Alfred Wnukowski (urodzony 22 października 1920 roku w Omsku, zmarły 18 lipca 1946 roku pod Skaryszewem) był oficerem Armii Czerwonej, w stopniu podpułkownika Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Życiorys
Wnukowski przyszedł na świat w Omsku, na Syberii. Jego ojciec, Marian Wnukowski, był Polakiem i pracował jako robotnik w Omskich Zakładach Mechanicznych, natomiast matka, Stefania Uszacka, pochodziła z polskiej rodziny z Kowieńszczyzny.
Przed niemieckim atakiem na Związek Radziecki, Alfred wstąpił do szkoły oficerskiej. Po rozpoczęciu wojny trafił na front, gdzie 5 września 1941 roku doznał pierwszej rany. W 1942 roku brał udział w działaniach 11 Gwardyjskiej Armii, dowodząc batalionem. Latem tego samego roku, porucznik Wnukowski został odznaczony Orderem Czerwonej Gwiazdy za swoje męstwo. W czasie niemieckiej okupacji pełnił funkcję politruka w sowieckiej partyzanckiej Brygadzie im. 25-lecia Sowieckiej Białorusi, działającej na Nowogródczyźnie przeciwko Armii Krajowej.
Gdy dowiedział się o formowaniu polskich sił zbrojnych w ZSRR, poprosił o przeniesienie do Wojska Polskiego. Jako oficer 4 Dywizji Piechoty uczestniczył w szlaku bojowym, biorąc udział w walkach nad Wisłą, przełamaniu Wału Pomorskiego, a także w bitwach: o Kołobrzeg, nad Odrą, nad Nysą i o Berlin, kończąc swój szlak bojowy nad Łabą. W bitwie pod Jaksicami, w stopniu majora, dowodził 2 batalionem z 10 pułku piechoty. Awans na majora otrzymał 15 września 1944 roku, mając zaledwie 23 lata. W czasie walk o Kołobrzeg odniósł lekką ranę.
Po zakończeniu wojny, razem z całą dywizją, został przydzielony do Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i skierowany do walki z Ukraińską Powstańczą Armią na Rzeszowszczyźnie, gdzie 2 listopada 1945 roku objął dowództwo rzeszowskiego pułku KBW. Uczestniczył w akcjach zbrojnych przeciwko podziemiu niepodległościowemu, w tym przeciw Samodzielnemu Batalionowi Operacyjnemu NSZ „Zuch”. Na początku 1946 roku został ujęty przez oddział WiN pod dowództwem Tadeusza Zielińskiego „Igły”, ale po ostrzeżeniu i żądaniu zaprzestania działalności przeciwpartyzanckiej został zwolniony.
Alfred Wnukowski był żonaty z Ireną z domu Taperek (1920–1946). Oboje zginęli w zasadzce zorganizowanej 18 lipca 1946 roku pod Skaryszewem przez oddział WIN-u dowodzony przez Tadeusza Zielińskiego. Według doniesień prasowych z PRL, w zasadzce, zorganizowanej przez NSZ między Skaryszewem a Radomiem, w czasie podróży samochodem zginęli ppłk Wnukowski, jego żona Irena, porucznik Ignacy Łotowicz oraz siedmiu żołnierzy. Publikacje propagandowe z okresu PRL, autorstwa byłych funkcjonariuszy UB (m.in. Stanisława Wałacha), sugerowały, że Wnukowski nie zmarł w trakcie walki, lecz został aresztowany i rozstrzelany razem z ciężarną żoną Ireną oraz żołnierzami swojej ochrony. Po 1989 roku, badacze poświęcający się tematyce żołnierzy wyklętych, tacy jak Janusz Kurtyka, Filip Musiał i Leszek Żebrowski, twierdzili, że Irena Wnukowska była uzbrojona i zginęła w trakcie walki.
Alfred Wnukowski i jego żona zostali pochowani na cmentarzu komunalnym Pobitno w Rzeszowie (sektor XXX-5-1).
Ordery i odznaczenia
- Order Krzyża Grunwaldu
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (24 maja 1946)
- Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari (pośmiertnie, 23 lipca 1946)
- Złoty Krzyż Zasługi (16 lipca 1946)
- Order Czerwonej Gwiazdy (ZSRR, 1942)
Upamiętnienie
W lesie obok Budek Skaryszewskich, w miejscu śmierci Wnukowskiego, jego żony Ireny i siedmiu żołnierzy z jego ochrony, w 1952 roku zbudowano pomnik, na którym umieszczono napis:
Przypisy
Bibliografia
- Alfred Wnukowski: Pamiętnik.
- Gazeta: Patriot Rodiny nr z 1 lipca 1942. Sprawdź autora: 1.
- Stanisław Wałach: Świadectwo tamtym dniom. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
- Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945 wybrane miejsca bitew walk i akcji bojowych. Warszawa: MON, 1977.
- Zdzisław Domino. „Kabewiacy”. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 3, Nr 119 (10590) z 21–22 maja 1983.
- Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Janusz Kurtyka i inni. Żołnierze wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku, Warszawa 2002.
