Alfred North Whitehead

Alfred North Whitehead

Alfred North Whitehead (urodzony 15 lutego 1861 w Ramsgate, zmarł 30 grudnia 1947 w Cambridge w stanie Massachusetts) był angielskim uczonym, który zajmował się filozofią, matematyką oraz fizyką teoretyczną. Otrzymał Medal Sylvestera w 1925 roku.

Życiorys

Whitehead był najmłodszym z czworga dzieci anglikańskiego duchownego Alfreda Whiteheada. Ukończył Trinity College na Uniwersytecie Cambridge, a następnie objął stanowisko profesora na tej uczelni.

Współpracował z Bertrandem Russellem nad dziełem Principia Mathematica (1910-1913). Jest autorem tzw. filozofii organizmu oraz prekursorem nurtu współczesnej filozofii procesu, który rozwijał się głównie w Stanach Zjednoczonych. Początkowo koncentrował się na zagadnieniach logiki i matematyki, ale z biegiem czasu poszerzył swoje zainteresowania o epistemologiczne i metodologiczne fundamenty nauki, co ostatecznie doprowadziło go do najbardziej ogólnych zagadnień z obszaru filozofii spekulatywnej.

Poglądy

W swojej pracy Process and Reality (1929), zawierającej Wykłady im. Gifforda, Whitehead przedstawia swoją metafizykę w sposób niezwykle uporządkowany. Wygląda na to, że jego celem było zintegrowanie wszystkich głównych filozofii i religii ludzkości w jedną syntezę. W tym kontekście stworzył unikalną koncepcję Boga, odrzucając tradycyjne wyobrażenia, które sprowadził do trzech pojęć:

  • wszechmocny władca,
  • bezlitosny twórca reguł pierwszych,
  • motor pierwszy.

Opowiadał się za ideą Boga-miłości.

Publikacje

Whitehead jest autorem co najmniej kilkunastu książek. Z jego wczesnego, matematycznego okresu pochodzą m.in.:

  • 1898: A Treatise on Universal Algebra,
  • 1906: On Mathematical Concepts of the Material World.

Drugi etap jego twórczości obejmuje:

  • 1917: The Organisation of Thought,
  • 1919: An Enquiry Concerning the Principles of Natural Knowledge,
  • 1920: The Concept of Nature,
  • 1922: The Principle of Relativity.

W ostatnim okresie jego działalności powstały:

  • 1925: Science and the Modern World,
  • Nauka i świat współczesny, wyd. PAX: Warszawa, 1988,
  • Nauka i świat nowożytny, wyd. Znak: Kraków, 1987,
  • 1926: Religion in the Making,
  • Religia w tworzeniu, wyd. Znak: Kraków, 1997,
  • 1927: Symbolism, its Meaning and Effect,
  • 1929: Process and Reality – dzieło uznawane za najważniejsze w dorobku Whiteheada, które stanowi najpełniejszy wykład kosmologii organicystycznej,
  • Proces i rzeczywistość. Esej kosmologiczny, wyd. Marek Derewiecki: Kęty, 2021,
  • 1929: The Function of Reason,
  • 1933: Adventures of Ideas,
  • Przygody idei, wyd. PWN: Warszawa, 2020,
  • 1938: Modes of Thought.

Przypisy

Bibliografia

Adam Jurek: Indywiduum w procesie. Studium metafizyki A.N. Whiteheada. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2013. ISBN 978-83-7507-230-3.

John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Alfred North Whitehead w MacTutor History of Mathematics archive (ang.).

Michel Weber i Will Desmond (red.), Handbook of Whiteheadian Process Thought, Frankfurt / Lancaster, ontos verlag, Process Thought X1 & X2, 2008 (ISBN 978-3-938793-92-3).

Linki zewnętrzne

Ronald R. Desmet, Andrew David A.D. Irvine: Alfred North Whitehead, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 4 września 2018, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-09-08] (ang.).

Alfred North Whitehead w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.) [dostęp 2021-10-30].

Alfred North Whitehead, Wstęp do matematyki w bibliotece Polona.

Przeczytaj u przyjaciół: