Alfred Milner, 1. wicehrabia Milner KG, GCB, GCMG (urodzony 23 marca 1854 w Gießen w Hesji, zmarł 13 maja 1925 w Sturry Court w pobliżu Canterbury) był brytyjskim arystokratą, politykiem oraz administratorem kolonialnym o niemieckich korzeniach, będącym jedynym synem Charlesa Milnera i córki generała-majora Johna Readyego. Jako znacząca postać w Imperium Brytyjskim, miał duży wpływ na wydarzenia w Południowej Afryce.
Początki kariery
Dziadek Alfreda był Anglikiem, który osiedlił się w Niemczech i ożenił się z Niemką. Ojciec Alfreda studiował fizykę w Londynie, a później pracował jako lektor języka angielskiego na uniwersytecie w Tybindze, gdzie także Alfred uzyskał swoje wykształcenie. Kontynuował naukę w King’s College w Londynie, a następnie w latach 1872–1876 w Balliol College na Uniwersytecie Oksfordzkim, który ukończył w 1877 roku z pierwszą klasą. W trakcie studiów nawiązał przyjaźń z Arnoldem Toynbee, z którym później współpracował w dziedzinie historii ekonomicznej.
Alfred mówił po angielsku z wyraźnym niemieckim akcentem, lecz postrzegał siebie jako „wielkiego brytyjskiego patriotę”. Był zagorzałym zwolennikiem Imperium Brytyjskiego, a jego marzeniem było zorganizowanie światowego Parlamentu w Londynie, w którym obok przedstawicieli Wielkiej Brytanii zasiadaliby również delegaci z Kanady, Australii, Nowej Zelandii i Południowej Afryki.
W 1881 roku Milner rozpoczął praktykę adwokacką w Inner Temple. Wkrótce potem podjął pracę dziennikarską w Pall Mall Gazette, gdzie został asystentem redaktora Steada. W 1885 roku porzucił dziennikarstwo, aby spróbować swoich sił w polityce, startując w wyborach do Izby Gmin z okręgu Harrow jako kandydat Partii Liberalnej. Choć nie odniósł sukcesu, zwrócił na siebie uwagę wpływowego polityka liberałów, George’a Goschena, który mianował go swoim prywatnym sekretarzem, a po uzyskaniu w 1887 roku stanowiska Kanclerza Skarbu, uczynił go głównym prywatnym sekretarzem.
Dzięki protekcji Goschena, w 1889 roku Milner został mianowany podsekretarzem stanu w egipskim Ministerstwie Finansów. Spędził w Egipcie trzy lata, w trakcie których przeprowadzono pierwszą dużą reformę finansową po tym, jak kraj znalazł się na krawędzi bankructwa. Po powrocie do Anglii w 1892 roku wydał książkę „England and Egypt”. Jeszcze w tym samym roku objął stanowisko przewodniczącego Inland Revenue. W 1894 roku został odznaczony Krzyżem Towarzyskim Orderu Łaźni, a w 1895 roku Krzyżem Komandorskim tegoż Orderu.
W Południowej Afryce
Milner pełnił funkcję przewodniczącego Inland Revenue do 1897 roku, nawiązując wiele znajomości, w tym z Goschenem, lordem Cromerem (konsulem generalnym w Egipcie), Michaelem Hicksem-Beachem oraz sir Williamem Vernonem Harcourtem. Dzięki tym kontaktom stał się jedną z najbardziej wpływowych postaci wśród liberałów.
W kwietniu 1897 roku Hercules Robinson zrezygnował z pozycji gubernatora Kolonii Przylądkowej oraz Wysokiego Komisarza Południowej Afryki w związku z kryzysem politycznym między brytyjską Kolonią Przylądkową a burską Republiką Transwalu po „rajdzie Jamesona” w 1896 roku. Brytyjski minister kolonii, Joseph Chamberlain, zaproponował Milnera na stanowisko nowego gubernatora oraz Wysokiego Komisarza. Nominacja została pozytywnie przyjęta przez liderów Partii Liberalnej i późniejszego premiera, Asquitha. Milner miał za zadanie uregulować relacje z burskimi państwami, Transwalem i Oranią.
Milner przybył do Kolonii Przylądkowej w maju 1897 roku. Po ustabilizowaniu stosunków z prezydentem Transwalu, Paulem Krugerem, rozpoczął podróż po brytyjskich posiadłościach w Południowej Afryce, odwiedzając Protektorat Beczuany, Rodezję oraz Lesotho. Aby lepiej zrozumieć perspektywę Burów z Transwalu i Oranii oraz mieszkańców Przylądka Holenderskiego (części prowincji Przylądkowej Zachodniej, w większości zamieszkanej przez ludność pochodzenia holenderskiego), podczas podróży uczył się języka niderlandzkiego i afrikaans. Milner doszedł do wniosku, że nie ma nadziei na pokój i postęp w Afryce Południowej, jeśli Brytyjczycy będą całkowicie ulegli Holendrom w jednej z republik. Miał na myśli sytuację w republice Transwalu, gdzie po odkryciu złota przybyło wielu poszukiwaczy, głównie z Wielkiej Brytanii, a rząd burski, obawiając się wpływu tych Uitlanders („Cudzoziemców”), nie przyznał im praw wyborczych.
Niepodległe republiki Transwalu i Oranii stanowiły przeszkodę dla brytyjskich aspiracji do podporządkowania całej Afryki Koronie, od Kairu do Kolonii Przylądkowej. Milner obawiał się, że odkrycie złota zaburzy równowagę sił w Południowej Afryce na korzyść Burów, którzy, szybko wzbogaceni, mogliby z pomocą Afrykanerów z Kolonii Przylądkowej wypędzić Brytyjczyków z tego regionu. Tryumfalna reelekcja Krugera w lutym 1898 roku oznaczała, że sytuacja Uitlanders w Transwalu się nie poprawi. Milner uznał to za dobrą okazję do wystąpienia na rzecz obrony cudzoziemców.
3 marca 1898 roku, w przemówieniu na zebraniu Unii Afrykanerskiej w Graaff-Reinet, Milner zadeklarował, że jest zdeterminowany bronić wolności oraz równości brytyjskich obywateli w burskich republikach. Jego plany pokrywały się z zamierzeniami wpływowego południowoafrykańskiego polityka, Cecila Rhodesa. Zarówno Milner, jak i Rhodes, postrzegali Brytyjczyków jako najwyższą rasę ludzką, której przeznaczeniem jest dominacja nad światem. Obaj byli zdeterminowani, aby usunąć burskie republiki z drogi imperialnym aspiracjom Brytanii. Milner odrzucał możliwość pokojowego rozwiązania problemu Uitlanders. Uważał, że brytyjska hegemonia w Południowej Afryce może być utrzymana jedynie poprzez użycie siły.
Milner próbował skłócić burskie republiki z Afrykanerami z Kolonii Przylądkowej, jednak napotkał trudności. Mimo że nie wszyscy w Unii Afrykanerskiej byli zwolennikami Krugera, w obliczu kryzysu zjednoczyli się wokół prezydenta Transwalu. Sytuacja stała się jeszcze bardziej skomplikowana, gdy w wyborach do południowoafrykańskiego Parlamentu Unia uzyskała większość mandatów. Milner znalazł się w konflikcie z ministrem Schreinerem, który sprzeciwiał się brytyjskiej interwencji w Transwalu. W rezultacie, w październiku 1898 roku, minister został odwołany ze stanowiska. Milner udał się następnie do Anglii, skąd powrócił w lutym 1899 roku z pełnym poparciem ministra Chamberlaina.
Sytuacja w regionie uległa pogorszeniu. W Johannesburgu trwały zamieszki, a p.o. Wysokiego Komisarza, generał William Francis Butler, nie miał ochoty wspierać żądań Uitlanders. 4 maja 1899 roku Milner w piśmie do Ministerstwa Kolonii stwierdził, że wojna jest nieunikniona. W międzyczasie południowoafrykańscy politycy starali się rozwiązać konflikt metodami pokojowymi. Jan Hendrik Hofmeyr zorganizował konferencję pokojową między Milnerem a Krugerem, która odbyła się w dniach 31 maja – 4 czerwca. Gubernator przedstawił trzy żądania:
- przyznania praw wyborczych cudzoziemcom,
- prowadzenia obrad transwalskiego parlamentu w języku angielskim,
- przedstawiania wszystkich ustaw transwalskiego parlamentu do zatwierdzania władzom brytyjskim.
Zgodnie z oczekiwaniami Milnera, Kruger odrzucił żądania i opuścił konferencję w łzach. Wszystkie negocjacje zostały zerwane. 11 października 1899 roku Wielka Brytania wypowiedziała wojnę burskim republikom.
II wojna burska
Po wybuchu wojny Milner nie przejął osobiście dowodzenia, lecz starał się wpływać na decyzje dowódców. W 1901 roku, gdy większość terytoriów burskich republik była pod kontrolą Brytyjczyków, Milnerowi powierzono zorganizowanie brytyjskiej administracji cywilnej na podbitych obszarach. W związku z tym w lutym 1901 roku zrezygnował z funkcji gubernatora Kolonii Przylądkowej, pozostając na stanowisku Wysokiego Komisarza. Na terenach, które kontrolował, utrzymywał sieć obozów koncentracyjnych dla cywilnej ludności burskiej oraz ludności tubylczej, w których szacuje się, że zmarło około 40 000 ludzi.
W maju 1901 roku Milner udał się na „ciężko zapracowane wakacje” do Wielkiej Brytanii, gdzie większość czasu spędził w Ministerstwie Kolonii. 24 maja został przyjęty na audiencji u króla Edwarda VII. Tego dnia został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Łaźni oraz mianowany członkiem Tajnej Rady. Otrzymał także tytuł para Zjednoczonego Królestwa jako 1. baron Milner of St James’s and Cape Town. Rok później jego tytuł został podniesiony do rangi wicehrabiego.
Podczas jego pobytu w Afryce Południowej zaszły zmiany w kierownictwie Partii Liberalnej. Osoby, z którymi Milner związał się przed wyjazdem do kolonii, takie jak Goschen czy Hicks-Beach, straciły wpływy. Nowym liderem partii został Henry Campbell-Bannerman, który był przeciwnikiem Milnera. Inny liberał, Leonard Henry Courtney, określał nawet Milnera jako człowieka „pozbawionego rozumu”. Campbell-Bannerman dążył do pozbawienia Milnera wszystkich stanowisk, jednak jego starania nie przyniosły rezultatów, a w sierpniu 1901 roku lord Milner wrócił do Afryki Południowej. W miarę jak wojenne operacje dobiegały końca, Milner zajął się organizowaniem cywilnej administracji, a prace przyspieszyły po podpisaniu traktatu kończącego II wojnę burską w Pretorii 31 maja 1902 roku.
Czas pokoju
Niezwłocznie po zawarciu pokoju, 21 czerwca, Milner opublikował Listy Patentowe ustanawiające zarząd kolonii koronnych w dawnych republikach Transwalu i Oranii. Z automatu objął stanowisko gubernatora kolonii Oranje i Transwalu. Wprowadził nowy podatek w wysokości 10% rocznych zysków z kopalni złota. Nadzorował także przesiedlenia ludności burskiej, podział ziemi między brytyjskich osadników, edukację, wymiar sprawiedliwości oraz budowę linii kolejowych. W międzyczasie sytuacja wewnętrzna w Wielkiej Brytanii uległa skomplikowaniu. W wyniku sporu dotyczącego polityki gospodarczej Joseph Chamberlain stracił stanowisko ministra kolonii. Milner, przebywający wówczas w Europie, spotkał się z nowym premierem, Arthurem Balfourem, który zaproponował mu posadę ministra kolonii, lecz lord odmówił, uznając za ważniejsze zrealizowanie swojej misji w Południowej Afryce. W grudniu 1903 roku wrócił do Johannesburga, gdzie dowiedział się o kryzysie w przemyśle wydobywczym spowodowanym brakiem chętnych do pracy w kopalniach złota. Milner postanowił sprowadzić robotników z Chin na trzyletnie kontrakty, a pierwszy transport przybył w czerwcu 1904 roku.
Na przełomie 1904 i 1905 roku lord Milner był zaangażowany w wprowadzanie w Transwalu systemu rządów reprezentacyjnych, stanowiącego pośrednią formę między królewską administracją kolonii a samorządem. 31 marca 1905 roku wydano odpowiednie zarządzenia dotyczące tego systemu. W międzyczasie pogorszył się stan zdrowia lorda Milnera, co skłoniło go do podjęcia decyzji o przejściu na emeryturę. Natychmiast po wydaniu wspomnianych zarządzeń zrezygnował ze wszystkich zajmowanych stanowisk, opuścił Pretorię 2 kwietnia i następnego dnia odpłynął do Europy. Pozostawił Afrykę Południową w stanie ekonomicznego kryzysu, z wieloma głosami sprzeciwu wobec jego bezwzględnej polityki. Minister kolonii Alfred Lyttelton stwierdził jednak, że działalność Milnera w Afryce stworzyła podstawy do zjednoczenia brytyjskich kolonii w Unię Południowoafrykańską. Po powrocie do kraju Uniwersytet Oksfordzki nadał mu tytuł honorowego doktora prawa cywilnego.
Doświadczenia z Południowej Afryki skłoniły Milnera do postulowania ściślejszego związania kolonii z Koroną brytyjską. Na konferencji w Londynie w 1907 roku, poświęconej sprawom kolonialnym, Milner zasugerował utworzenie stałej Rady Imperium, w skład której mieliby wchodzić delegaci ze wszystkich posiadłości brytyjskiego imperium, oraz ściślejsze związanie kolonii z macierzą poprzez protekcjonizm handlowy i zacieśnienie współpracy handlowej. W 1910 roku założył Towarzystwo Okrągłego Stołu, które miało promować jego idee.
Pobyt w Wielkiej Brytanii
Tuż po powrocie z Południowej Afryki Milner musiał zmierzyć się z oskarżeniami radykalnych deputowanych Izby Gmin o nieludzkie traktowanie chińskich robotników, ale udało mu się obronić. W 1906 roku został przewodniczącym firmy górniczej Rio Tinto Zinc. W latach 1909–1911 sprzeciwiał się propozycjom budżetowym przedstawianym przez Kanclerza Skarbu Lloyda George’a. Oddalił się także od liberałów, przyłączając się do zwolenników Partii Konserwatywnej.
W 1916 roku Milner wszedł w skład koalicyjnego rządu Lloyda George’a jako minister bez teki. Jako najbardziej doświadczony członek gabinetu po premierze, szybko stał się prawą ręką Lloyda George’a w obliczu licznych kryzysów w liberalno-konserwatywnej koalicji. Był zwolennikiem bliskiej współpracy krajów Ententy. W lutym 1917 roku uczestniczył w konferencji sojuszniczej w Piotrogrodzie. W marcu 1918 roku był przedstawicielem brytyjskiego rządu we Francji, gdy Niemcy rozpoczynały swoją wiosenną ofensywę. Działał na rzecz przyznania marszałkowi Fochowi tytułu generalissimusa wojsk sprzymierzonych, co miało miejsce 26 marca.
19 kwietnia 1918 roku Milner objął stanowisko ministra wojny i przewodniczył radzie wojennej do końca I wojny światowej. Po wyborach w 1918 roku, które przyniosły wielkie zwycięstwo rządowi Lloyda George’a, w 1919 roku Milner otrzymał tekę ministra kolonii. Reprezentował Zjednoczone Królestwo na konferencji pokojowej w Paryżu, podpisując Traktat Wersalski. W latach 1919–1921 przebywał w Egipcie, gdzie badał możliwość przyznania Egiptowi autonomii. W lutym 1921 roku zrezygnował z funkcji ministra i przeszedł na emeryturę.
Ostatnie lata
26 lutego 1921 roku poślubił Violet Georginę Gascoyne-Cecil, z domu Maxse (1872 – 10 października 1958), wdowę po lordzie Edwardzie Gascoyne-Cecilu, córkę admirała Fredericka Augustusa Maxse’a oraz Cecilii Steel. To małżeństwo nie doczekało się potomstwa.
Lord Milner pozostał aktywnym członkiem Rhodes Trust. Stanley Baldwin powierzył mu nawet stanowisko przewodniczącego komisji ds. imperialnego protekcjonizmu, jednak Milner nigdy nie objął tej funkcji, ponieważ Baldwin przegrał wybory parlamentarne. W 1925 roku udał się do Południowej Afryki. Zmarł po powrocie, 15 maja, na skutek śpiączki afrykańskiej, która prawdopodobnie została wywołana przez ukąszenie komara.
Wraz z jego śmiercią wygasł tytuł wicehrabiego Milner.
Bibliografia
E.B. Iwan-Müller, Lord Milner and South Africa, Londyn, 1902
W.B. Worsfold, Lord Milner’s Work in South Africa, Londyn, 1906
