Alfred Russel Wallace
Alfred Russel Wallace (ur. 8 stycznia 1823 w Usk, zm. 7 listopada 1913 w Broadstone) był brytyjskim biologiem i przyrodnikiem, który razem z Charlesem Darwinem współtworzył teorię ewolucji opartą na doborze naturalnym. Otrzymał Medal Copleya, nagrodę przyznawaną wcześniej również Darwinowi.
Życiorys
Wallace przyszedł na świat w 1823 roku w walijskim Usku, położonym nad rzeką o tej samej nazwie. Był najmłodszym z ośmiorga dzieci Thomasa Vere Wallace’a i Mary Anne Greenell. Po zakończeniu edukacji w Grammar School w Hertford, pracował jako asystent starszego brata, podróżnika i architekta, co umożliwiło mu zwiedzanie różnych regionów Anglii i Walii. Jego zainteresowanie botaniką zaczęło się podczas pobytu na południu Walii, gdzie około 1840 roku stworzył swój pierwszy zielnik.
W latach 1844–1845 pełnił rolę nauczyciela w Collegiate School w Leicester. W tym czasie poznał entomologa H.W. Batesa, który wprowadził go w świat kolekcjonowania chrząszczy. W 1847 roku po raz pierwszy opuścił Wielką Brytanię, spędzając tydzień w Paryżu z rodzeństwem, a w 1848 roku udał się z Batesem na swoją pierwszą wyprawę badawczą do Amazonii, która trwała od 1848 do 1850 roku. Po dwóch latach rozpoczął podróżowanie samodzielnie.
W trakcie swoich badań zbierał okazy roślin i zwierząt w Ameryce Południowej – w Amazonii i nad Rio Negro – oraz w Azji Południowo-Wschodniej, obejmującej Malezję i Indonezję. W latach 1854–1862 odwiedził Sumatrę, Jawę, Borneo, Celebes, Moluki, Timor, Nową Gwineę oraz Wyspy Aru i Ké. Jego głównym obszarem zainteresowania była zoogeografia, a jego kolekcja liczyła ponad 125 000 gatunków zwierząt.
Wallace jest autorem wielu prac, w tym „Podróże do Amazonii oraz Rio Negro” (1853, 4 wyd. 1900), „Archipelag Malajski” (1869, 10 wyd. 1891), „Geograficzne rozmieszczenie zwierząt” (1886, 2 tomy) oraz wielu innych publikacji naukowych.
Jako pierwszy dostrzegł różnice w charakterze i składzie gatunków z dwóch stron linii, która rozdziela Azję i Oceanię. Linia ta została nazwana linią Wallace’a i została odkryta podczas jego podróży przez Indie Wschodnie.
W trakcie swoich badań doszedł do formułowania teorii ewolucji opartej na doborze naturalnym, niezależnie od Darwina. Teoria ta została po raz pierwszy ogłoszona wspólnie przez obu naukowców w 1858 roku podczas posiedzenia Towarzystwa Linneuszowskiego.
Wallace jest również współtwórcą biogeografii.
Publikacje
Wallace jest autorem ponad 1000 publikacji. Na portalu internetowym Wallace Online można znaleźć wykaz 48 pozycji książkowych (w tym wznowień i wydań uzupełnionych).
Jedna z najważniejszych publikacji to „On the Tendency of Varieties to depart indefinitely from the Original Type”, przedstawiona w 1858 roku na posiedzeniu Towarzystwa Linneuszowskiego (zob. Początki darwinizmu w: E.B. Poulton). W trakcie tego spotkania mówiono o koncepcji określanej jako „teoria Darwin-Wallace’a”.
Znaczące są również jego prace dotyczące biogeografii, takie jak „Geographical Distribution of Animals” (1876).
Wiele publikacji Wallace’a wykracza poza biologię i biogeografię, na przykład „Social environment and moral progress”, „The revolt of democracy”, „Man’s place in the universe” i inne. Niektóre z jego poglądów były kontrowersyjne, w tym te dotyczące nieskuteczności szczepień (1885, 1904) oraz spirytyzmu i zjawisk mediumicznych. Trzy eseje z 1875 roku, opublikowane w zbiorze „On miracles and modern spiritualism”, zostały wydane w 2011 roku w języku polskim pod tytułem „O cudach i nowoczesnym spirytyzmie”.
Wyróżnienia
W biogramie dostępnym w bazie NNDB wymieniono:
- 1868 – Royal Medal
- 1890 – Medal Darwina
- 1892 – Linnean Medal (Medal Linnean Society of London)
- 1908 – Copley Medal
Oprócz tego otrzymał także inne odznaczenia, w tym Order of Merit oraz Medal Darwina-Wallace’a (złoty), który wręczono mu w 1908 roku podczas uroczystego posiedzenia Towarzystwa Linneuszowskiego z okazji 50. rocznicy publikacji pierwszej pracy Darwina i Wallace’a.
Wallace otrzymał także honorowe tytuły naukowe z Oksfordu (1889) i Dublina (1882) oraz pełnił funkcję przewodniczącego Entomological Society of London w latach 1870–1871.
Upamiętnienie
Dorobek A.R. Wallace’a znalazł odzwierciedlenie w licznych publikacjach naukowych, w których jego prace są cytowane i analizowane, oraz w wielu biografiach. Liczne pamiątki związane z jego działalnością są przechowywane przez Towarzystwo Linneuszowskie w Londynie oraz prezentowane w Natural History Museum.
Życie prywatne
Wallace był żonaty z Annie Mitten (1848–1914) i miał troje dzieci: Herberta (który zmarł w dzieciństwie), Violetę oraz Williama.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
John van Wyhe: Wallace Online. [w:] Portal internetowy [on-line]. National University of Singapore, 2012. [dostęp 2017-04-12]. (ang.).
Linki zewnętrzne
David Quammen, Photograph by Robert Clark The Man Who Wasn’t Darwin: Alfred Russel Wallace charted a great dividing line in the living world—and found his own route to the theory of evolution w: National Geographic [data dostępu: 2014-06-06]
„The Forgotten Voyage: Alfred Russel Wallace and his discovery of evolution by natural selection”, film z serii BBC „The World About Us” (1983), reż. Peter Crawford (www.youtube.com)
The Making of a Theory: Darwin, Wallace, and Natural Selection — HHMI BioInteractive Video, youtube.com 2014-08-26
Wallace, Alfred Russel (1823–1913) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].
