Alicja w Krainie Czarów
Alicja w Krainie Czarów (ang. Alice in Wonderland) to amerykański film animowany z gatunku fantasy, który powstał w 1951 roku pod reżyserią Clyde’a Geronimiego, Wilfreda Jacksona oraz Hamiltona Luske’a. Jest to adaptacja powieści Alicja w Krainie Czarów oraz Po drugiej stronie lustra autorstwa Lewisa Carrolla. Film ten jest trzynastym dziełem w oficjalnym kanonie animacji Disneya. Premiera w Stanach Zjednoczonych miała miejsce 28 lipca 1951 roku, a w Wielkiej Brytanii dwa dni wcześniej. W Polsce film zadebiutował w listopadzie 1961 roku.
W 2000 roku film został wydany w Polsce na kasetach wideo przez Imperial Entertainment. Później ukazał się na DVD w dystrybucji CDP.pl oraz Galapagos Films. Był również emitowany w telewizji na kanałach takich jak Puls 2 oraz Disney Channel. Alicja w Krainie Czarów została wydana na Blu-Ray, dostępna nie tylko w polskiej wersji, ale także w Stanach Zjednoczonych, Włoszech, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Rosji oraz Portugalii.
W 2010 roku The Walt Disney Company zrealizowało aktorską kontynuację tego filmu pod tym samym tytułem, w reżyserii Tima Burtona. W 2022 roku powstał z kolei komputerowo animowany serial Czarodziejska cukiernia Alicji, stworzony przez Disney Television Animation, oparty na filmie.
Fabuła
Akcja filmu rozgrywa się w wiktoriańskiej Wielkiej Brytanii, gdzie mała Alicja irytuje swoją dorosłą siostrę dziecinnym zachowaniem. Pewnego dnia, zauważając mówiącego białego królika w eleganckim ubraniu, który wygląda na bardzo zajętego, postanawia podążyć za nim do nory. Po wpadnięciu do niej, Alicja ląduje w ogromnym pomieszczeniu, w którym odkrywa małe drzwi zamknięte na klucz. Klamka jest zbyt wysoko, by mogła otworzyć drzwi, więc dostrzega flakonik z napisem „Wypij mnie” i nie waha się go wypić, co powoduje, że staje się mała. Niestety klucz znajduje się na stoliku, a zjedzenie ciastka z napisem „Zjedz mnie” sprawia, że Alicja staje się ogromna, co skutkuje łzami, które napełniają pokój.
Rzeka z jej łez niesie ją na brzeg, gdzie spotyka ptaki prowadzone przez dystyngowanego dodo, które biegają w kółko. Alicja kontynuuje swoją podróż, napotykając bliźniaków – Tweedle Dee i Tweedle Dum, którzy opowiadają historię o ostrygach zaproszonych na obiad przez Morsa. Następnie trafia do domku Białego Królika, który myli ją z Marianną, swoją służącą. Wchodząc do jego domu, zjada pudełko czekoladek, co powoduje, że staje się tak ogromna, że nie może opuścić domku.
Po zjedzeniu marchewki Alicja wraca do normalnego rozmiaru i przechodzi przez łąkę pełną mówiących kwiatów, które ją przeganiają. Spotyka gąsienicę palącą sziszę, która, mimo że jest gburowata, informuje ją, że kęsy z jego grzyba mogą pomóc w zmianie rozmiaru. Po zjedzeniu kawałka staje się ogromna, a ptaszka myli ją z wężem. Po kolejnej zmianie rozmiaru, Alicja spotyka Specjalnego Kota, który radzi jej udać się do Zwariowanego Kapelusznika, gdzie odbywa się przyjęcie.
Na przyjęciu Alicja doświadcza szaleństwa i postanawia odejść. Zgubiwszy się w lesie pełnym sprzecznych drogowskazów, otrzymuje pomoc od Specjalnego Kota, który prowadzi ją do sosny z otwartą aleją. Spotykają ożywione karty do gry, które malują róże na czerwono, aby uniknąć gniewu Królowej Kierów. Królowa, widząc ich niedoskonałą pracę, skazuje ich na śmierć. Następnie dostrzega Alicję i zaprasza ją do gry w krykieta. Alicja prowadzi w grze, co irytuje Królową, która nienawidzi przegrywać, co prowadzi do jej oskarżenia o obrazę królewskiego majestatu.
W sali sądowej Alicja dostrzega absurdalność sytuacji i świadków, którzy jej nie pomagają. Przypomina sobie o magicznym grzybie, co pozwala jej powiększyć się i przestraszyć wszystkich, w tym Królową. Niestety, szybko wraca do pierwotnego rozmiaru i musi uciekać przed gwardzistami Królowej. Po serii ucieczek wraca do drzwi, gdzie wszystko się zaczęło. Po chwili budzi się obok siostry, a cała przygoda okazuje się być snem. Alicja z ulgą udaje się z siostrą na podwieczorek.
Obsada głosowa
- Kathryn Beaumont – Alicja
- Bill Thompson – Biały Królik, Dodo
- Verna Felton – Królowa Kierów
- Ed Wynn – Zwariowany Kapelusznik
- Jerry Colonna – Zając
- Sterling Holloway – Specjalny Kot
- Richard Haydn – Pan Gąsienica
- James MacDonald – Suseł
- Dink Trout – Król Kierów
- J. Pat O’Malley – Tweedle-Dee, Tweedle-Dum, Pan Mors, Cieśla, Babcia Ostryga
- Queenie Leonard – ptaszek
- Larry Grey – Bill, karta
- Doris Lloyd – Róża
- Marni Nixon – śpiewające kwiaty
- Joseph Kearns – Klamka od drzwi
- Heather Angel – siostra Alicji
- The Mellomen – malarze-karty
- Pinto Colvig – karta
- Stan Freberg – karta
Wersja polska
Wersja polska: Studio Opracowań Dialogowych w Warszawie
Reżyseria: Zofia Dybowska-Aleksandrowicz
Wystąpili:
- Barbara Rylska – Alicja
- Kazimierz Brusikiewicz – Biały Królik, Tweedle-Dee, Tweedle-Dum, Cieśla, Babcia Ostryga
- Hanna Skarżanka – Królowa Kierów
- Jerzy Magórski – Zwariowany Kapelusznik, Król Kierów
- Wiesław Gołas – Zając
- Zbigniew Kancler – Specjalny Kot
- Roman Wilhelmi – Pan Gąsienica
- Witold Kałuski – Dodo
- Zofia Raciborska – Suseł
- Bronisław Dardziński – Pan Mors
- Hanka Bielicka – ptaszek
- Barbara Fijewska – Róża
- Roman Kłosowski – Klamka od drzwi
- Małgorzata Leśniewska – siostra Alicji
Produkcja
W artykule w „American Weekly” Walt Disney przyznał, że żadna historia z angielskiej literatury nie zafascynowała go bardziej niż Alicja w Krainie Czarów Lewisa Carrolla: „Zafascynowała mnie za pierwszym razem, gdy przeczytałem ją jako chłopiec w szkole. Gdy tylko mogłem, pozyskałem prawa do filmu”. Ekranizacja tej książki była pierwszym wyborem Disneya na jego pełnometrażowy debiut.
W 1931 roku Disney planował animowaną wersję Alicji w Krainie Czarów, jednak zrezygnował, gdy Commonwealth Pictures wydało swoją wersję z żywymi aktorami. Dwa lata później Disney miał pomysł na połączenie żywej akcji z animacją, podobnie jak w jego wcześniejszych projektach Alice Comedies (1923-1927). Chciał, aby w roli Alicji wystąpiła Mary Pickford, która była gotowa sfinansować budżet filmu. Jednakże, gdy Paramount Pictures ogłosiło rozpoczęcie prac nad własną wersją, Disney wstrzymał swoją produkcję.
W 1938 roku, po sukcesie Królewny Śnieżki i siedmiu krasnoludków, Disney zakupił prawa do książek o Alicji oraz do ilustracji Johna Tenniela, które stały się kanoniczne. Po uzyskaniu praw, zespół scenarzystów opracował zarys scenariusza. Bob Carr zwrócił uwagę na brak fabuły w książce oraz na brak charakteru u Alicji. W 1939 roku brytyjski artysta David Hall stworzył szkice przedstawiające Krainę Czarów, jednak Disney był niezadowolony z rezultatów i zasugerował wstrzymanie produkcji.
Produkcja filmu wznowiona została w 1945 roku, kiedy Disney musiał zdecydować, czy robić pełnoprawną animację, czy połączyć film aktorski z animacją. W tym czasie myślał o Ginger Rogers do roli tytułowej. Disney rozważał także różne możliwości, ale ostatecznie zdecydował się na pełnoprawną animację w 1946 roku. Trzynastu scenarzystów miało za zadanie pracować nad nowym scenariuszem, z którego nazwisko Huxleya usunięto z czołówki filmu.
W 1948 roku nowy szef RKO Pictures, Howard Hughes, zaoferował Disneyowi pożyczkę, co pozwoliło na rozszerzenie planów produkcyjnych. Disney zdecydował, że Alicja w Krainie Czarów będzie drugim filmem do dokończenia po Kopciuszku.
Produkcja rozpoczęła się latem 1949 roku, a do roli Alicji wybrano 12-letnią Kathryn Beaumont. Studio zdecydowało się na styl bardziej kreskówkowy, aby lepiej odwzorować postacie w animacji. Alicja w Krainie Czarów miała epizodyczną fabułę, co było odstępstwem od zwykłej praktyki Disneya.
Po premierze Walt Disney Productions złożyło pozew przeciwko Lou Bunin Productions, które wypuściło swoją wersję Alicji w Krainie Czarów. Sąd orzekł na korzyść Bunina, uznając, że dzieło znajduje się w domenie publicznej.
Odbiór
Film Alicja w Krainie Czarów otrzymał negatywne recenzje i był porażką finansową, co skłoniło Disneya do decyzji o nieprzywracaniu go do kin. Animator Joe Grant stwierdził, że film był przeładowany materiałem i brakowało w nim spójnej fabuły. Dopiero po latach film zyskał na znaczeniu i stał się kultowym dziełem, szczególnie wśród osób zażywających substancje psychoaktywne. W 1974 roku Walt Disney Productions zdecydowało się na wznowienie filmu w amerykańskich kinach.
Serwis Rotten Tomatoes przyznał filmowi wynik 77%. Joanna Guze w artykule na łamach „Filmu” uznała Alicję w Krainie Czarów za jeden z najlepszych filmów Disneya, chwaląc jego zgodność z duchem powieści Carrolla.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Michael Barrier: Hollywood Cartoons: American Animation in Its Golden Age. Nowy Jork: Oxford University Press, 1999. ISBN 0-19-503759-6. (ang.)
- Michael Barrier: The Animated Man: A Life of Walt Disney. Wyd. 2. Berkeley: University of California Press, 2008. ISBN 978-0-520-25619-4. (ang.)
- Marc Eliot: Walt Disney: Czarny książę Hollywood. Elżbieta Waluk-Jaguszewska (tłum.). Wyd. 2. Warszawa: Twój Styl, 2005, seria: Biografie – Twój Styl. ISBN 83-7163-545-1. (pol.)
- Neal Gabler: Walt Disney: The Triumph of the American Imagination. Wyd. 2. Nowy Jork: Vintage Books, 2007. ISBN 978-0-679-75747-4. (ang.)
- John Grant: The Encyclopedia of Walt Disney’s Animated Characters. Nowy Jork: Harper & Row Publishers, 1987. ISBN 0-06-015777-1. (ang.)
- Joanna Guze. Bronię Disneya. „Film”. 16 (32), 1961-08-06. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. (pol.)
- Idziemy do kina. „Film”. 16 (38), 1961-09-17. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. (pol.)
- Jacek Kaczmarski: Jacek Kaczmarski opowiada: Alicja w krainie czarów. Disney Storybook Artists (ilustr.). Warszawa: Egmont Polska, 1996, seria: Seria Bajeczna. ISBN 83-7123-312-4. (pol.)
- David Koenig: Mouse Under Glass: Secrets of Disney Animation & Theme Parks. Irvine (Kalifornia): Bonaventure Press, 1997. ISBN 978-0-9640605-1-7. (ang.)
- Catherine Nichols: Alice’s Wonderland: A Visual Journey Through Lewis Carroll’s Mad, Mad World. Nowy Jork: Race Point Publishing, 2014. ISBN 978-1-937994-97-6. (ang.)
- Bill Scollon: Disney Scratch Artist: Classic Disney & Pixar Movie Posters. San Diego: Thunder Bay Press, 2021. ISBN 978-1-64517-389-2. (ang.)
