Alfred Newton (urodzony 11 czerwca 1829 roku w Genewie, zmarły 7 czerwca 1907 roku w Cambridge) był angielskim zoologiem, profesorem zoologii oraz anatomii porównawczej na Uniwersytecie w Cambridge. Był członkiem Linnean Society, Zoological Society of London oraz Royal Society, a w 1900 roku otrzymał Royal Medal za swoje osiągnięcia w dziedzinie ornitologii i zoogeografii. Jest autorem wielu haseł dotyczących ptaków, które znalazły się w Encyklopedia Britannica (zachowanych do dziś z niewielkimi poprawkami). Newton był również inicjatorem prawnej ochrony ptaków oraz innych gatunków zagrożonych wyginięciem.
Życiorys
Dzieciństwo i studia
Był piątym synem Williama Newtona, spadkobiercy Samuela, byłego plantatora trzciny cukrowej w Indiach Zachodnich, oraz Elizabeth z d. Milnes. William Newton był także posłem z Ipswich. Jego dziadek ze strony matki, Richard Slater Milnes, był posłem z Yorkshire w latach 1784–1802.
W 1828 roku rodzice, wraz z siedmiorgiem dzieci, opiekunkami i służbą, wyruszyli w długą podróż do Pizy. Alfred, ich kolejny syn, przyszedł na świat w drodze powrotnej przez Szwajcarię, 11 czerwca 1829 roku, w byłym pałacu Voltaire’a Les Délices, położonym wtedy poza granicami Genewy. Rok później rodzina powróciła do Elveden. Jako dziecko Alfred uczestniczył w polowaniach, co wzbudziło w nim zainteresowanie zwierzętami, zwłaszcza ptakami, które hodował w klatkach. Jego obserwacje przyrody były utrudnione z powodu niesprawności stawu biodrowego, będącej wynikiem choroby lub urazu. Jego młodszy brat, Edward (1832–1897), stał się nieodłącznym towarzyszem Alfreda, a ich więź była znacznie silniejsza niż z jego starszymi braćmi. W celu uhonorowania Edwarda, pustułka malgaska nosi nazwę Falco newtoni.
Alfred uczył się w domu, a od 1844 roku uczęszczał do prywatnej szkoły Mr. Walkera w Stetchworth koło Newmarket. W 1846 roku przez kilka miesięcy pobierał lekcje u Rev. Josepha Hornera, wikariusza Evertonu, niedaleko Biggleswade. Został immatrykulowany w Magdalene College w 1848 roku, wybierając Classical Tripos na Wydziale Klasyki. Rozpoczął studia prawnicze, sądząc, że może zostać dobrym adwokatem. Doskonalił umiejętności przesłuchiwania świadków i wyróżniał się w eseistyce. Studia pierwszego stopnia ukończył w 1852 roku, a stopnie BA i MA otrzymał w 1853 i 1856 roku. W pierwszych latach studiów dwukrotnie zdobył College prize for English Essay, co było uznawane za wyjątkowe osiągnięcie.
Informacji o jego studiach jest niewiele. Wiadomo, że podczas pobytu w Oksfordzie spotkał znanego botanika, prof. Henslowa, ale nie skorzystał z tej okazji, interesując się innymi dziedzinami biologii, czego później żałował. Wśród jego kolegów znajdował się Charles Pierrepont Cleaver, z którym wspólnie malowali okna kaplicy uczelnianej. Od 1854 roku miał tytuł Fellow i był jednym z pierwszych członków studenckiego klubu polityczno-społecznego „Klub Pitta”.
Podróże
W końcowym okresie studiów Alfred Newton otrzymał Travelling Fellowship, stypendium umożliwiające podróże wybranym synom zasłużonych osób z Norfolku. W latach 1855 i 1858 odwiedził arktyczne tereny Laponii, Norwegii oraz Finlandii, towarzyszył mu ornitolog John Wolley, pasjonat kolekcjonowania jaj ptaków. Razem poszukiwali gniazd wymarłego gatunku alki, Pinguinus impennis, znanego jako great auk, u wybrzeży Islandii. W lecie 1858 roku odbyła się ich ostatnia wspólna wyprawa – Wolley musiał wrócić do Londynu z powodu problemów zdrowotnych, które prawdopodobnie były wynikiem zakażenia wirusowego lub guza. Zmarł 20 listopada 1859 roku w wieku 36 lat.
W 1857 roku Newton przebywał w Indiach Zachodnich, a później w Ameryce Północnej, gdzie razem z bratem Edwardem obserwował ptaki na wyspie St. Croix. Wspólnie opisali nowy podgatunek, Megascops nudipes newtoni. Miejsca lęgowe ptaków morskich badał również z Henrym Evansem, przyjacielem z młodości, z którym odbył wiele letnich rejsów. W 1864 roku wziął udział w rejsie na Spitsbergen na jachcie Sir Edmunda Birkbecka.
Profesura w Cambridge
Podczas podróży Alfred Newton nie zerwał kontaktów ze światem akademickim. W listach do Edwarda z entuzjazmem opisywał m.in. koncepcję Karola Darwina i Alfreda Wallace’a, ogłoszoną 1 lipca 1858 roku podczas posiedzenia Towarzystwa Linneuszowskiego. Napisał, że ich teoria doboru naturalnego rozwiązuje wiele jego nurtujących problemów w prosty sposób. Po publikacji książki Darwina O powstawaniu gatunków w 1859 roku, Newton brał udział w dyskusjach, które się rozpoczęły (zob. debata oksfordzka nt. teorii ewolucji w 1860 roku). Był jednym z pierwszych zoologów, którzy wyraźnie poparli tę teorię i zastosowali ją w interpretacji swoich obserwacji przyrodniczych.
W latach 1862–1863 napisał i opublikował m.in. Zoology of Ancient Europe oraz Ornithology of Iceland. Kiedy w kolejnych latach powstała katedra zoologii i anatomii porównawczej na Uniwersytecie w Cambridge, Newton był jednym z dwóch kandydatów na pierwszego profesora, obok dr W.H.D. Drosiera. Przed głosowaniem prosił Darwina i Huxleya o poparcie, ale nie uzyskał go. Darwin odpowiedział, że w jego zdaniem ornitologia dominowała w dorobku Newtona, brakuje mu prac o bezkręgowcach czy histologii. Mimo braku tego wsparcia, głosowanie, które miało miejsce 1 marca 1866 roku, zakończyło się sukcesem dla Newtona: uzyskał 110 głosów, pokonując swojego przeciwnika, który zdobył 82 głosy. Kierował katedrą przez ponad 40 lat, aż do swojej śmierci.
Jako menedżer Katedry Zoologii oraz autorytet w dziedzinie ornitologii, Newton był postrzegany jako nieco ekscentryczny erudyta. Choć nie stworzył znaczących teorii naukowych, zyskał sobie szacunek w środowisku akademickim, co widoczne było w obszernej korespondencji, m.in. z Darwinem.
Wysoka pozycja Newtona w społeczności naukowej została potwierdzona przez jego wybór na przewodniczącego Cambridge Philosophical Society w 1879 roku. Towarzystwo to zostało założone w 1819 roku przez Adama Sedgwika i Johna Stevensona Henslowa, którzy wierzyli w boską kreację życia. Newton był również jednym z założycieli British Ornithologists’ Union oraz współredaktorem czasopisma „Ibis”. Był członkiem Linnean Society, Zoological Society of London oraz Royal Society od 1870 roku. W 1900 roku otrzymał Royal Medal oraz Gold Medal of Linnean Society.
Jego działania na rzecz ochrony przyrody, które w dzisiejszych czasach są zgodne z międzynarodowym prawem ochrony przyrody, miały istotne znaczenie. Doprowadził do uchwalenia w czerwcu 1869 roku pierwszego aktu prawnego dotyczącego ochrony ptaków morskich (Sea Birds Preservation Act), który ustanowił okres ochronny od 1 kwietnia do 1 sierpnia dla 35 gatunków (ochrona nie obejmowała jaj).
Pod koniec życia wyznaczył Williama Batesona na swojego zastępcę podczas wykładów, ale nadal aktywnie uczestniczył w życiu katedry. Zmarł w Cambridge 7 czerwca 1907 roku z powodu niewydolności krążenia. Poza Cambridge, Newton był aktywnym członkiem społeczności jako J.P. dla Suffolk. Nie zawarł małżeństwa.
Muzeum zoologiczne w Cambridge
Rok 1821 uznaje się za datę powstania University Museum of Zoology, kiedy to Uniwersytet w Cambridge zakupił kolekcję eksponatów dotyczących anatomii porównawczej, zwaną Harwood Collection of Comparative Anatomy, zgromadzoną przez Busicka Harwooda. Muzeum było później wzbogacane o kolejne kolekcje, w tym ornitologiczną kolekcję Williama Swainsona, zbiory z wyprawy Darwina na HMS Beagle (w tym zięby Darwina) oraz kolekcję H.E. Stricklanda (1811–1853).
Kolekcja Alfreda Newtona jest największą kolekcją indywidualną, która obejmuje wypchane skóry, szkielety, pojedyncze kości, jaja oraz skamieniałości, w tym gatunki wymarłe (np. dront dodo, dront samotny, alka olbrzymia), stanowiące ponad 90% eksponowanych gatunków. Łączna liczba eksponatów nie została dokładnie określona (katalog opracowywał C.W. Benson w latach 60. i 70. XX wieku), ale przypuszcza się, że przekracza 3 tys. spośród blisko 10 tys. uznanych gatunków ptaków. Kolekcja jaj została skompletowana głównie przez Johna Wolleya, a kolekcja szkieletów (około 1700) i pojedynczych kości w większości dzięki Edwardowi Newtonowi. Szczególnie bogaty jest zbiór okazów z archipelagu Maskareny (Mauritius, Reunion, Rodrigues).
Publikacje
Zamieszczony w książce Life of Alfred Newton (A.F.R. Wollaston, 1921) wykaz opublikowanych artykułów zawiera około 160 pozycji, w tym w czasopismach takich jak „Ibis”, „Journal of Zoology”, „The Zoologist”, „Natural History Review” i innych.
Wśród licznych prac Newtona, wyróżnia się przede wszystkim książka The Dictionary of Birds, uznawana za jego największe dzieło. Drugą z jego ważnych prac jest Ootheca Wolleyana – katalog obszernej kolekcji jaj ptaków, której główną część zgromadził John Wolley. Po śmierci przyjaciela, jego ojciec przekazał notatki i zbiory Newtonowi, zgodnie z ostatnią wolą syna. W lutym 1860 roku dostarczono do Elveden 24 opakowania (ważące tonę). Po konsultacji z Philipem Sclaterem, Newton podjął się opracowania notatek Wolleya i stworzenia katalogu jego bogatej kolekcji. W latach 1864–1907 opublikował cztery tomy Ootheca Wolleyana, a kolejne części, wydawane w latach 1864, 1902, 1905 i 1907, były uzupełniane o nowe opisy kolekcji (jaja z Laponii – F.W. i L.M. Knoblock) oraz ilustracjami autorstwa Henrika Grönvolda (w tym 8 plansz przedstawiających jaja alki olbrzymiej). Kolekcja Wolleya, wzbogacona przez Newtona, stała się częścią Muzeum Zoologii Uniwersytetu w Cambridge.
Poza wymienionymi pozycjami, często wskazuje się na:
- Zoology of Ancient Europe (1862)
- Zoology (1872, 1874)
- Ornithology of Iceland (1863)
- Aves in the 'Record of Zoological Literature’ vol. i.-vi
- Birds of Greenland w: ‘Arctic Manual’ (Notes on Birds which Have Been Found in Greenland)
Alfred Newton był również autorem wielu artykułów naukowych, opisów ptaków w Encyklopedia Britannica oraz biografii członków stowarzyszeń naukowych (Gilbert White w Dictionary of National Biography, John Wolley w „Ibis” i innych). Prezentował wyniki swoich badań na konferencjach naukowych, takich jak spotkania Zoological Society of London.
Redagował także:
- 1865–1870 – „The Ibis”
- 1870–1872 – „The Zoological Record” (czasopismo)
- 1871–1882 – A History of British Birds, książka Williama Yarrella
Upamiętnienie
Osobę i osiągnięcia Alfreda Newtona upamiętnił jego uczeń, Alexander Frederick Richmond Wollaston, autor książki Life of Alfred Newton, wydanej w 1921 roku (przedmowę do książki napisał sir Archibald Geikie). Książka zawiera wiele oryginalnych dokumentów przechowywanych w archiwum The Balfour & Newton Libraries (kolekcja Alfred Newton Papers), takich jak obszerna korespondencja dotycząca teorii ewolucji, odkryć ornitologicznych oraz starań o prawną ochronę dzikich ptaków.
Eksponaty muzealne zgromadzone przez Alfreda Newtona są traktowane jako kolekcja specjalna.
British Ornithologists’ Union, stowarzyszenie, które zostało założone z udziałem Newtona w 1858 roku i obecnie działa na wszystkich kontynentach, wyróżnia ornitologów, którzy osiągnęli znaczące wyniki w swojej dziedzinie, przyznając Alfred Newton Lecture. W gronie nagrodzonych znajdują się profesorowie:
- 1994 – Ian Newton
- 1995 – Janet KeLifear
- 1998 – Jared Diamond
- 2003 – Chris Perrins
- 2009 – Tim Birkhead
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
A.F.R. (Alexander Frederick Richmond) Wollaston: Life of Alfred Newton: late Professor of Comparative Anatomy, Cambridge University 1866–1907, with a Preface by Sir Archibald Geikie. New York: A.P. Dutton and Company, 1921.
