Ali Kelmendi, znany jako „Çuni” (ur. 3 listopada 1900 w Peji, zm. 11 lutego 1939 w Paryżu) – był albańskim komunistą, pochodzącym z regionu Kosowa.
Życiorys
Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Sulejmana Kelmendiego. W czasie I wojny światowej przebywał w Wiedniu, gdzie zainspirowany rewolucją październikową w Rosji, dołączył do ruchu komunistycznego w Królestwie SHS. W latach 20. XX wieku, w obliczu prześladowań komunistów w Jugosławii, postanowił emigrować do Albanii. Tam związał się z radykalną organizacją młodzieżową Bashkimi (Jedność), kierowaną przez Avni Rustemiego. Pracował w różnych miastach, starając się nawiązać kontakty z robotnikami.
W czerwcu 1924 brał udział w zamachu stanu, który został przeprowadzony przez zwolenników Fana Nolego. Po upadku jego rządu w grudniu 1924 roku, Kelmendi opuścił kraj, udając się do Brindisi. Tam dołączył do organizacji KONARE (Komitet Narodowo-Rewolucyjny), skupiającej przeciwników Ahmeda Zogu. Jego wyjazd do Kosowa w celu prowadzenia działalności politycznej okazał się nieudany, a w obawie przed aresztowaniem przez Belgrad, Kelmendi dotarł do Wiednia, gdzie mieściło się kierownictwo KONARE. 8 października 1925 roku wyruszył z grupą czternastu młodych Albańczyków do Związku Sowieckiego, aby kształcić się w szkołach prowadzonych przez Komintern. Kelmendi spędził w ZSRR czas do 1930 roku, ucząc się w Akademii Dzierżyńskiego w Leningradzie, a następnie pracował jako urzędnik celny w Odessie.
W lipcu 1930 roku wrócił do Albanii, aby zająć się organizowaniem kółek komunistycznych. Po aresztowaniu przez żandarmerię, otrzymał zakaz opuszczania Korczy, gdzie się osiedlił. W styczniu 1932 roku opuścił Albanię i udał się do Berlina, gdzie spotkał się z Georgiem Dimitrowem, aby omówić możliwości założenia partii komunistycznej w Albanii. Po powrocie do Albanii został ponownie aresztowany przez żandarmerię. Oskarżony o działalność antypaństwową, w lipcu 1932 roku został internowany w Gjirokastrze. W wrześniu 1936 roku deportowano go z Albanii do włoskiego Bari, skąd udał się do Turynu. W czasie hiszpańskiej wojny domowej został wysłany do Paryża, gdzie miał zajmować się rekrutacją Albańczyków do walki po stronie republikańskiej. Pod pseudonimem Çuni pisał artykuły do francuskiej prasy lewicowej.
W Paryżu zachorował na gruźlicę. W szpitalu przeszedł operację żołądka, po której zmarł. 24 grudnia 1947 roku jego szczątki zostały pochowane na cmentarzu w Korczy.
Pamięć
Pierwszą biografię Kelmendiego napisał w 1960 roku Sotir Manushi. W 1970 roku w Prisztinie ukazała się biografia Ali Kelmendiego autorstwa Krsty Aleksicia. W 1981 roku Marianthi Xhako zrealizowała krótkometrażowy film dokumentalny pt. „Ali Kelmendi”. Imię Kelmendiego noszą ulice w Tiranie, Prisztinie, Szkodrze, Paskuqanie, Klinie i Kuçovë, a także przedsiębiorstwo przetwórstwa żywności w Tiranie. W Korczy wzniesiono popiersie Kelmendiego.
Przypisy
Bibliografia
Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. Nowy Jork: I.B. Tauris, 2012, s. 235-236. ISBN 978-1-78076-431-3.
Kristo Frasheri: Historia e lëvizjes së majtë ne Shqipëri dhe e themelimit të PKSh-se 1878-1941. Tirana: 2006. ISBN 99943-909-3-7. (alb.). Brak numerów stron w książce.
