Alfred Redl ps. „Opernball-13”
Alfred Redl, znany również jako „Opernball-13”, urodził się 14 marca 1864 roku we Lwowie, a zmarł 25 maja 1913 roku w Wiedniu. Był pułkownikiem Sztabu Generalnego armii Austro-Węgier i uważany jest za jednego z najważniejszych szpiegów przed wybuchem I wojny światowej. W czasie swojej kariery znacząco udoskonalił metody wykrywania agentów obcych wywiadów, wprowadzając nowoczesne technologie, sam jednak działał na rzecz Rosji.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Redl pochodził z austriackiej rodziny, która osiedliła się we Lwowie około 1862 roku. Jego ojciec, Franciszek, również służył w wojsku, osiągając stopień kapitana. Po odejściu z armii zaczął pracować jako urzędnik kolejowy we Lwowie, gdzie pełnił funkcję naczelnika tamtejszego dworca.
Kariera
Po ukończeniu trzech klas Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie, w wieku 15 lat Redl wstąpił do szkoły kadetów w Brnie. 1 września 1883 roku został mianowany na stopień kadeta i przydzielony do Galicyjskiego Pułku Piechoty Nr 9 stacjonującego we Lwowie. 1 maja 1887 roku uzyskał stopień podporucznika, a 1 listopada 1890 porucznika. Służył w 58 pułku piechoty ze Stanisławowa, również stacjonującym we Lwowie. W latach 1892–1894 był uczniem Szkoły Wojennej w Wiedniu, gdzie po ukończeniu nauki uzyskał tytuł „oficer przydzielony do Sztabu Generalnego” i został skierowany do Sztabu Generalnego w Wiedniu. Następnie, w 1898 roku, został przydzielony do Biura Ewidencyjnego Sztabu Generalnego. Redl szybko zdobył renomę jako specjalista w dziedzinie kontrwywiadu. 1 listopada 1905 roku awansował na majora, a w 1907 roku wrócił do Biura Ewidencyjnego. 1 maja 1909 roku został mianowany podpułkownikiem, a w 1911 roku przeniesiony do Morawskiego Pułku Piechoty Nr 99 w Wiedniu na stanowisko komendanta 4. batalionu. 6 sierpnia 1912 roku uzyskał stopień pułkownika i w październiku tego samego roku został szefem sztabu Komendy 8 Korpusu w Pradze.
Innowacje w pracy
Redl wprowadził wiele nowoczesnych rozwiązań technicznych w swoim biurze w Wiedniu. Osoby odwiedzające jego gabinet były potajemnie fotografowane za pomocą ukrytej kamery w obrazie wiszącym naprzeciwko. Gości poczęstowywał papierosami pokrytymi proszkiem daktyloskopijnym, co pozwalało na uzyskiwanie odcisków palców. Często też pozostawiał na biurku tajne dokumenty, które były posypane tym samym proszkiem, a goście byli obserwowani przez innych oficerów z różnych pomieszczeń.
Działalność szpiegowska
O Redlu informacje zbierał rosyjski szpieg, porucznik Kramer, działający dla rosyjskiego wywiadu w Warszawie. Odkrył on, że Redl był osobą homoseksualną i zdobył kompromitujące zdjęcia, które dostarczył Batiuszynowi. W tamtych czasach ujawnienie orientacji seksualnej mogło zrujnować karierę wojskową. Rosjanie postanowili szantażować Redla, zmuszając go do współpracy. Oferując mu znaczne wynagrodzenie, nadali mu pseudonim Opernball-13. Jego pierwszym zadaniem było zdobycie planów dwóch fortów Twierdzy Przemyśl.
W latach 1903-1913 Redl przekazał Rosjanom wiele ściśle tajnych informacji, w tym tuż przed I wojną światową plan austriackiej inwazji na Serbię. Plany te zostały przekazane Serbom, co pozwoliło im dobrze się przygotować na atak. Pod koniec 1909 roku otrzymał od pułkownika Nikołaja Batiuszyna rozkaz dostarczenia pełnego planu dyslokacji wojsk austro-węgierskich. Plan ten został dostarczony do rosyjskiego sztabu w ciągu trzech miesięcy. Redl dostarczał również fałszywe informacje dotyczące liczebności rosyjskiej armii. Jego zdrada przyczyniła się do śmierci blisko pół miliona ludzi, a on sam został uznany za jednego z największych zdrajców w historii.
Redl prawdopodobnie przekazywał także inne informacje dotyczące austriackich planów wojskowych oraz agentów działających w Rosji.
Zdemaskowanie
Austriacki kontrwywiad przez długi czas próbował zidentyfikować Redla. Szpiedzy, którzy pracowali w Warszawie, zdobyli fotografie planów twierdzy przemyskiej, aby rozpoznać zdrajców. Jednak Redl pozostawał nieuchwytny. Wprowadzono również obowiązek przeglądania prywatnej korespondencji na austriackich pocztach. W marcu 1913 roku na poste restante w Wiedniu dotarły dwa listy, w których znaleziono jedynie pieniądze i hasło „Opernball-13”. Po długim czasie nikt się po nie nie zgłaszał, aż 24 maja wieczorem listy zostały odebrane. Odbiorca jednak uciekł przed agentami, którzy zapamiętali numer taksówki, którą wziął. Ustalono, że dotarł do kawiarni „Kaiserhof”, gdzie zgubił pochewkę do scyzoryka. W kawiarni nie zastano go, ale ustalono, że pułkownik Redl przebywał w hotelu „Klomser”. Gdy agenci dotarli do hotelu, dowiedzieli się, że od rana przebywał w nim Redl, który przybył z Pragi. Gdy agenci ukryci w portierni obserwowali, Redl odebrał swoją zgubę, co potwierdziło jego tożsamość jako agenta Opernball-13. Tej samej nocy zwołano komisję z wyższych oficerów, która zdecydowała, że Redl musi umrzeć. Prawdopodobnie cesarz po otrzymaniu informacji o jego zdemaskowaniu powiedział: „Załatwić tak, by nikt się nie dowiedział.” Redl, zdając sobie sprawę z sytuacji, załamał się. Próba zniszczenia kompromitujących dokumentów nie powiodła się, a ich szczątki trafiły do sztabu generalnego. Oficerowie, którzy zostali wysłani, aby „pozbyć się” szpiega, zastali go w hotelu, piszącego listy pożegnalne. Nakłonili go do podpisania rezygnacji z wojska, a następnie pozostawili mu pistolet, którym Redl 25 maja 1913 roku w godzinach porannych popełnił samobójstwo.
Jego pogrzeb odbył się w Wiedniu bez ceremonii wojskowych i duchowych.
Komentarze
W prasie wiedeńskiej w 1913 roku pojawiły się informacje, jakoby Redl był Polakiem. Nie odpowiadało to rzeczywistości, ponieważ sam Redl uważał się za Austriaka, mówiąc, że znalazł się we Lwowie wśród Polaków przypadkiem. Mimo to znał język polski. Narodowość Redla potwierdził prof. Marian Signio, który uczył go gry na fortepianie w 1870 roku.
W oficjalnych komunikatach podano, że Redl zmarł w wyniku nieostrożnego obchodzenia się z bronią. Początkowo sztab austriacki pod przewodnictwem Franza Conrada von Hötzendorfa próbował ukryć sprawę o szpiegostwo. Zostało to jednak ujawnione przez Egona Erwina Kisha, który 28 maja 1913 roku opublikował notatkę o samobójstwie Redla, zwracając uwagę na całą sprawę.
Po jego śmierci sprawa Redla była szeroko komentowana w mediach w całej Europie. „Afera Redla” wywołała wiele dyskusji na temat bezpieczeństwa w Cesarstwie oraz przyczyniła się do licznych aresztowań w armii austro-węgierskiej. Węgierskie gazety podkreślały, że „Afera Redla nie może być postrzegana jako prywatna inicjatywa”. Wiele osób, w tym historycy, uznaje Redla za wielkiego zdrajcę, a jego działania miały wpływ na początkowe porażki armii austro-węgierskiej w I wojnie światowej.
Ordery i odznaczenia
W czasie swojej służby w c. i k. Armii Redl otrzymał:
- Order Korony Żelaznej 3 klasy
- Krzyż Zasługi Wojskowej
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce
- Krzyż za 25-letnią służbę wojskową dla oficerów
- Brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii
- Krzyż Jubileuszowy Wojskowy
W fikcji
Klaus Maria Brandauer zagrał Redla w filmie „Pułkownik Redl” z 1985 roku, wyreżyserowanym przez Istvána Szabó. Sztuka teatralna „A Patriot For Me” autorstwa Johna Osborne’a również oparta jest na historii Redla.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1884. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1883. (niem.)
- Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1888. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1887. (niem.)
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1895. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1895. (niem.)
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1898. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1897. (niem.)
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1906. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1905. (niem.)
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1912. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1911. (niem.)
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1913. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1912. (niem.)
- JanJ. Rożański JanJ., Tajemnice Twierdzy Przemyskiej, Przemyśl: „San-Set”, 2000, ISBN 83-911659-5-7, OCLC 802104125 . Brak numerów stron w książce
- GeorgG. Markus GeorgG., Der Fall Redl, Wien: Amalthea, 1984, ISBN 3-85002-191-2, OCLC 13056751 . Brak numerów stron w książce
- Robert Asprey – The Panther’s Feast, 1959. (Jonathan Cape)
- Jak się dowiedziałem, że Redl był szpiegiem. W: Egon Erwin Kisch: Jarmark Sensacji. Wyd. III. Warszawa: Biblioteka Gazety Wyborczej, 2014, s. 240-258. ISBN 978-83-268-1307-8.
