Alina Margolis-Edelman (urodzona 18 kwietnia 1922 w Łodzi, zmarła 23 marca 2008 w Paryżu) była polską lekarką oraz działaczką społeczną pochodzenia żydowskiego. Brała udział w powstaniu warszawskim w 1944 roku i była żoną Marka Edelmana.
Życiorys
Alina Margolis-Edelman przyszła na świat w Łodzi w rodzinie żydowskiej, jako córka lekarza i działacza społecznego Aleksandra Margolisa (1887–1939) oraz Anny z domu Markson (1892–1986). To właśnie do niej nawiązuje znane zdanie „Ala ma kota” z Elementarza Marian Falskiego, który był bliskim przyjacielem jej rodziców. Jej brat Jan (1928–1998) jest przedstawiony w Elementarzu jako Olek.
Podczas II wojny światowej Alina przebywała w warszawskim getcie, gdzie jej matka pracowała jako lekarka. Alina była uczennicą oraz pielęgniarką w Żydowskiej Szkole Pielęgniarek, którą prowadziła Luba Blum-Bielicka. Z getta udało jej się uciec po drugiej akcji likwidacyjnej, która rozpoczęła się 18 stycznia 1943 roku.
W czasie powstania warszawskiego w 1944 roku, Alina pełniła funkcję pielęgniarki i została odznaczona Krzyżem Walecznych. Po wojnie rozpoczęła pracę jako lekarz pediatra, m.in. w II Klinice Pediatrycznej w Łodzi. Zajmowała się dziećmi cierpiącymi na cukrzycę, zakładając poradnię dla dzieci z chorobami nerek oraz ośrodek leczenia cukrzycy dziecięcej w Rabce.
W 1968 roku, po wydarzeniach marcowych i wybuchu kampanii antysemickiej, uniemożliwiono jej dalszą pracę naukową, odrzucając jej rozprawę habilitacyjną dotyczącą teorii typów cukrzycy.
W wyniku tych wydarzeń wyjechała z dziećmi do Francji, gdzie zaangażowała się w działalność organizacji Lekarze bez Granic. Po 1980 roku, gdy organizację opuścił Bernard Kouchner, współtworzyła z nim organizację Lekarze Świata, będąc również współzałożycielką polskiej sekcji. Pracowała m.in. na statkach-szpitalach, które ratowały uciekinierów z komunistycznego Wietnamu (tzw. boat people), a także w szpitalach w Salwadorze, Czadzie, Afganistanie oraz Bośni i Hercegowinie, gdzie podczas wojny domowej stworzyła ośrodek wsparcia dla ofiar gwałtów. Współpracowała m.in. z Danielle Mitterrand, żoną prezydenta Francji. Była współzałożycielką francusko-polskiego stowarzyszenia SOS Aide aux Malades Polonais, które zajmowało się leczeniem osób nieuleczalnie chorych za granicą, organizowaniem staży dla polskich lekarzy oraz udzielaniem wsparcia finansowego polskim szpitalom. Pełniła również funkcję prezesa stowarzyszenia Association Les Cahiers Littéraires, które wydawało kwartalnik Zeszyty Literackie w Paryżu.
Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, Alina organizowała pomoc dla opozycji demokratycznej. Po 1989 roku była jednym z założycieli Fundacji Dzieci Niczyje (aktualnie Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę) oraz współzałożycielką Biura Pomocy Inicjatyw Społecznych. 6 kwietnia 1998 roku, na wniosek dzieci, otrzymała Order Uśmiechu, który odebrała w Warszawie 6 stycznia 1999 roku.
Zmarła w Paryżu i została pochowana na cmentarzu ekumenicznym w Bagneux. Jej symboliczny grób znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie.
Życie prywatne
W małżeństwie z Markiem Edelmanem (1919–2009) miała dwoje dzieci: syna Aleksandra (urodzonego w 1951 roku) i córkę Annę (urodzoną w 1956 roku).
Upamiętnienie
Od 2011 roku, osobom angażującym się w pomoc krzywdzonym dzieciom przyznawana jest nagroda imienia Aliny Margolis-Edelman.
W Warszawie, przy Dworcu Gdańskim, znajduje się mural poświęcony Alinie Margolis-Edelman.
Skwer w Łodzi na rogu ulic Kilińskiego i Jaracza od marca 2018 roku nosi imię Aliny Margolis-Edelman.
Książki
Cukrzyca u dzieci (Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich 1964, 1969, 1973)
Ala z elementarza (wspomnienia; Aneks 1994, ISBN 1-897962-04-5; wydanie II pt. Tego, co mówili, nie powtórzę…, Siedmioróg 1999, ISBN 83-7254-038-1; przekład francuski: Je ne le répéterai pas, je ne veux pas le répéter, Éditions Autrement 1997, ISBN 2-86260-728-2; przekład niemiecki: Als das Ghetto brannte: eine Jugend in Warschau, Metropol 2000, ISBN 3-932482-33-6)
Zespół dziecka maltretowanego (I wydanie 1998 r., wydawca Fundacja Dzieci Niczyje, II wydanie 2000 r., wydawca Fundacja Dzieci Niczyje; ISBN 83-90-4490-1-3)
Przypisy
Linki zewnętrzne
„Myśmy tam żyły jak w jakimś azylu” – Z Aliną Margolis-Edelman rozmawia Anka Grupińska, Tygodnik Powszechny [zarchiwizowane 2013-04-25].
