Alfred Łaszowski (ur. 7 sierpnia 1914 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 1997 tamże) był polskim prozaikiem, eseistą oraz krytykiem literackim. Na początku swojej kariery miał lewicowe poglądy, które później przekształciły się w radykalnie nacjonalistyczne i antysemickie przekonania, określane jako narodowy radykalizm. Według informacji z 2021 roku, był również oskarżany o kolaborację z gestapo.
Życiorys
Ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.
W młodości reprezentował skrajnie lewicowe i marksistowskie poglądy, które niektórzy określali mianem komunistycznych. Jego przekonania były tak ekstremalne, że został usunięty z Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS).
Debiutował jako publicysta w 1933 roku w miesięczniku „Kuźnia Młodych”. W latach 30. współpracował z Klubem Artystycznym „S”.
W okresie 1937-1939 był współpracownikiem tygodnika „Prosto z Mostu”.
Był zwolennikiem, a być może także członkiem Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga. Publikował w tygodniku „Falanga”, gdzie był jednym z najbardziej radykalnych autorów. Pełnił funkcję łącznika między Falangą a Żelazną Gwardią.
W styczniu 1937 roku zaręczył się z Wandą Leśmianówną (córką Bolesława Leśmiana). Po kilku miesiącach ogłosił, że nie może zawrzeć małżeństwa z powodu swojego antysemityzmu (był członkiem ONR), ale pragnął utrzymać związek. Jego antysemityzm był tak skrajny, że uważał Polskę za „okupowaną” przez Żydów.
W 1937 roku został członkiem Polskiego PEN Clubu. Na kongresie PEN w Paryżu w 1937 roku był bardzo poruszony, jego zdaniem, niewystarczającą reakcją Jana Parandowskiego na wystąpienie delegata Palestyny, Steinberga, który oskarżał polskich intelektualistów o obojętność na pogromy Żydów w Łodzi i Brześciu. Łaszowski zażądał interwencji polskiej ambasady w sprawie obrazy Polski, stając się inspiratorem nagonki na Parandowskiego. W następnym roku (1938) Łaszowski prowadził kampanię, mającą na celu zablokowanie wyjazdu Parandowskiego do Pragi na kolejny kongres PEN, co mu się udało (osobiście sprawdził to na dworcu). Na zebraniu PEN-Clubu Polskiego proponował wprowadzenie paragrafu aryjskiego oraz sprzeciwiał się wyborowi pisarzy pochodzenia żydowskiego do władz (takich jak Breiter czy Słonimski).
W latach 1937-1939 jego przekonania stawały się coraz bardziej zbliżone do ruchów fascystycznych. Bronił ustrojów totalitarnych (sam był totalitarystą) i działań III Rzeszy, w tym palenia książek przez hitlerowców (pragnął spalić w Polsce książki Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Ireny Krzywickiej oraz pisarzy żydowskich). Wskazywał III Rzeszę i faszystowskie Włochy jako przykład (uważał, że w tym drugim kraju panowała swoboda twórcza). W swoim obozie politycznym był jednym z najzagorzalszych przeciwników demokracji.
Wziął udział w kampanii wrześniowej jako ochotnik. W okresie okupacji był aktywnym działaczem podziemia kulturalnego. W latach 1945–1947 publikował pod pseudonimem Alfred Gerard. Od 1947 był współpracownikiem Stowarzyszenia „Pax”. W 1964 roku otrzymał nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka.
W późniejszych latach życia Łaszowski wyrażał żal z powodu swojego przedwojennego antysemityzmu, a nawet określał go jako „historyczną psychozę”.
W odnalezionych w archiwum Stasi dokumentach Alfreda Spilkera, szefa niemieckiego wywiadu odpowiedzialnego za rozbicie wielu warszawskich struktur AK, Łaszowski wymieniany jest jako cenny agent gestapo oraz tłumacz, który pracował m.in. w obozie przejściowym w Pruszkowie.
Twórczość
- W przeddzień wyznania
- Noc mediolańska
- Psy gończe
- Proboszcz z Saint Galo
- Oko w oko z młodością
- Sprzedaż zdarzeń
- Literatura i styl życia
Przypisy
Bibliografia
Lesław Marian Bartelski: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11593-9. Brak numerów stron w książce
Szymon Rudnicki: Falanga. Ruch narodowo-radykalny. Aspra, 2018. ISBN 978-83-7545-820-6. Brak numerów stron w książce
