Alina Cała

Alina Magdalena Cała

Alina Magdalena Cała, urodzona 19 maja 1953 roku w Warszawie, jest polską historyczką, doktorem habilitowanym nauk humanistycznych, a także działaczką społeczną i feministyczną. Pracowała jako pracownik naukowy w Żydowskim Instytucie Historycznym. Jej badania koncentrują się na historii stosunków polsko-żydowskich w XIX i XX wieku, obejmując m.in. zagadnienia związane z antysemityzmem, stereotypami narodowościowymi, ideologiami wśród Żydów oraz historią Żydów w okresie powojennym. Jest córką Krystyny Kulpińskiej-Całej.

Życiorys

Wykształcenie i działalność naukowa

W 1977 roku Alina Cała ukończyła studia etnograficzne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1984 roku uzyskała tytuł doktora nauk historycznych na Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. W latach 1983–1985 pracowała jako bibliotekarka w Bibliotece Narodowej. W 1985 roku rozpoczęła pracę w Żydowskim Instytucie Historycznym. W 2014 roku Rada Naukowa Instytutu Archeologii i Etnologii PAN nie przyznała jej stopnia doktora habilitowanego w dyscyplinie etnologia. Dopiero w 2017 roku uzyskała ten stopień w dziedzinie nauk humanistycznych w dyscyplinie historia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Alina Cała jest autorką licznych publikacji dotyczących stosunków polsko-żydowskich. W swojej książce „Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897)” z 1989 roku analizuje różne drogi asymilacji Żydów w Polsce pod koniec XIX wieku. Jej wcześniejsza praca „Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej”, wydana po raz pierwszy w 1987 roku i wielokrotnie wznawiana, bazuje na badaniach etnograficznych. Książka ta bada rolę Żyda w ludowej magii oraz analizuje pamięć zbiorową o Holokauście i relacjach polsko-żydowskich sprzed II wojny światowej. Dodatkowo, dokumentowała kult cadyków wśród chrześcijan. Książka ta została również opublikowana w języku angielskim. W „Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła” postuluje, że inteligencja odegrała kluczową rolę w wprowadzeniu nowoczesnego antysemityzmu, zapożyczonego z Prus, do środowiska wiejskiego.

W swoim dorobku ma także zbiory tekstów, w tym „Ostatnie pokolenie: autobiografia polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego” (2003) oraz „Dzieje Żydów w Polsce 1944–1968: teksty źródłowe” (1997, wspólnie z Heleną Datner). Jest współautorką encyklopedii „Historia i kultura Żydów polskich” (2000), którą stworzyła razem z Hanną Węgrzynek i Gabrielą Zalewską.

Działalność publiczna

Od 1976 roku Alina Cała współpracowała z Komitetem Obrony Robotników oraz Komitetem Samoobrony Społecznej KOR, angażując się w Biuro Interwencyjne i uczestnicząc w tworzeniu Uniwersytetu Ludowego w Zbroszy Dużej. Redagowała również podziemne publikacje, takie jak „Placówka”, wspólnie z Wiesławem Kęcikiem, Elżbietą Regulską-Chlebowską i Barbarą Kunicką-Felicką.

Po 1989 roku Alina Cała aktywnie działała w ruchu feministycznym. W 2006 roku bezskutecznie ubiegała się o mandat w warszawskiej radzie miasta z ramienia partii Zielonych 2004. W latach 2011–2015 była członkinią zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Życie prywatne

W 1982 roku Alina Cała wyszła za mąż za Stanisława Kusińskiego; ceremonia miała miejsce w ośrodku internowania, gdzie był on przetrzymywany. Po tragicznej śmierci córki, małżeństwo zakończyło się, a Stanisław Kusiński osiedlił się w USA, gdzie ożenił się ponownie.

Odznaczenia

15 września 2011 roku prezydent Bronisław Komorowski odznaczył Alinę Całą Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za jej wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej oraz za działalność na rzecz demokratycznych zmian w kraju. W 2015 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego Małgorzata Omilanowska przyznała jej Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, jednak Alina Cała odmówiła przyjęcia tego odznaczenia, tłumacząc swoją decyzję nieodpowiednim, jej zdaniem, zarządzaniem Żydowskim Instytutem Historycznym.

Wybrane publikacje

• Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897). Postawy Konflikty Stereotypy, Wyd. PIW, Warszawa 1989, ss. 408. ISBN 83-06-01789-7
• Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1992, ss. 211+32. ISBN 83-230-0729-2
• Alina Cała, Helena Datner, Dzieje Żydów w Polsce: 1944–1968. Teksty źródłowe, Wyd. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1997, ss. 312+48. ISBN 83-85888-38-1
• Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, WSiP, Warszawa 2000, ss. 399. ISBN 83-02-07813-1
• Ostatnie pokolenie. Autobiografie polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego ze zbiorów YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku, Wyd. Sic!, Warszawa 2003, ss. 544+52. ISBN 83-88807-38-2
• Żydowskie periodyki i druki okazjonalne w języku polskim. Bibliografia, Wyd. Biblioteka Narodowa, Warszawa 2005, ss. 300. ISBN 83-7009-587-9
• Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Wyd. Nisza, Warszawa 2012, ss. 860. ISBN 978-83-62795-08-6
• Ochrona bezpieczeństwa fizycznego Żydów w Polsce powojennej. Komisje Specjalne przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, ŻIH, Warszawa 2014, ss. 461. ISBN 978-83-61850-38-0

Przypisy

Linki zewnętrzne

Katarzyna Surmiak-Domańska: Alina Cała: Ja lubię być niczyja. Nie lubię być zagospodarowywana. Ale z tą walką z prawicą to bez przesady. wysokieobcasy.pl, 2013-10-28. [dostęp 2023-04-26].

Alina Cała: Autoreferat. uwm.edu.pl, 2016. [dostęp 2018-07-06].