Alina Aleksandrowicz-Ulrich

Alina Aleksandrowicz-Ulrich (ur. 13 kwietnia 1931 w Borunach k. Wilna, zm. styczeń 2025) to polska filolog, posiadająca tytuł profesora doktora habilitowanego, specjalizująca się w badaniach nad literaturą Oświecenia. Pełniła funkcję prodziekana Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, odpowiedzialnego za sprawy dydaktyczne.

Życiorys

Była córką Michała Aleksandrowicza i Stefanii z domu Wasilewskiej. Po zakończeniu II wojny światowej osiedliła się w Drawsku Pomorskim, gdzie ukończyła liceum ogólnokształcące. W 1950 roku rozpoczęła studia z zakresu polonistyki, najpierw na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie w 1953 roku uzyskała dyplom ukończenia studiów I stopnia, a następnie na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zdobyła tytuł magistra. Po ukończeniu studiów w 1955 roku podjęła pracę na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie jako asystent w Katedrze Historii Literatury Polskiej. W 1962 roku obroniła pracę doktorską pt. „Adam Naruszewicz jako satyryk. (Wybrane zagadnienia)” pod kierunkiem Janiny Garbaczowskiej. Wkrótce potem została adiunktem w Katedrze Historii Literatury II UMCS. W latach 1969–1978 pełniła funkcję prodziekana ds. dydaktycznych Wydziału Humanistycznego UMCS, a od 1972 roku kierowała Zakładem Historii Literatury Polskiej, gdzie stworzyła zespół badawczy zajmujący się literaturą przełomu Oświecenia i romantyzmu oraz folklorystyką literacką. W 1975 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy „Nieznana twórczość Marii Wirtemberskiej”, za którą otrzymała również nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia. W 1980 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego. Od tego samego roku była redaktorem naukowym Sekcji Filologicznej „Annales UMCS”. W 1992 roku została profesorem zwyczajnym.

W ciągu swojej kariery wypromowała ponad 400 magistrów oraz 15 doktorów. W 2001 roku przeszła na emeryturę.

Twórczość

W trakcie swojej kariery Aleksandrowicz rozwijała swój warsztat badawczy, który kształtował się pod wpływem przewodników z czasów studiów oraz współpracowników, takich jak prof. Irena Sławińska, prof. Czesław Zgorzelski, prof. Zofia Szmydtowa i prof. Zdzisław Libera. Jej badania charakteryzowały się orientacją tekstologiczną, która polegała na analizie tekstu dzieła oraz jego semantycznej zawartości, uzależnionej od źródła. Dodatkowo, w jej badaniach pojawiał się hermeneutyczny historyzm, który polegał na rekonstrukcji kontekstów historycznych i kulturowych związanych z tekstem literackim, co przyczyniło się do nowego podejścia do wyników twórczej działalności człowieka jako tekstów kultury. Terenem jej badań była literatura i kultura epoki Oświecenia i preromantyzmu, jak również współczesna folklorystyka literacka oraz nieprofesjonalna twórczość poetycka. Jej debiutancka monografia pt. „Twórczość satyryczna Adama Naruszewicza” (1964) stała się ważnym punktem odniesienia w literaturze przedmiotu. Wiele uwagi poświęciła także fenomenowi twórczości puławskiego środowiska książąt Czartoryskich, zwłaszcza księżnej Izabeli Czartoryskiej oraz jej literackim współpracownikom. Do jej istotnych publikacji należą m.in. „Nieznana „podróż sentymentalna” Marii Wirtemberskiej” (1968), „L’Hôtel de Rambouillet polonais” (1976), „Z kręgu Marii Wirtemberskiej” (1978), „Puławski historyzm i preromantyzm” (1987), „Izabela Czartoryska. Polskość i europejskość” (1998), „Ignacy Krasicki w sybillińskim panteonie” (2002) oraz „Różne drogi do wolności. Puławy Czartoryskich na przełomie XVIII i XIX wieku” (2011). Jej badania obejmowały także współczesnych poetów ludowych i refleksje na temat cierpienia i życia, co znalazło odzwierciedlenie w pracach takich jak „W misterium dziecięcego cierpienia. O poezji ks. Lucjana Szczepaniaka” (2002) oraz „Liryczne impresje Aliny Jahołkowskiej” (2011). Zgromadzone przez nią utwory poetów ludowych i twórców amatorów przyczyniły się do wzbogacenia repertuaru ogólnodostępnej poezji amatorskiej, m.in. w antologiach takich jak „Wieś tworząca. Antologia współczesnej poezji chłopskiej Lubelszczyzny” (1962) oraz „Chłopski znak” (1969, współautorstwo ze Zbigniewem J. Hirszem).

Pełnione funkcje

W latach 1981–1989 oraz 1997-1999 była członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN. Należała do Lubelskiego Towarzystwa Naukowego oraz współpracowała ze Stowarzyszeniem Twórców Ludowych, gdzie była honorowym członkiem rady naukowej STL. Od 1956 roku była członkiem PZPR i w tym samym roku dołączyła do redakcji pisma „Pod wiatr”. W latach 1980–2001 pełniła rolę redaktora naukowego sekcji filologicznej „Annales UMCS” (Philologiae).

Wyróżnienia

W ciągu swojej kariery otrzymała liczne nagrody ministerialne oraz odznaczenia państwowe i resortowe. W 1971 roku otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, w 1980 Krzyż Kawalerski, a w 2003 Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. W 1976 roku została wyróżniona Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz nadano jej tytuł Honorowego Obywatela Miasta Puławy.

Najważniejsze publikacje

Literatura ludowa Ziemi Chełmskiej (1961)
Nieznana „podróż sentymentalna” Marii Wirtemberskiej (1968)
Tradycyjne i współczesne wątki w pisarstwie ludowym (1974)
L’Hôtel de Rambouillet polonais (1976)
Niektóre zdarzenia, myśli i uczucia doznane za granicą (1978)
Z kręgu Marii Wirtemberskiej. Antologia (1978)
Z kręgu Marii Wirtemberskiej (1978)
Jan Pocek. Poezje. Świat poetycki ludowego twórcy (1980)
Pisarstwo ludowe w Polsce (1981)
Puławski historyzm i preromantyzm (1987)
„Puławskie” aspekty Sejmu Wielkiego (1992)
Izabela Czartoryska. Polskość i europejskość (1998)
Niektóre refleksje na temat wartości folkloru (2000)
Ignacy Krasicki w sybillińskim panteonie (2002)
W misterium dziecięcego cierpienia. O poezji ks. Lucjana Szczepaniaka (2002)
Różne drogi do wolności. Puławy Czartoryskich na przełomie XVIII i XIX wieku (2011)
Liryczne impresje Aliny Jahołkowskiej (2011)
Opisy niektórych pamiątek zachowanych w Świątyni Sybilli w Puławach. Patriotyczny etos Świątyni Sybilli (2013)

Źródło:

Przypisy

Bibliografia

Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Tom 1. A-B, Warszawa 1994, s. 38-39
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Tom dziesiąty. Ż i uzupełnienia do tomów 1 – 9, wyd. Fundacja Akademia Humanistyczna i IBL PAN, Warszawa 2007, s. 102-103
Barbara Czwórnóg-Jadczak Biografia naukowa Prof. dr hab. Aliny Aleksandrowicz-Ulrich
Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny. Tom I. A-G, b. m. i d.w., s. 34
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 1. A-O, wyd. Warszawa 2000, s. 5