Alina Kabata-Pendias
Alina Kabata-Pendias (ur. 8 września 1929 w Baranowiczach, zm. 3 kwietnia 2019) była polskim naukowcem, specjalizującym się w biogeochemii i gleboznawstwie. Pełniła funkcję profesora nauk rolniczych, związana z Instytutem Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (IUNG) oraz Państwowym Instytutem Geologicznym (PIG). Jej wiedza koncentrowała się na biogeochemii pierwiastków śladowych.
Była żoną Henryka Pendiasa, geologa i geochemika z PIG-u.
Młodość
Alina Kabata była córką Heleny z domu Wojciechowicz oraz Piotra Kabaty, polskiego oficera w Korpusie Ochrony Pogranicza. Dzieciństwo spędziła w różnych miejscowościach na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej. W czasie II wojny światowej rodzina przemieściła się na Kielecczyznę w Generalnym Gubernatorstwie. Od 1940 roku jej ojciec, działając pod pseudonimami „Żar” i „Wujek”, był komendantem Podobwodu AK Szydłów i dowodził samodzielnym oddziałem dywersyjnym. Młoda Alina, podobnie jak reszta rodziny, brała udział w działalności polskiego ruchu oporu, posługując się pseudonimem „Cicia”. Jej bratem był Zbigniew Kabata.
Praca naukowa
W 1949 roku Alina Kabata uzyskała tytuł inżyniera rolnika na Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie, gdzie rozpoczęła pracę w Zakładzie Gleboznawstwa w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach (później przekształconym w IUNG). W 1950 roku obroniła pracę magisterską pt. „Występowanie miedzi w glebach rejonu świętokrzyskiego” na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W trakcie studiów doktoranckich odbyła staże naukowe na Politechnice Warszawskiej, w Instytucie Polarograficznym w Pradze oraz w Macaulay Institute for Soil Research w Aberdeen. Pracę doktorską pt. „Zawartość Co, Cu i Ni w ważniejszych glebach oraz sianie nadnoteckich i nadbużańskich terenów łąkowych” obroniła w IUNG w 1957 roku. W latach 1958–1959, jako stypendystka Fundacji Rockefellerów, pracowała w U.S. Plant, Soil and Nutrition Laboratory w Ithace. W 1959 roku była współzałożycielką Laboratorium Mikroelementów w IUNG, którym kierowała do 1991 roku. Od 1960 roku, równolegle z pracą w IUNG, zaczęła pracować w Zakładzie Petrografii i Mineralogii w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. Habilitację uzyskała 15 stycznia 1966 roku w Wyższej Szkole Rolniczej w Lublinie, broniąc pracy pt. „Badania geochemiczno-mineralogiczne gleb wytworzonych z granitów i bazaltów Dolnego Śląska”. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymała w 1974 roku, a profesora zwyczajnego w 1984 roku. W PIG pracowała do 1990 roku, a w IUNG do 2003 roku.
Jej główne zainteresowania badawcze obejmowały m.in. analizę zależności pomiędzy zawartością pierwiastków śladowych w roztworze glebowym i w roślinach, wpływ właściwości gleb na zawartość i formy pierwiastków śladowych oraz ocenę „tła naturalnego” pierwiastków śladowych w glebach. Zajmowała się także wykorzystaniem metod fitoindykacji do analizy zanieczyszczenia gleb metalami oraz transportem metali w łańcuchu pokarmowym człowieka. Wielu zagadnień, które rozwijała, nad nadano nowatorski charakter, co zapewniło jej status eksperta i autorytetu międzynarodowego w dziedzinie biogeochemii mikroelementów.
Była kierowniczką lub uczestniczką wielu projektów naukowych, w tym trzech we współpracy z USDA Agricultural Research Service: Distribution of micronutrients among soil minerals (1961–1966), The occurrence and behaviour of trace elements in residual soils (1969–1975) oraz The impact of copper mining and industrial activity of Lower Silesia on the chemical composition of plants (1975–1979). Pełniła funkcje konsultanta i wykładowcy dla FAO, UNEP, MAB, SCOPE, SETAC i IUPAC. Była promotorem siedmiu prac doktorskich. Łącznie opublikowała ponad 300 prac naukowych, w tym książki w języku polskim, angielskim i rosyjskim. Jej zespół opracował pracę „Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi i siarką. Ramowe wytyczne dla rolnictwa”, która w latach 1993–2002 stanowiła jedyne źródło oceny zanieczyszczenia środowiska pierwiastkami śladowymi w Polsce. Aktywnie uczestniczyła w pracach wielu komitetów Polskiej Akademii Nauk, przewodnicząc Komisji Analizy dla Potrzeb Rolnictwa PAN oraz Zespołowi MAB-9 Komitetu „Człowiek i Środowisko” PAN. Była członkiem wielu towarzystw naukowych, takich jak Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Polskie Towarzystwo Mineralogiczne, Polskie Towarzystwo Geologiczne, International Union of Soil Sciences, Society for Environmental Geochemistry and Health, International Association for Study of Clay, New York Academy of Science oraz zasiadała w prezydium International Society of Trace Element Biochemistry.
Odznaczenia
Alina Kabata-Pendias była wielokrotnie nagradzana za swoje osiągnięcia. Do najważniejszych odznaczeń należą:
- Złota Odznaka PTG (1972)
- Złoty Krzyż Zasługi (1979)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990)
- Odznaka Żołnierzy AK (1992)
- Krzyż Armii Krajowej (1994)
- zespołowa nagroda Dyrektora IUNG (1994)
- Krzyż Partyzancki (1995)
- Złota Odznaka Ministerstwa Środowiska i Gospodarki Wodnej (1995)
- zespołowa nagroda I stopnia przyznana przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (1995)
- Odznaka Weteranów Walk o Niepodległość (1996)
- Medal Rektora Akademii Rolniczej w Lublinie (1999)
- Medal Phillipa Duchaufoura (2007)
- Medal 75-lecia Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego (2012)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Barbara Maliszewska-Kordybach: Pani Profesor dr hab. Alina Kabata-Pendias 60 lat działalności naukowej. IUNG, Puławy. Prezentacja slajdów [dostęp 2019-09-22].
