literatury i kultury, red. R. Mazurkiewicz, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2018.
A. Nowicka-Jeżowa, Sante Graciotti: Studioso, maestro, amico. Alcune considerazioni dopo 60 anni di studi sulla letteratura polacca e slava, Roma 2018.
C. Backvis, Panorama poezji polskiej epoki baroku, t. 1-2, Optima, red. A. Nowicka-Jeżowa, R. Krzywy, Warszawa 2003.

Referaty i wykłady

„Wacław Potocki w swojej podgórskiej ojczyźnie”, referat inaugurujący Ogólnopolską Konferencję Naukową „Podkarpacie literackie na przestrzeni wieków”, Uniwersytet Rzeszowski i Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu, Rzeszów – Przemyśl, 24–26 kwietnia 2018.
Rex Interpretum Polonorum w skarbcu rzeczy dawnych i nowych, referat inaugurujący ogólnopolską konferencję „W poszukiwaniu nowości. Refleksje o literaturze dawnej”, Uniwersytet Śląski, Wisła, 22–24 października 2018.
„Jan Kochanowski jako projektodawca humanistyczno-renesansowego dyskursu wolności”, referat na konferencji „Najwyższa Pani swoich praw…” Instytut Badań Literackich PAN, 5–7 listopada 2018.
A. Nowicka-Jeżowa, „Listy Horacego”, w Cyklu Spotkań Koła Naukowego „Kultura Staropolska”: „Rok Akademicki 1554”, 7 stycznia 2019.