Alfred Lityński
Alfred Lityński (16 września 1880, Beligrad w Besarabii – 25 marca 1945, pod Smoleńskiem) był naukowcem, ichtiologiem, pionierem polskiej hydrobiologii i limnologii, posiadającym tytuł doktora filozofii zoologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracował jako wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim oraz kierował pierwszą polską stacją hydrobiologiczną. Był także aktywnym propagatorem ochrony środowiska. Obok Stanisława Minkiewicza, jako jeden z pierwszych naukowców, prowadził badania nad fauną wodną w Polsce w kontekście ekologii.
Kariera naukowa do wybuchu II wojny światowej
Był uczniem profesora Antoniego Wierzejskiego, którego inspiracje skłoniły go do prowadzenia badań nad fauną planktonową jezior tatrzańskich w latach 1908-1916.
W 1920 roku zorganizował i objął kierownictwo pierwszej polskiej Stacji Hydrobiologicznej, założonej nad jeziorem Wigry w miejscowości Stary Folwark. Stacja ta stała się kolebką polskiej hydrobiologii, stanowiąc ośrodek naukowy i szkołę dla przyszłych badaczy. Lityński kierował nią aż do wybuchu II wojny światowej.
Wspólnie z Bolesławem Hryniewieckim postulował utworzenie Parku Krajobrazowego wokół jeziora Wigry. 1 stycznia 1989 roku na tych terenach ustanowiono Wigierski Park Narodowy (wcześniej Wigierski Park Krajobrazowy).
II wojna światowa i śmierć
W trakcie II wojny światowej był podporucznikiem Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Leśny”. Redagował podziemną gazetkę „Echo Puszczy”. W 1942 roku, w wyniku sytuacji w kraju, odmówił przyjęcia medalu od Międzynarodowego Towarzystwa ds. Teoretycznej i Stosowanej Limnologii, którego był współzałożycielem w 1922 roku oraz polskim przedstawicielem przez wiele lat. Za działalność konspiracyjną został odznaczony Krzyżem Walecznych (1944). Aresztowany przez NKWD, zmarł podczas deportacji do ZSRR.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)
- Krzyż Walecznych (1944)
- Złoty Krzyż Zasługi (1933)
Spuścizna naukowa
Około cztery lata przed wybuchem wojny rozpoczął pisanie Hydrobiologii Ogólnej, nad którą pracował aż do końca wojny. Po uzupełnieniu i zredagowaniu jej przez profesora Leszka K. Pawłowskiego, została wydana w 1951 roku i stała się pierwszym polskim podręcznikiem akademickim z tego zakresu.
Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne ustanowiło Medal imienia profesora Alfreda Lityńskiego, przyznawany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie hydrobiologii (zgodnie z regulaminem PTH).
Od 16 września 2011 roku III Liceum Ogólnokształcące w Suwałkach nosi imię Alfreda Lityńskiego.
Rodzina
Alfred Lityński ożenił się z Heleną Berne. Mieli córkę Halinę (1905–1999), która była nauczycielką w Warszawie, żoną Władysława Kowalskiego, marszałka Sejmu Ustawodawczego. Razem z mężem została odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” w 1997 roku.
Przypisy
Bibliografia
Gabriel Brzęk: Alfred Lityński – twórca nowoczesnej hydrobiologii polskiej. Suwałki: Wydawnictwo „WEA” na zlecenie Wigierskiego PN, 1994. ISBN 83-902117-1-8. Brak numerów stron w książce.
