Alicja Napiórkowska

Alicja Napiórkowska, właściwie Wiktoria Alicja Napiórkowska z Wysznackich (ur. 24 grudnia 1894 w Łodzi, zm. 30 stycznia 1982 tamże) – była polską nauczycielką, radną Rady Miejskiej w Łodzi, organizatorką tajnego nauczania w czasie okupacji hitlerowskiej, a także działaczką w dziedzinie oświaty i społecznej.

Życiorys

Alicja była córką Władysława Wysznackiego (1850–1907), miejskiego urzędnika, oraz Antoniny Wysznackiej z Bajerów (1857–1916), która prowadziła pensję dla dziewcząt. Ukończyła łódzkie Gimnazjum Zofii Pętkowskiej i Wiktorii Macińskiej w 1911 roku. W następnym roku spędziła czas u rodziny w Mineralnych Wodach na Kaukazie.

14 lutego 1920 roku poślubiła Aleksandra Napiórkowskiego (1890–1920), działacza PPS, posła na Sejm Ustawodawczy i uczestnika wojny polsko-bolszewickiej. Z tego związku przyszła na świat córka, Aleksandra Przełęcka (1920–2005), profesor biochemii w Polskiej Akademii Nauk, żona profesora Mariana Przełęckiego.

Alicja została pochowana na Starym Cmentarzu w Łodzi, w grobie swojego męża, Aleksandra Napiórkowskiego. Część jej pamiątek oraz zapisków znajduje się w Muzeum Oświaty w Łodzi.

Działalność pedagogiczna

Swoją karierę pedagogiczną rozpoczęła w Łodzi w 1916 roku, a w okresie międzywojennym kierowała Szkołą Podstawową nr 85, mieszczącą się przy ul. Suwalskiej 16. Przez długie lata pełniła funkcję w bibliotece PPS im. Aleksandra Napiórkowskiego w łódzkiej dzielnicy Górna. W latach 1923–1927 zasiadała w Radzie Miejskiej w Łodzi, wchodząc w skład Delegacji Wydziału Oświaty i Kultury.

W czasie okupacji hitlerowskiej przez 5 lat prowadziła tajne nauczanie dzieci, młodzieży oraz dorosłych w zakresie edukacji podstawowej i średniej. Organizowała kolportaż informacji oraz podziemnych gazet. Po wojnie Komisja Weryfikacyjna uznała ten okres za czas przymusowej bezczynności nauczyciela, a dopiero w 1947 roku zaliczono go jako czas pracy pedagogicznej w podwójnym wymiarze.

Po II wojnie światowej kierowała Miejską Szkołą Powszechną dla Dorosłych nr 5 oraz Szkołą Podstawową nr 132 przy ul. Wierzbowej 37/39. W 1950 roku, po upaństwowieniu szkół miejskich, została usunięta z posady kierownika szkoły. Przyczyną tej decyzji była jej odmowa usunięcia inskrypcji z grobu męża, która brzmiała: „broniąc Ojczyzny przed najazdem bolszewickim, poległ zaszczytnie w szarży ułańskiej pod Ciechanowem 18 VIII 1920 r.” Alicja aktywnie działała w Związku Nauczycielstwa Polskiego, gdzie zorganizowała i kierowała pierwszą w Polsce Sekcją Bibliotekarską ZNP oraz była członkiem Zarządu Głównego tej sekcji. Wypowiadała się na temat upamiętnienia tajnego nauczania w czasie okupacji hitlerowskiej.

Rodzina

Alicja miała wielu braci, w tym:

Janusz Wysznacki (1889–1914) – absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, żołnierz Legionów, który poległ w bitwie pod Łowczówkiem 23 grudnia 1914;
Konstanty Wysznacki (1884–1945) – absolwent Politechniki Lwowskiej, nauczyciel matematyki w Gimnazjum Towarzystwa Uczelnia w Łodzi, autor podręcznika z geometrii oraz prac z zakresu pożarnictwa i ubezpieczeń, zmarł podczas wyzwalania obozu w Groß-Rosen;
Henryk Wysznacki (1892–1984) – nauczyciel, w okresie międzywojennym kierownik Oddziału Szkolnictwa Wydziału Oświaty w Łodzi, a po II wojnie światowej naczelnik Wydziału Oświaty w Łodzi.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Medal 10-lecia Polski Ludowej (12 stycznia 1955)
Medal Komisji Edukacji Narodowej
Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego
Honorowa Odznaka Miasta Łodzi

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

A. Kowalski, Pamiętnik nauczyciela. Łódź 1969.
Z. Piąstka, W cieniu alei cmentarnych. Łódź 1990, s. 69.
W szkołach, których nie było: tajne nauczanie we wspomnieniach nauczycieli Łodzi i województwa łódzkiego 1939–1945. Łódź, 1999.
„Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2003 nr 3/4, s. 111–115 (autor biogramu: M. Wasiak).
Słownik pracowników książki polskiej, suplement III. Warszawa 2010, s. 203 (autor biogramu: M. Wasiak).