Aliszer Nizamaddin Nawoi
Aliszer Nizamaddin Nawoi, znany również jako Ali Szer Nawoi, a właściwie Ali Szir Nawai Nizam ad-Din, urodził się w 1441 roku i zmarł w 1501 roku w Heracie. Był on wezyrem władcy z dynastii Timurydów, Husajna Bajkary, a także uznawanym pisarzem.
Nawoi studiował w Meszhedzie (Iran) oraz Samarkandzie (Uzbekistan). Swoje życie i twórczość spędził w Heracie, gdzie na dworze sułtana Husajna Bajkary odegrał kluczową rolę w polityce państwowej. Jako wezyr miał możliwość inicjowania licznych projektów kulturalnych. Był człowiekiem renesansu – budował obiekty, wspierał lokalne władze polityczne oraz pisał (głównie poezję) w trzech językach: czagatajskim, perskim i arabskim.
Aliszer Nawoi pasjonował się literaturą, malarstwem, muzyką, architekturą, rozwojem języka oraz historią. Opiekował się pisarzami i artystami. Pozostawił po sobie cztery Dywany poezji lirycznych oraz Chamsę, czyli pięć poematów romansowo-przygodowych, takich jak Lejla i Medżnun, Ferhad i Szirin oraz Iskendername (Księga o Aleksandrze). Te utwory wyróżniają się doskonałością formy i języka. Ponadto napisał traktat o prozodii pt. Mizan ül-Awzan (Miara wagi) oraz Spór dwóch języków (Muhakamat ül-Lugatajn), w którym argumentował, że należy zakończyć dominację języka perskiego w literaturze tureckiej.
Twórczość Aliszera Nawoi’a była pisana w jego ojczystym języku wschodniotureckim (czagatajskim). Jego dzieła miały znaczący wpływ na poetę osmańskiego Ahmeda Paszę oraz azerbejdżańskiego poetę Fuzulego.
Utwory Aliszera Nawoi’a w polskim tłumaczeniu Tadeusza Chróścielewskiego zostały zamieszczone w zbiorze:
Poezja uzbecka. Antologia. Wybór Tadeusza Chróścielewskiego. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989, s. 102–156, seria: Poezja Narodów Związku Radzieckiego. ISBN 83-218-0797-6.
Zbiór jego aforyzmów opublikowano jako:
Aliszer Nawoi: Aforyzmy. Wybór, wstęp i tłum. Leopold Lewin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, seria: Biblioteczka Aforystów. Brak numerów stron w książce.
Upamiętnienie
Biblioteka publiczna w Taszkiencie, istniejąca od 1870 roku, w 1948 roku otrzymała imię Ali Szer Nizamaddin Nawoi. 12 kwietnia 2002 roku Rada Ministrów Uzbekistanu podjęła decyzję o utworzeniu Biblioteki Narodowej im. Ali Szer Nizamaddina Nawoi.
Przypisy
Bibliografia
Elżbieta Szczepanik, Aliszer Nawoi – uzbecki poeta i polityk, „Mówią Wieki”, nr 11/1987, s. 28–31, ISSN 0580-0943.
