Alicja Elżbieta Habsburg, z domu Ankarcrona, primo voto Badeni (ur. 18 grudnia 1889 w Hölö, zm. 26 listopada 1985 w Sztokholmie) – arystokratka szwedzka, która aktywnie uczestniczyła w polskim ruchu oporu podczas II wojny światowej.
Życiorys
Alicja Elżbieta Ankarcrona pochodziła z wielowiekowej rodziny szwedzkiej, powiązanej z rodziną królewską. Była wnuczką Wiktora (wielkiego łowczego) oraz córką Oskara (adiutanta króla Oskara II) i Elżbiety z domu Carleson. Pierwszego męża, hrabiego Ludwika Badeniego, poznała w 1911 roku w Sztokholmie, gdzie pełnił funkcję posła C. K. monarchii. Ślub odbył się 21 listopada tego samego roku w rzymskokatolickim kościele św. Eugenii w Sztokholmie, a ceremonii przewodniczył bp Albert Bitter.
Po ślubie, małżonkowie opuścili Szwecję. Początkowo zamieszkali w Busku na terenie dzisiejszej Ukrainy, gdzie mieściła się siedziba rodu jej męża. Następnie Alicja przeniosła się do Brukseli, gdzie jej mąż pełnił funkcję dyplomaty. W 1912 roku urodził się ich syn Kazimierz, znany później jako dominikanin Joachim Badeni. Niestety, niedługo po narodzinach syna, jej mąż zaczął cierpieć na problem psychiczny, co doprowadziło do jego umieszczenia w sanatorium psychiatrycznym. Ludwik Badeni zmarł w 1916 roku. W międzyczasie Alicja osiedliła się w Wiedniu. Jesienią 1915 roku poznała Karola Olbrachta Habsburga, co szybko zaowocowało romans. Na początku 1920 roku po raz pierwszy odwiedziła Żywiec, gdzie przyjęła oficjalne zaręczyny z Karolem. W listopadzie 1920 roku wzięli ślub. W Żywcu, gdzie zamieszkali, przyszło na świat czworo ich dzieci: Karol Stefan (ur. 1921), Maria Krystyna (ur. 1923), Renata Maria (ur. 1931) oraz Olbracht Maksymilian, który zmarł w wieku dwóch lat.
We wrześniu 1939 roku pałac Habsburgów w Żywcu został zajęty przez Gestapo. Karol Olbracht został aresztowany i uwięziony. Zarówno on, jak i Alicja odmówili podpisania Volkslisty, co mogłoby pozwolić im na zachowanie części kontroli nad majątkiem rodzinnym. Początkowo Alicji przydzielono dwa pomieszczenia w pałacu, a latem 1940 roku, wraz z córkami, zostały przetransportowane do Wisły. Jeszcze w Żywcu zaczęła współpracować z ZWZ, gdzie po zaprzysiężeniu otrzymała pseudonim „Alicja” i zajmowała się nasłuchem radiowym oraz przesyłaniem korespondencji. Opracowywała także materiały do biuletynów, a jej znajomość języków obcych była wykorzystywana do tłumaczenia komunikatów radiowych. Za te działania została odznaczona w 1946 roku Krzyżem Walecznych. Dzięki swoim przedwojennym kontaktom, udało jej się doprowadzić do uwolnienia męża, który był maltretowany przez Niemców, i jego przyjazdu do Wisły.
W 1942 roku, Alicja wraz z rodziną została przewieziona do Straussberg koło Weimaru na roboty przymusowe. W kwietniu 1945 roku, po wyzwoleniu przez aliantów, trafiła tymczasowo do obozu dla dipisów. Po uwolnieniu udała się najpierw do Polski, a później do Szwecji.
Po wojnie, Alicja wraz z chorym mężem starała się odzyskać część majątku w Żywcu. Kiedy te próby zakończyły się niepowodzeniem, w 1951 roku na stałe osiedlili się z dziećmi w Szwecji, gdzie Karol zmarł w tym samym roku. W 1963 roku, na wniosek gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, otrzymała Honorową Odznakę za działalność w AK (nr 3056). W latach sześćdziesiątych zajmowała się pisaniem pamiętników, w których głównie opisywała wspomnienia z czasów przedwojennych. W 1973 roku wydała w Sztokholmie swoje wspomnienia pod tytułem „Księżna-partyzant”.
Córka Renata wyszła za mąż w 1957 roku za hiszpańskiego dyplomatę Eduarda de Zulueta y Dato (1924 – 2020) i osiedliła się w Hiszpanii. Córka Maria Krystyna odzyskała polskie obywatelstwo w 1993 roku i zamieszkała w rodzinnym domu w Żywcu. Alicja Habsburg spędziła ostatnie dni swojego życia w domu opieki w Sztokholmie, gdzie zmarła w 1985 roku i została pochowana.
W 2022 roku, pośmiertnie uhonorowano ją Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, a w 2023 roku Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Upamiętnienie
W 2012 roku odsłonięto ławeczkę poświęconą Alicji Habsburg w Żywcu.
Przypisy
Bibliografia
JanJ. Blitz JanJ. i inni, Słownik biograficzny Żywiecczyzny. Tom I, Żywiec: Spółdzielnia wydawnicza Gazeta Żywiecka, 1995, s. 73, ISBN 83-902605-1-4.
WaldemarW. Łazuga WaldemarW., W kręgu mitu habsburskiego. Alicja Ankarcrona – Badeni – Habsburg – Altenburg (1889–1985), „Galicja. Studia i materiały” (6), 2020, s. 375-402, ISSN 2450-5854.
