Ali I Wielki z Jedżu, który zmarł 18 czerwca 1788 roku, był rasem Begiemdyru oraz regentem Cesarstwa Etiopii po śmierci Mikaela Syula. Był synem Abba Sjeru Guangula, wodza plemienia Jedżu Oromo, oraz uejzero Gelebu Farisa, córki rasa Faris z Lasta. Zgodnie z informacjami historyka Mordechaia Abira, Ali był założycielem miasta Debre Tabor, które stało się stolicą rasów z Jedżu. Ali Wielki był jednym z kluczowych liderów w okresie Zemene mesafynt, znanym jako okres rozbicia dzielnicowego w Etiopii.
Życiorys
We wrześniu 1781 roku Tekle Gijorgis I przyjął Alego do swojego dworu, nadając mu tytuł balambarasa. Dwa lata później wziął udział w cesarskiej wyprawie do Szeua, która zakończyła się niepowodzeniem podczas przeprawy przez rzekę Checheho. Po dziesięciu miesiącach Ali przyłączył się do spisku rasa Hajle Josadika, co doprowadziło do obalenia cesarza Tekle Gijorgisa i jego pokonania w bitwie pod Afaruanatem, a następnie do jego wygnania do Amba Sel. Spiskowcy doprowadzili do tego, że na dworze w Gondarze zasiadł Jozue III, który został nowym cesarzem 18 lutego 1784 roku. Po tym incydencie Ali został mianowany dedżazmaczem. Następnie dążył do zdobycia wyższych tytułów arystokratycznych w Etiopii, starając się zostać rasem bitueddenem. Jednym z jego planów było nawiązanie sojuszu z wpływowym dedżazmaczem Hajle Eszte z Begiemdyru, co doprowadziło do konfliktu z Hajle Josadikiem.
W wyniku decyzji Alego, z wygnania powrócił Tekle Hajmanot z Godżamu i przejął władzę w 1786 roku, zastępując Jozue. W odpowiedzi Josadik udzielił schronienia obalonemu Jozue III. Inną drogą do zdobycia wyższych tytułów było zdobycie amby (czyli góry) zajmowanej przez balambarasa Ramkhę, co zakończyło się jego śmiercią. Wkrótce potem Ali został uwolniony od ekskomuniki, która wcześniej nałożona została przez etiopskie duchowieństwo. Trzecim krokiem w umacnianiu swojej władzy było rozwiązanie oraz reorganizacja istniejących jednostek wojskowych i tworzenie nowych, co miało na celu uzależnienie żołnierzy od Alego.
Awans Alego na rasę zbiegł się z wybuchem buntu Jasufe w prowincji Lasta. Jasufe ogłosił cesarzem Atse Baedę Maryama. Wkrótce zawarto pokój między Alim a Jasufem, jednak w międzyczasie pojawiło się inne zagrożenie. W przededniu Wielkanocy wojska rasa Alego, dedżazmacza Hajlu Eszte oraz cesarza Tekle Gijorgisa I starły się z oddziałami rasa Hajle Josadika, dedżazmacza Gebre i Uelde Gabriela, syna Mikaela Syula, w bitwie pod Madab. Ras Ali odniósł zwycięstwo, pokonując swoich przeciwników. Uelde Gabriel zginął, a pretendent do tronu Atse Baeda Maryam został ujęty. Tylko Josadik zdołał uciec do swojego terytorium w Godżamie. Ali Wielki zmarł z powodu choroby w Filakit Gereger i został pochowany w Lalibeli. Jego następcą na stanowisku rasa Begiemdyru został Aligaz z Jedżu.
Bibliografia
Mordechai Abir, Ethiopia: The Era of the Princes; The Challenge of Islam and the Re-unification of the Christian Empire (1769-1855), (London: Longmans, 1968), s. 30.
Herbert Weld Blundell, The Royal chronicle of Abyssinia, 1769-1840 (Cambridge: University Press, 1922), s. 357-374.
Andrzej Bartnicki: Historia Etiopii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 1987
