Alicja w Krainie Czarów
Alicja w Krainie Czarów (fr. Alice au pays des merveilles) to francuski film fantasy z 1949 roku, częściowo animowany, w reżyserii Dallasa Bowera, oparty na powieści Lewisa Carrolla o tym samym tytule. Postacie z Krainy Czarów zostały przedstawione przy użyciu animowanych lalek, które stworzył Lou Bunin.
Była to pierwsza ekranizacja Alicji w Krainie Czarów w kolorze.
Fabuła
W latach 50. XIX wieku w Anglii Charles Dodgson, wykładowca matematyki w Christ Church w Oksfordzie, wprawia w zdumienie wicekanclerza uczelni swoimi wierszami nawołującymi do usunięcia dzwonu Great Tom. Wicekanclerz obawia się, że wiersz dotrze do królowej Wiktorii, która ma odwiedzić Oksford. Córki doktora Liddela, dziekana uczelni, nie mogą być obecne na wizytacji królowej, aby nie zakłócić porządku. Dodgson, przyjaciel dziewczynek, potajemnie podkrada tartę przeznaczoną dla królowej i wręcza ją Alicji, średniej córce Lidella. Gdy królowa i książę-małżonek przybywają, Dodgson oraz jego koledzy z uczelni nie mają odwagi wyrazić swoich myśli na temat dzwonu.
Dodgson zabiera córki dziekana na wycieczkę łodzią, podczas której opowiada im historię o dziewczynce imieniem Alicja, która wkracza do niezwykłego świata. Alicja, wyobrażająca sobie, że wygląda jak ona sama, ciekawie podąża za elegancko ubranym białym królikiem do jego nory. Znajduje się w dziwnym pomieszczeniu pełnym drzwi. Na końcu znajduje małe drzwi, za którymi Biały Królik przygotowuje posiłek dla królowej. Obok na stole leży flakonik z napisem „Wypij mnie”. Alicja nie waha się i go pije, co sprawia, że staje się bardzo mała. Klucz do drzwi leży na stole, więc, by go dosięgnąć, zjada ciastko z napisem „Zjedz mnie”, ale staje się tak ogromna, że pokój staje się zbyt ciasny. Zrozpaczona zaczyna płakać, a jej łzy zalewają pomieszczenie. W obliczu jej płaczu Królik ucieka w panice, gubiąc wachlarz i rękawiczki. Dzięki wachlarzowi Alicja wraca do swojego normalnego rozmiaru.
Unosząc się w morzu swoich łez, Alicja spotyka mysz, którą przeraża myśl o swojej kotce Dinie. Oboje wypływają na brzeg, gdzie mokre zwierzęta debatują, jak najlepiej się osuszyć. Biały Królik bierze Alicję za swoją służącą Mariannę i każe jej przynieść wachlarz i rękawiczki z jego domu. Gdy Alicja przybywa do jego domu, pije kolejny flakonik, przez co staje się tak ogromna, że jej ramię wystaje na zewnątrz. Królik i jego ogrodnicy-jaszczurki wrzucają do środka kamyk, który zamienia się w ciastka, a po ich zjedzeniu Alicja wraca do swojego normalnego rozmiaru. Ogrodnicy i zwierzęta na brzegu, na polecenie królika, ścigają Alicję, ale gigantyczne szczenię je rozdziela. Podczas wędrówki po lesie Alicja spotyka gąsienicę, z którą recytuje wiersz o ojcu Williamie.
Tymczasem karciana armia Królowej Kier informuje zwierzęta o kradzieży tart królowej, podejrzewając Alicję, która jest obca w tej krainie. Alicja, śledząc posłańców-ryb, trafia do zamku Księżnej. W środku widzi Księżną lulającą niemowlę i chaotycznie gotującą kucharkę, co kończy się wybuchem zamku. Alicja łapie w locie niemowlę, które zmienia się w prosiaka. Obecny tam kot z Cheshire wskazuje dwa kierunki – jeden prowadzi do Kapelusznika, a drugi do Marcowego Zająca, obaj są szaleni. Na protesty Alicji Kot stwierdza, że w tej krainie każdy jest szalony, w tym ona sama, inaczej by się tu nie znalazła, po czym znika. Alicja pragnie poznać Królową Kier, ale widząc pogonią prowadzoną przez Białego Królika, musi ukryć się u Marcowego Zająca, który organizuje herbatkę z Kapelusznikiem i ich znajomym Susłem. Obaj wyśmiewają Alicję za każdą nielogiczność w jej wypowiedziach.
Alicja zmuszona jest opuścić przyjęcie, gdy atakuje ją tłum zwierząt. Uciekając, ponownie trafia do pokoju z drzwiami. Z pomocą przychodzi jej Kot z Cheshire, prowadząc ją do dna morza, gdzie homary tańczą kadryla. W królewskich ogrodach Biały Królik widzi karty do gry, które, aby uniknąć gniewu Królowej Kier, malują na czerwono białe róże zasadzone omyłkowo w miejsce czerwonych. Gdy Królowa Kier i jej małżonek przybywają, Biały Królik donosi o niedoskonałej pracy malarzy, a władczyni skazuje ich na śmierć. Król Kier sugeruje, by skazać tylko faktycznego sprawcę. Biały Królik oskarża Alicję o kradzież, mimo że wie, że to Walet Kier był odpowiedzialny. Król domaga się jednak uczciwego procesu. W celi Alicja poznaje Nibyżółwia, który kiedyś był prawdziwym żółwiem. Na procesie Alicja, będąc olbrzymią, dostrzega absurdalność zeznań świadków i dowodów, a karty atakują ją. Nagle Alicja budzi się w łodzi, gdy Dodgson kończy swoją opowieść. Twierdzi, że wszystko, co się wydarzyło, było prawdziwe. Na osobności dostrzega Białego Królika, który potwierdza jej słowa. Z radością podąża za Dodgsonem i swoimi siostrami do domu.
Obsada
Źródło:
Produkcja
W latach 40. XX wieku ukraińsko-amerykański animator Lou Bunin, specjalizujący się w animacji lalkowej, został zwolniony z Metro-Goldwyn-Mayer z powodu rzekomych sympatii komunistycznych. Przeprowadził się do Europy, gdzie rozpoczął pracę nad adaptacją Alicji w Krainie Czarów Lewisa Carrolla. Produkcja była finansowana niezależnie. Brytyjski reżyser Dallas Bower nakręcił prolog z aktorami, podczas gdy Bunin odpowiadał za sekwencje animowane. Tytułową rolę zagrała 20-letnia angielska aktorka Carol Marsh. Przy animacji pracowali byli pracownicy amerykańskiego producenta filmowego Walta Disneya, którzy zostali zwolnieni przez niego z powodu lewicowych poglądów. Z powodu umowy Technicoloru, która dawała Walt Disney Productions wyłączność na taśmy animowane, Lou Bunin Productions musiała używać taśmy kolorowej Ansco, co często przynosiło niezadowalające efekty.
Film został nakręcony w dwóch wersjach językowych – angielskiej i francuskiej.
Premiera
Film miał premierę w Stanach Zjednoczonych 24 lipca 1951 roku, jednak nie był szeroko dystrybuowany z powodu sporu prawnego z Waltem Disneyem, który w tym samym czasie tworzył własną wersję Alicji w Krainie Czarów. Disney i RKO Radio Pictures pozwali Souvaine Selective Pictures, dystrybutora brytyjskiej wersji filmu, o próbę zarobienia na ich wersji. Twierdzono, że publiczność może pomylić oba tytuły, co mogłoby przynieść straty finansowe RKO. Przedstawiciel Souvaine Selective Pictures odrzucił zarzuty, stwierdzając, że „zdrowe dla branży jest mieć dwie zupełnie różne koncepcje ukochanego klasyka, które pojawiają się mniej więcej w tym samym czasie”.
Czasopismo „Time” donosiło, że w przypadku przegranej Alicji w Krainie Czarów Bowera film mógłby być wyświetlany w Stanach Zjednoczonych dopiero 18 miesięcy po wersji Disneya. Bunin oskarżał Disneya o próbę pogrążenia jego filmu i wstrzymanie go na trzy lata, aby uzyskać zyski z własnej wersji. Stwierdził, że jego Alicja w Krainie Czarów była bliższa oryginalnej wersji Lewisa Carrolla, podczas gdy Disney tworzył „Myszkę Miki w Krainie Czarów”, przerabiając materiał źródłowy według własnych upodobań. Ostatecznie Disney i RKO przegrali sprawę sądową.
Film miał być wydany w Wielkiej Brytanii dopiero w 1985 roku, rzekomo z powodu przedstawienia królowej Wiktorii jako tyranki. To nieprawda, ponieważ film był emitowany w telewizji przez BBC Two w kwietniu 1961 roku.
Odbiór
Alicja w Krainie Czarów spotkała się z negatywną krytyką. Bosley Crowther z „The New York Times” opisał film jako koszmar pozbawiony humoru, mający „nastrój niemal tołstojowski”, a postacie jako „brzydkie”, a tła jako „niewygodnie pozbawione smaku”.
Był to ostatni pełnometrażowy projekt Bunina.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Paul Buhle, Dave Wagner: Hide in Plain Sight: The Hollywood Blacklistees in Film and Television, 1950-2002. Wyd. 2. Londyn: Palgrave Macmillan, 2015. ISBN 978-1-250-08313-5. (ang.).
Rolf Giesen: Puppetry, Puppet Animation and the Digital Age. Boca Raton: CRC Press, 2018. ISBN 978-0-8153-8204-1. (ang.).
Ray Harryhausen, Tony Dalton: A Century of Stop Motion Animation: From Méliès to Aardman. Nowy Jork: Watson-Guptill, 2008. ISBN 978-0-8230-9980-1. (ang.).
Mark A. Miller, David J. Hogan: Christopher Lee and Peter Cushing and Horror Cinema. Wyd. 2 rozsz. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2020. ISBN 978-1-4766-3842-3. (ang.).
Catherine Nichols: Alice’s Wonderland: A Visual Journey Through Lewis Carroll’s Mad, Mad World. Nowy Jork: Race Point Publishing, 2014. ISBN 978-1-937994-97-6. (ang.).
Antonio Sanna: Alice in Wonderland in Film and Popular Culture. Cham: Springer International Publishing, 2022. ISBN 978-3-031-02257-9. (ang.).
Jack Zipes: The Enchanted Screen: The Unknown History of Fairy-Tale Films. Nowy Jork: Taylor & Francis, 2011. ISBN 978-1-135-85395-2. (ang.).
