Algérie
Algérie to francuski krążownik ciężki z okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, klasyfikowany jako krążownik traktatowy. Jest to ostatni francuski krążownik ciężki, uznawany za jeden z najskuteczniejszych okrętów tego typu na świecie.
Historia powstania
Okręt Algérie był ostatnim typem francuskiego krążownika ciężkiego, zaprojektowanym w ramach programu z 1930 roku. W przeciwieństwie do słabo opancerzonych okrętów typów Duquesne i Suffren, nowa jednostka była projektowana zgodnie z całkowicie nową koncepcją. Wpływ na jej projekt miała budowa przez Włochy czterech wyjątkowo silnie opancerzonych krążowników ciężkich typu Zara. Francuzi, w odpowiedzi na to, stworzyli udany projekt, który mieszcząc się w ograniczeniach traktatu waszyngtońskiego, oferował znakomitą ochronę oraz zrównoważone właściwości (włoskie okręty były w rzeczywistości znacznie cięższe, przekraczając limit wyporności o około 1500 ton). Podobnie jak inne francuskie krążowniki ciężkie, był on klasyfikowany we Francji jako „krążownik 1. klasy” (Croiseur de 1ère classe).
Stępkę pod okrętem położono 19 marca 1931 roku w stoczni Marynarki w Breście (Arsenal de Brest), a wodowanie miało miejsce 21 maja 1932 roku. Okręt wszedł do służby 15 września 1934 roku. Zbudowano jednak tylko jeden egzemplarz tego typu z powodu zawarcia przez Francję i Włochy w 1931 roku układu rzymskiego, ograniczającego budowę okrętów. W odpowiedzi na parametry Algérie Niemcy zaprojektowali serię silnych krążowników ciężkich typu Admiral Hipper. Mimo znacznie większej wyporności, nie przewyższały one francuskiego okrętu.
Opis
W odróżnieniu od wcześniejszych francuskich krążowników ciężkich, Algérie miał gładkopokładową konstrukcję, z niewielkim wzniosem pokładu na dziobie i rufie. Charakterystycznym elementem okrętu był wysoki maszt wieżowy na nadbudówce dziobowej, z miejscami do kierowania ogniem na szczycie. Dolne piętro nadbudówki rozciągało się przez całe śródokręcie i wspierało wieżę nr 2 na dziobie oraz wieżę nr 3 na rufie. Za nadbudówką dziobową znajdował się pojedynczy lekko pochylony komin, a dalej katapulta dla wodnosamolotów oraz wąska i wysoka nadbudówka stanowiąca podstawę dla platformy reflektorów i dźwigów dla wodnosamolotów oraz łodzi okrętowych. Sylwetkę okrętu dopełniał pochylony rufowy maszt trójnożny, umiejscowiony między platformą reflektorów a wieżami rufowymi (w 1942 roku na jego miejscu zbudowano nadbudówkę z platformami działek przeciwlotniczych). Ogólnie sylwetka okrętu była zwarta i harmonijna.
Uzbrojenie
Uzbrojenie główne Algérie było typowe dla krążowników traktatowych i składało się z 8 dział kal. 203 mm M1931 w czterech dwudziałowych wieżach, rozmieszczonych po dwie na dziobie i rufie, w dwóch poziomach. Działa te były nowego modelu, z dłuższą lufą i lepszymi właściwościami balistycznymi niż te montowane na wcześniejszych krążownikach (był to jedyny okręt, który był w nie uzbrojony).
Artyleria przeciwlotnicza średniego kalibru była wyjątkowo silna i składała się z 12 nowych dział kal. 100 mm w sześciu podwójnych podstawach z tarczami ochronnymi (dwie po bokach nadbudówki dziobowej i cztery po bokach platformy reflektorów). Lekkie uzbrojenie plot początkowo stanowiły 4 pojedyncze działka półautomatyczne kal. 37 mm, zgrupowane na pokładzie rufowym, które w 1940 roku zastąpiono 4 podwójnymi podstawami (8 działek). Uzupełniały je 4 poczwórnie sprzężone podstawy wkm-ów 13,2 mm Hotchkiss (w konfiguracji z lat 1938-1940: jedna na dachu mostka, dwie po bokach nadbudówki dziobowej i jedna na rufie). Ogólnie, lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze było słabszą stroną okrętu z uwagi na liczbę oraz niską skuteczność półautomatycznych armat kal. 37 mm (szybkostrzelność 30-42 strz./min.). W połowie 1942 roku wzmacniano to uzbrojenie, instalując platformę na śródokręciu z dwoma podwójnymi podstawami działek kal. 37 mm oraz dwie na platformie z przodu masztu wieżowego, a także montując dodatkowe wkm-y Hotchkiss.
Opancerzenie
Mimo że pancerz Algérie miał mniejszą grubość niż włoskich okrętów typu Zara, był jednym z najlepiej opancerzonych przedwojennych krążowników ciężkich. Masa pancerza wynosiła 2657 ton (prawie dwa razy więcej niż w przypadku poprzedniego typu Suffren). Pancerz był bardzo dobrze rozplanowany. Główny burtowy pas pancerny o długości 105 m (58% długości kadłuba) miał grubość 110 mm, a jego wysokość w większości długości wynosiła 3,8-4,5 m. Wewnętrzny pokład pancerny miał grubość 80 mm, a na krańcach i przy burtach – 30 mm. Wieże artylerii głównej charakteryzowały się pancerzem: 100 mm z przodu, 70 mm z boków i góry oraz 40 mm z tyłu. Poprzeczne grodzie z przodu i tyłu cytadeli miały grubość 70 mm, a komory amunicyjne były chronione pancerzem o grubości 80 mm.
Opancerzenie poziome i pionowe teoretycznie zapewniało całkowitą ochronę kadłuba przed niemieckimi pociskami kal. 203 mm na dystansach powyżej 17.700 m (na bliższych mogło zostać przebite), podczas gdy pociski Algérie mogły przebić pancerz burtowy znacznie większych niemieckich krążowników ciężkich typu Admiral Hipper do odległości 19.500 m, a ich pokład pancerny z odległości powyżej 14.200 m.
Opancerzenie uzupełniał zaawansowany system biernej ochrony przed wybuchami podwodnymi, unikalny dla okrętów tej klasy, o głębokości (grubości) 5,1 m od burt do wewnątrz kadłuba. Jego głównym elementem były podłużne grodzie o grubości 40 mm, ciągnące się wzdłuż burt od dna do pokładu pancernego. Grodzia chroniła siłownię, barbety artylerii oraz komory amunicyjne. Między grodziami a burtami znajdowały się zbiorniki paliwa i puste przedziały, stanowiące element ochrony przeciwtorpedowej.
Jedyną wadą okrętu w porównaniu z wcześniejszymi francuskimi krążownikami były nieco gorsze właściwości morskie, wynikające z mniejszych wymiarów oraz obniżonych burt w części dziobowej, ponieważ Algérie miał konstrukcję gładkopokładową.
Okręt był wyposażony w jedno urządzenie lotnicze w postaci katapulty obrotowej umiejscowionej na śródokręciu na lewej burcie oraz dwóch wodnosamolotów (często w źródłach można spotkać błędne informacje o 2 katapultach, 3 wodnosamolotach lub późniejszym usunięciu wyposażenia lotniczego). Początkowo były to maszyny Gourdou-Leseurre GL-812, a od 1938 roku łodzie latające Loire 130.
Służba
Po wybuchu II wojny światowej, Algérie wchodził w skład alianckiego zespołu X (wraz z francuskimi okrętami: pancernikiem Strasbourg, krążownikiem ciężkim Dupleix oraz brytyjskim lotniskowcem HMS Hermes), biorąc udział w nieudanych poszukiwaniach niemieckiego „pancernika kieszonkowego” Admiral Graf Spee na Atlantyku. W marcu 1940 roku przewiózł do Kanady część rezerw złota Francji (59 ton). Po upadku Francji, Algérie znalazł się w składzie sił morskich rządu Vichy. W 1942 roku przeszedł modernizację, podczas której rufowy maszt zastąpiono nadbudówką i wzmocniono lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze. Stacjonując w porcie w Tulonie, Algérie został samozatopiony przez załogę podczas próby przejęcia floty francuskiej przez Niemców 27 listopada 1942 roku (okręt płonął do 29 listopada). 18 marca 1943 roku wrak został podniesiony przez Włochów i przeznaczony do złomowania.
Dane techniczne
wyporność:
- standardowa: 10.000 t
- pełna: 13.461 t
wymiary:
- długość: 186,2 m
- szerokość: 20 m
- zanurzenie: 7,1 m
napęd: 4 turbiny parowe Rateau-Bretagne o mocy 84.000 KM, 6 kotłów parowych Indret (ciśnienie 27 at), 4 śruby
prędkość maksymalna: 31 węzłów
zasięg: 8700 mil morskich przy prędkości 15 węzłów
zapas paliwa: 3186 t (maks.)
załoga: 616 (normalnie) – 729 (jako okręt flagowy)
Uzbrojenie i wyposażenie
- 8 dział kal. 203 mm M1931 w dwudziałowych wieżach (po dwie na dziobie i rufie – 4xII)
- długość lufy: 55 kalibrów (L/55), kąt podniesienia -5°+45°, masa pocisku: 134 kg, prędkość początkowa: 840 m/s, donośność: 31 km, szybkostrzelność 4-5 strz./min.
- 12 dział przeciwlotniczych kal. 100 mm w dwudziałowych półwieżach (po trzy na burtach na śródokręciu – 6xII)
- długość lufy: L/45, kąt podniesienia -10°+80°, masa pocisku: 13,47 kg (HE)-14,95 kg (SAP), prędkość początkowa: 755 m/s, donośność: 15 800 m, pułap 10 000 m, szybkostrzelność 10 strz./min.
- 4 działka przeciwlotnicze 37 mm (4xI) (od 1940: 8 działek, 4xII)
- 16 wkm plot 13,2 mm Hotchkiss, poczwórnie sprzężone (4xIV)
- 6 wyrzutni torpedowych 550 mm (2xIII, po obu burtach)
- 2 wodnosamoloty, 1 katapulta startowa (Gourdou-Lesseure GL-812, od 1938: Loire 130)
Opancerzenie
- pas burtowy: 110 mm
- pokład pancerny: 80 mm
- wieże dział artylerii głównej: 100 mm przód, 70 mm boki i dach, 40 mm tył
- stanowisko dowodzenia: 100 mm
Przypisy
Bibliografia
(ros.) W. W. Iwanow: Korabli Wtoroj Mirowoj wojny: WMS Francji (Корабли Второй Мировой войны: ВМС Франции), Morskaja Kollekcja 11/2004
Andrzej Jaskuła: Algérie – jeden z najlepszych „krążowników waszyngtońskich” w: Morza, statki i okręty nr 1/1996, s.33
