Alfred Lampe ps. Marek, Nowak, Andrzej Jarecki
(ur. 14 maja 1900 w Warszawie, zm. 10 grudnia 1943 w Moskwie) – polski działacz socjaldemokratyczny i komunistyczny, a także publicysta żydowskiego pochodzenia. Pełnił funkcję sekretarza Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce (ZMK) w latach 1922-1929. Był członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski (1926-1938) oraz członkiem Biura Politycznego KC KPP w latach 1929-1932.
Życiorys
Był synem robotnika Jakuba oraz Felicji z d. Sznajer. Uczył się w Szkole Kupieckiej Specjalnej Zgromadzenia Kupców w Warszawie. W czerwcu 1918 roku uzyskał maturę w Szkole Zgromadzenia Kupców. Został przyjęty na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jednak zrezygnował ze studiów. Pod koniec 1918 roku pracował jako nauczyciel w wieczorowej szkole dla dorosłych, gdzie wykładał ekonomię polityczną oraz historię kultury.
W latach 1918–1921 był członkiem Żydowskiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Poalej Syjon. Reprezentował partię jako delegat w Warszawskiej Radzie Delegatów Robotniczych. Od 1921 roku związany z KPP. W latach 1922-1929 pełnił funkcję sekretarza ZMK. Pierwszy raz został aresztowany w 1922 roku, a po trzech latach śledztwa skazany na rok więzienia, z którego wyszedł w 1926 roku. Od 1926 roku był członkiem KC KPP. Ponownie aresztowany 1 marca 1928 roku podczas konferencji dotyczącej akcji przedwyborczej KPP. W latach 1929–1932 zasiadał w Biurze Politycznym i uczestniczył w walkach frakcyjnych, należąc do tzw. mniejszości. W latach 1930–1933 często różnił się w kwestiach taktycznych od pozostałych członków Biura, szczególnie w sprawie prób wywołania strajku powszechnego. Jego zwolenników zaczęto nazywać grupą „markowców”. W wyniku konfliktu został przeniesiony do Moskwy jako przedstawiciel KPP w Czerwonej Międzynarodówce Związków Zawodowych (Profintern). W 1933 roku powrócił do Polski, aby kierować Sekretariatem Krajowym KC KPP. Od sierpnia 1933 do 1939 roku przebywał ponownie w więzieniu, gdzie w Rawiczu przewodniczył „komunie więziennej”, która skupiała około 500 więźniów. W uchwale Prezydium Komitetu Wykonawczego Kominternu z 16 sierpnia 1938 roku, która rozwiązującą KPP, został wymieniony jako „prowokator”.
Po ataku III Rzeszy na Polskę, 1 września 1939 roku, udało mu się wydostać z więzienia w Rawiczu. Po agresji ZSRR na Polskę przeszedł na teren zajęty przez Sowietów. Pracował m.in. w Białymstoku, gdzie pełnił funkcję dyrektora fabryki włókienniczej oraz pracownika Obwodowej Komisji Planowania przy Obwodowym Komitecie Wykonawczym Rad Delegatów. Uznawany był za lidera środowiska komunistycznego w Białymstoku, który był jednym z dwóch głównych ośrodków skupiających byłe kadry KPP (drugim był Lwów). W Białymstoku był w bliskim kontakcie z byłymi działaczami KPP, takimi jak Marceli Nowotko i Paweł Finder. Z powodu nieufności ze strony władz radzieckich, nie został zaakceptowany jako przywódca komunistów. Nie włączono go do tzw. Grupy Inicjatywnej, która miała przygotować powstanie nowej partii komunistycznej w okupowanej Polsce (PPR).
Na początku 1940 roku rozpoczął bliską współpracę z Wandą Wasilewską. W połowie 1940 roku wspólnie z nią napisał list do Stalina, w którym apelował o przyjmowanie do WKP(b) byłych członków KPP.
Po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku ewakuował się do Mińska, gdzie razem z Pawłem Finderem wystąpił o utworzenie polskiego batalionu w Armii Czerwonej. Następnie przeniósł się do Czapajewska na Powołżu, gdzie pracował w miejscowym sowchozie. We wrześniu 1941 roku został wezwany przez Komitet Wykonawczy Międzynarodówki Komunistycznej do Moskwy. W grudniu 1942 roku napisał list do zastępcy Ludowego Komisarza Spraw Zagranicznych, Salomona Łozowskiego, w którym skarżył się na traktowanie Polaków w ZSRR jako obywateli drugiej kategorii. Podkreślił potrzebę odbudowy polskiej partii komunistycznej zarówno w ZSRR, jak i na terenach okupowanej Polski.
Był redaktorem (od 1942 roku kierownikiem redakcji) „Nowych Widnokręgów” oraz członkiem redakcji pisma „Wolna Polska”. W 1943 roku współorganizował i był ideologiem ZPP oraz 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, jednak nie wszedł w skład kierownictwa ZPP.
Był autorem platformy programowej planowanego Polskiego Komitetu Narodowego, który ostatecznie przyjął formę Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). W 1943 roku stał się realnym przywódcą środowiska komunistów polskich w ZSRR.
Napisał książkę pt. O nową Polskę. W 1948 roku wydano Myśli o nowej Polsce, będące zbiorem zapisów audycji radiowych oraz notatek z jego prywatnego notesu, które powstały podczas II wojny światowej.
Zmarł na skutek zawału serca. Pośmiertnie otrzymał Krzyż Grunwaldu I klasy. Po II wojnie światowej urna z jego prochami została złożona w Warszawie, w Alei Zasłużonych na Powązkach Wojskowych (kwatera A27-tuje-13/14).
Był żonaty z działaczką KPP Judytą Kino, z którą miał syna Jerzego, a następnie z Rozalią Wagman, działaczką KZMP i KPP, z którą miał córkę Irenę.
Przypisy
Bibliografia
Polski Słownik Biograficzny t. XVI, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971.
