Ali Pasza z Tepeleny
Ali Pasza z Tepeleny (1741–1822), znany jako Lew Janiny, był osmańskim możnowładcą, lennikiem sułtana, a ostatecznie niezależnym władcą Epiru. Był synem Veli beja, dziedzicznego zarządcy Tepeleny, pochodzącym od tureckich osadników z Kütahji oraz Albanki z Epiru (Epiriotki) z Konicy. Urodził się w wiosce Beçisht, u stóp gór Këlcyrë.
Życiorys
Ojciec Alego został wypędzony z rodzinnych włości przez bliskich krewnych i schronił się w górach, gdzie zajmował się zbójnictwem. Zmarł, gdy Ali miał 9 lat. Młody Ali poszedł w ślady ojca, zdobywając środki na życie poprzez rozboje na epirskich traktach.
W jego karierze nastąpiła zasadnicza zmiana po poślubieniu córki beja Delviny, który był komendantem straży chroniącej górskie szlaki. W 1785 roku Ali zabił teścia i zajął jego miejsce. Zgromadził wokół siebie znaczną armię liczącą około 8 tysięcy ludzi, która została włączona do armii tureckiej.
W 1785 roku został mianowany paszą Janiny. W rok później sułtan przeniósł go do Trikali, gdzie Ali miał zająć się problemem zbójnictwa nękającego prowincję. Udało mu się to, przyjmując część lokalnych hersztów na swój żołd, a innych bezlitośnie eliminując.
W następnych latach Ali stopniowo zjednoczył pod swoim panowaniem północno-zachodnią Grecję (Peloponez, Epir) oraz terytorium współczesnej Albanii.
Rozbudował twierdzę w Janinie, tworząc dwór godny monarchy, wypełniony bogactwem, elegancją, wyrafinowaniem i dobrami kultury greckiej, której był również mecenasem. Mimo tego, jego rządy były skrajnie okrutne, chciwe i bezwzględne, nawet wobec własnych bliskich.
Był znakomitym dowódcą i gospodarzem, skutecznie zwalczając rozbój na drogach, co było plagą ówczesnych czasów w całym imperium. Wspierał szkolnictwo, rzemiosło oraz handel dalekosiężny. Formalnie lennik sułtana, dążył do stworzenia niezależnego państwa albańsko-greckiego, całkowicie wolnego od Turcji. W tym celu nawiązywał sojusze z Napoleonem Bonaparte, Wielką Brytanią oraz greckimi spiskowcami, wspierając powstanie tajnego stowarzyszenia narodowego Filiki Heteria (Stowarzyszenie Przyjaciół), licząc na interwencję Rosji.
W 1820 roku zorganizował w Konstantynopolu zabójstwo swojego oponenta, co sułtan Mahmud II wykorzystał jako pretekst do podjęcia działań wojskowych przeciwko zbyt samodzielnemu podwładnemu. Na początku 1822 roku, po 17-miesięcznej kampanii i oblężeniu Janiny, Ali Pasza został ostatecznie pokonany przez armię turecką. Pojmany 24 stycznia (lub 5 lutego) 1822 roku na wyspie jeziora Pamvotida, został zgładzony na miejscu w klasztorze świętego Pantalejmona. Obecnie znajduje się tam muzeum historyczne, które oddaje nastrój epoki oraz gromadzi przedmioty związane z Alim Paszą, w tym insygnia jego władzy.
Bezpośrednim skutkiem oblężenia i usunięcia Alego Paszy była możliwość sukcesu greckiego powstania narodowego 1821-1827, które stało się pierwszym zwycięskim zrywem wśród wielu tragicznych prób.
Ali Pasza był dwukrotnie żonaty (z Emine i Zaliha). Z małżeństwa z Emine miał dwóch synów: Muhtara, późniejszego mytesarifa Beratu oraz Veli Paszę, który stał się paszą Morei oraz gubernatorem Wlory. Z małżeństwa z Zalihą miał dwoje dzieci – nieznaną z imienia córkę oraz syna Myrtezę.
Jako Ali Pasas jest bohaterem wielu greckich legend ludowych oraz opowieści dla dzieci.
Wizję artystyczną oblężenia Janiny i śmierci Alego Paszy przedstawił Alexandre Dumas w powieści Hrabia Monte Christo.
Galeria
Przypisy
Bibliografia
Eqrem bej Vlora, Kujtime, vel II, Tirana 2001, ISBN 99927-661-7-4
„HΠΕΙΡΟΣ” – kompletny przewodnik turystyczny po Epirze, praca zbiorowa, str.71, wyd. EXPLORER, Ateny 2002, ISBN 960-8214-02-5
Czekalski T., Hauziński J., Leśny J. Historia Albanii. Ossolineum Warszawa 2009
Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Plymouth: Scarecrow Press, Inc., 2010, s. 8-9, seria: Historical Dictionaries of Europe, No. 75. ISBN 978-0-8108-6188-6. (ang.).
Linki zewnętrzne
St. Cross College Oxford. stx.ox.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-26)]. Ali Pasha and the Greek Revolution – wykład prof. Alexisa Politisa z Uniwersytetu Kreteńskiego.
Życiorys Alego Paszy. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-10)].
