Alienacja polityczna
Pojęcie alienacji politycznej wywodzi się z łaciny, gdzie termin „alieus” oznacza 'obcy’, 'należący do kogoś innego’ lub 'wyobcowany’. Odnosi się do oddzielenia od sfery polityki, struktur lub elit władzy w danym systemie politycznym, a także do procesu usamodzielnienia i autonomizacji instytucji politycznych, przede wszystkim państwa, w relacji do społeczeństwa oraz mechanizmów społecznej kontroli.
Objawy alienacji politycznej obejmują osłabienie więzi między obywatelami a sferą polityczną oraz brak identyfikacji z systemem władzy. To zjawisko wzmacnia przekonanie społeczne, że polityczne decyzje są niezależne od woli obywateli. Alienacja ma charakter procesualny, w którym instytucje polityczne, będące wynikiem działań społecznych, wykraczają poza kontrolę swoich twórców, przeciwstawiają się im i podporządkowują ich działania obcym interesom.
Można analizować zjawisko alienacji w dwóch wymiarach: obiektywnym i subiektywnym. W wymiarze obiektywnym chodzi o brak zależności między potrzebami i interesami szerokiego społeczeństwa a wartościami, decyzjami oraz działaniami władzy politycznej. Natomiast w wymiarze subiektywnym zjawisko to postrzegane jest jako społeczne poczucie braku wpływu na decyzje władzy oraz jako poczucie oddalenia się elit władzy od rzeczywistości społecznej, gdzie masy traktowane są w sposób instrumentalny. W tym kontekście zachodzi podział na „my” – społeczeństwo, oraz „oni” – władza, co prowadzi do polaryzacji sceny politycznej na dwa obce sobie obozy, często wrogie. Zauważalny jest zanik więzi między tymi grupami oraz tendencje do uprzedmiotowienia i dyskrecji, co często manifestuje się w symbolicznym degradacji przeciwnika.
Gdy elity polityczne stają się wyalienowane, postrzegane są przez społeczeństwo jako grupa oszukańcza i skorumpowana, skoncentrowana na własnych interesach i nie dotrzymująca obietnic. Elity polityczne są często uznawane za niezdolne do spełnienia oczekiwań społecznych. Powszechnie występuje również poczucie braku dialogu oraz konsultacji społecznych w działaniach rządzących. Instytucje polityczne postrzegane są jako narzędzia realizacji partykularnych interesów. Takie nastawienie prowadzi do sceptycyzmu oraz nieufności wobec polityki, co skutkuje krytyczną oceną partii politycznych oraz instytucji państwowych. Partie są postrzegane jako dążące do władzy kliki, które wprowadzają chaos i spory w państwie. Organizacje polityczne są oskarżane o zrzeszanie osób, które bardziej dbają o własne ambicje niż o interesy państwowe, postulaty wyborców czy potrzeby elektoratu.
Ze względu na dynamiczny charakter zjawisk politycznych, alienacja nie może być rozpatrywana w sposób statyczny, lecz należy ją postrzegać jako proces. Poziom wyalienowania, w zależności od relacji władza-społeczeństwo, może przyjmować różne formy w różnych kontekstach.
W systemach demokratycznych, opartych na mechanizmach reprezentacji politycznej, problem alienacji politycznej jest związany z dostępem do zasobów władzy oraz procesami selekcji, weryfikacji i wymiany liderów politycznych.
Pojęcie alienacji często pojawia się w konfliktowych teoriach politycznych, które podkreślają przeciwstawienie elit władzy reszcie społeczeństwa. W takich kontekstach alienacja jest postrzegana jako źródło lub symptom konfliktów oraz wyraz separacji społeczeństwa od jego elit politycznych.
Bibliografia
Jarosław Nocoń, Artur Laska, Teoria polityki wprowadzenie
