Ali al-Husajni as-Sistani (pers. علی حسینی سیستانی, arab. علي الحسيني السيستاني; ur. 1929 lub 4 sierpnia 1930 w Meszhedzie) to iracki duchowny szyicki, wielki ajatollah, uznawany za jedną z najbardziej wpływowych postaci w irackim życiu publicznym po obaleniu reżimu Saddama Husajna.
Życiorys
Młodość i wczesna działalność
Urodził się w Meszhedzie w Iranie, ale jego rodzina i zwolennicy twierdzą, że ma arabskie korzenie z Iraku. Wywodzi się z rodziny szyickich uczonych religijnych. W wieku dwunastu lat rozpoczął tradycyjną edukację islamską, dążąc do zostania alimem. Studiował pod okiem ajatollaha Abu al-Kasima al-Chu’iego w Nadżafie, kończąc naukę w wieku trzydziestu lat, co można uznać za stosunkowo wcześnie. Po ukończeniu nauki w 1960 roku nie włączył się w politykę Iraku i, podobnie jak jego nauczyciel, opowiadał się za rozdziałem religii od państwa. Dzięki temu udało mu się uniknąć prześladowań, jakie dotknęły wielu szyickich duchownych w czasie rządów gen. Abd al-Karima Kasima, gen. Abd as-Salama Arifa, gen. Abd ar-Rahmana Arifa oraz po zamachu stanu w 1968 roku, zorganizowanym przez iracką partię Baas. Zyskał natomiast status wielkiego autorytetu duchowego szyitów w Iraku, Iranie, Libanie, Palestynie, Syrii i Pakistanie.
Pod rządami Saddama Husajna
Ali as-Sistani przyjął pozytywnie wybuch rewolucji islamskiej w Iranie, jednak szybko sprzeciwił się przejęciu władzy przez szyickie duchowieństwo, sądząc, że nie powinno ono angażować się w politykę. W 1991 roku as-Sistani wsparł antyrządowe powstanie szyitów irackich. Rok później Abu al-Kasim al-Chu’i, przed swoją śmiercią, mianował as-Sistaniego swoim następcą jako Wielkiego Ajatollaha Iraku. Saddam Husajn, sprawujący w Iraku dyktatorską władzę, obawiał się jego wpływów, jednak nie mógł go aresztować ani zabić, ponieważ mogłoby to wywołać bunt wśród szyitów, którzy stanowili w kraju większość. Dyktator nie mógł sobie na to pozwolić w obliczu niepowodzenia inwazji na Kuwejt, wojny w Zatoce Perskiej oraz sankcji nałożonych na Irak. As-Sistani został zatem umieszczony w areszcie domowym, nałożono na niego zakaz wygłaszania kazań, a meczet, z którym był związany, został zamknięty.
Ajatollah entuzjastycznie przyjął interwencję amerykańską w Iraku w 2003 roku, a po obaleniu Saddama Husajna odzyskał wolność.
Po obaleniu dyktatury Saddama Husajna
Po obaleniu reżimu Saddama Husajna, Ali as-Sistani zyskał status jednego z najbardziej wpływowych liderów publicznych w Iraku. Rzadko zabierał głos na bieżące tematy polityczne i odmówił spotkania z amerykańskimi urzędnikami, w tym z cywilnym administratorem Iraku Paulem Bremerem. Domagał się, aby nowa irańska konstytucja została stworzona przez zgromadzenie narodowe wybrane w wolnych wyborach. Uznając Amerykanów za najeźdźców, as-Sistani nie wzywał do walki zbrojnej przeciwko nim.
Ajatollah nie opowiadał się za oddaniem władzy w ręce szyickiego duchowieństwa na wzór irański, lecz za przyjęciem etyki islamskiej jako fundamentu życia politycznego w Iraku, kraju, w którym większość stanowią muzułmanie. Jest demokratą i uważa, że ustrój demokratyczny jest korzystny dla irackich szyitów. Przed pierwszymi wyborami parlamentarnymi po obaleniu Saddama Husajna wzywał szyitów do głosowania, twierdząc, że jest to ich religijny obowiązek. Z jego inspiracji powstała koalicja szyickich partii, znana jako Zjednoczony Sojusz Iracki. As-Sistani nie brał bezpośredniego udziału w kampanii wyborczej, udzielając jedynie ogólnych wskazówek, ale pozwalał swoim współpracownikom na wystąpienia w jego imieniu. Pomimo tego, Zjednoczony Sojusz Iracki regularnie wykorzystywał jego wizerunek i manifestował lojalność wobec idei głoszonych przez as-Sistaniego. As-Sistani i jego otoczenie skutecznie rywalizowali o wpływy wśród szyitów z Muktadą as-Sadrem i jego armią Mahdiego. W sierpniu 2004 roku, gdy bojownicy armii Mahdiego rozpoczęli walki uliczne w An-Nadżafie przeciwko Amerykanom, ich sojusznikom oraz armii irackiej, a następnie zostali osaczeni w meczecie Alego, as-Sistani wezwał ich do poddania się. Jego apel został przyjęty przez tysiące mieszkańców miasta, którzy zmusili ocalałych bojowników do opuszczenia meczetu i złożenia broni.
As-Sistani cieszy się również szacunkiem niektórych przywódców sunnickich i kurdyjskich, w tym prezydenta Dżalala Talabaniego, który pełnił urząd w latach 2005-2014. W latach 2006 i 2007 wzywał szyitów do powstrzymania się od przemocy w odpowiedzi na ataki terrorystyczne na meczet Al-Askari w Samarrze, jednym z najważniejszych miejsc w szyizmie. Wezwał jedynie do siedmiodniowych pokojowych manifestacji żałobnych oraz do zadbania przez wiernych o bezpieczeństwo świątyń. W odpowiedzi na zamachy doszło do ataków na meczety sunnickie w Bagdadzie, jednak apel as-Sistaniego powstrzymał masową agresję szyitów wobec sunnitów. W 2009 roku as-Sistani publicznie poparł zmiany w procedurach wyborczych, wprowadzając możliwość głosowania na konkretnych kandydatów, a nie tylko na listy partyjne. Ajatollah uważał, że reforma prawa wyborczego jest konieczna, aby skuteczniej walczyć z korupcją, wewnętrznymi konfliktami w elitach władzy oraz aby politycy kierowali się interesem całego narodu, a nie tylko wąskim interesem swojej grupy wyznaniowej lub etnicznej.
As-Sistani mieszka w Nadżafie, gdzie spotyka się z wiernymi, jednak unika udzielania wywiadów oraz wystąpień publicznych, prowadzi natomiast swoją stronę internetową. Wyjątkowo wystąpił publicznie po zajęciu Mosulu przez Państwo Islamskie w czerwcu 2014 roku. Wówczas wezwał czołowych szyickich polityków, aby nie pozwolili na trzecią kadencję Nuriego al-Malikiego na stanowisku premiera Iraku oraz do uniknięcia rozpadu kraju. Następnie zaapelował do wszystkich irackich mężczyzn zdolnych do walki, aby przyłączyli się do walki z Państwem Islamskim, angażując się w siły zbrojne, inne formacje bezpieczeństwa lub milicje szyickie; w tej sprawie wydał fatwę. Na jego wezwanie powstał sojusz czterdziestu szyickich milicji – Siły Mobilizacji Ludowej.
W 2019 roku, podczas masowych protestów przeciwko korupcji, bezrobociu oraz nadużyciom ze strony partii politycznych, Ali as-Sistani wezwał iracki parlament do wycofania poparcia dla rządu Adila Abd al-Mahdiego, co w efekcie doprowadziło do jego dymisji. Apelował również o zaprzestanie pacyfikacji protestów przez wojsko.
Ali as-Sistani biegle posługuje się językiem arabskim i perskim. Jego syn, Muhammad Riza as-Sistani, również jest szyickim duchownym oraz pracuje jako doradca i tłumacz swojego ojca.
Przypisy
Bibliografia
Adeed Dawisha: Iraq. A Political History. Princeton: Princeton University Press, 2013. ISBN 978-0-691-15793-1. OCLC 5559547215.
Toby Dodge: Iraq: from war to a new authoritarianism. London & New York: The International Institute for Strategic Studies, 2012. ISBN 978-0-415-83485-8. OCLC 826113269.
