Ali Salih as-Sadi (1928-1977) był irackim politykiem, który pełnił funkcję sekretarza generalnego Regionalnego Przywództwa irackiego oddziału partii Baas w latach 1959-1963. Był jednym z głównych organizatorów zamachu stanu w Iraku w lutym 1963 roku, a następnie przez kilka miesięcy zajmował stanowisko ministra spraw wewnętrznych Iraku.
Życiorys
As-Sadi był wyznania szyickiego. W 1959 roku objął przewodnictwo irackiego oddziału partii Baas, co miało miejsce po nieudanym zamachu na życie ówczesnego premiera Iraku, Abd al-Karima Kasima, zorganizowanym przez baasistów. Po tym incydencie członkowie partii zostali poddani represjom, a dotychczasowy sekretarz generalny, Fu’ad ar-Rikabi, uciekł do Syrii. As-Sadi zreorganizował partię i stworzył paramilitarną Gwardię Narodową, która podlegała jej kierownictwu.
W 1962 roku as-Sadi wszedł do Biura Wojskowego, które zostało utworzone przez partię Baas w celu przeprowadzenia zamachu stanu oraz przejęcia władzy w kraju. Wciągnął do spisku grupę oficerów, którzy nie byli związani z partią, ale identyfikowali się z ideą panarabską, w tym Abd as-Salama Arifa. Na początku lutego 1962 roku został aresztowany, podobnie jak inny członek Biura, Salih Mahdi Ammasz, co zmusiło pozostałych spiskowców, na czele z Ahmadem Hasanem al-Bakrem, do podjęcia natychmiastowych działań. Zamach stanu, przeprowadzony 8 lutego, zakończył się sukcesem baasistów, obaleniem rządu Abd al-Karima Kasima oraz jego egzekucją. Władzę przejęła Narodowa Rada Dowódców Rewolucji, zdominowana przez działaczy partii Baas. Ali Salih as-Sadi został nowym ministrem spraw wewnętrznych i początkowo był najważniejszą postacią w rządzie, mając większy wpływ niż prezydent Arif i premier al-Bakr.
Jako minister spraw wewnętrznych as-Sadi prowadził negocjacje z Demokratyczną Partią Kurdystanu w sprawie przyznania kurdyjskim północnym prowincjom Iraku szerokiej autonomii, która obejmowała utworzenie własnego wojska oraz odrębnego systemu podatkowego i administracyjnego, złożonego wyłącznie z Kurdów. Postulaty te były nie do przyjęcia dla rządu centralnego, m.in. z powodu żądań Kurdów dotyczących włączenia do ich prowincji Kirkuku oraz jego pól naftowych. As-Sadi był otwarty na mniejsze ustępstwa i włączył do rządu dwóch kurdyjskich ministrów. W tej sytuacji przywódca Kurdów, Mustafa Barzani, wznowił działania zbrojne.
As-Sadi opowiadał się za radykalnym kursem socjalistycznym, co nie cieszyło się powszechnym poparciem w irackim oddziale partii Baas. W pierwszej dekadzie istnienia partia koncentrowała się na hasłach panarabskich, jedynie ogólnikowo poruszając temat socjalizmu. Taka polityka budziła sprzeciw wśród oficerów wspierających nowy rząd, którzy nie należeli do partii Baas, ale opowiadali się za panarabizmem i unią z naserowskim Egiptem.
W kwietniu 1963 roku as-Sadi stracił stanowisko ministra spraw wewnętrznych po tym, jak w irackich miastach wybuchły zamieszki i starcia między Gwardią Narodową, paramilitarną organizacją partyjną, a naserowskim Arabskim Ruchem Nacjonalistycznym. W wrześniu 1963 roku odzyskał kontrolę nad irackimi strukturami partii Baas i w jej imieniu ogłosił przyjęcie kursu marksistowskiego, prawdopodobnie w nadziei na poprawę relacji z ZSRR oraz uzyskanie od tego państwa pomocy strukturalnej. Do tego czasu ZSRR odnosił się negatywnie do rządu irackich baasistów, pamiętając o represjach, którym poddali Iracką Partię Komunistyczną po przejęciu władzy. As-Sadi nawiązał również kontakty z radykalną frakcją w kierownictwie syryjskiego oddziału partii Baas, która od zamachu stanu w marcu 1963 roku również rządziła Syrią.
W sprawie arbitrażu w sporze między radykałami skupionymi wokół as-Sadiego a bardziej umiarkowanymi frakcjami irackiego rządu zasięgnęto opinii głównego ideologa baasizmu, Michel Aflaka, który uznał, że racja leżała po stronie wojskowych związanych z Arifem. To spowodowało dalszy chaos w Iraku i doprowadziło do manifestacji w obronie as-Sadiego.
W listopadzie 1963 roku as-Sadi został usunięty ze wszystkich stanowisk partyjnych podczas Kongresu Regionalnego irackiego oddziału partii Baas. Przewodnictwo w organizacji objął bardziej umiarkowany Hazim Dżawad, a dotychczasowy sekretarz generalny oraz jego współpracownicy zostali zmuszeni do emigracji. To doprowadziło do odpływu szyitów z partii Baas i przyczyniło się do wzmocnienia dominacji sunnitów w organizacji.
Przypisy
