Alfred Korzybski

Alfred Władysław Augustyn Korzybski

Alfred Władysław Augustyn Korzybski, znany także jako Habdank Skarbek Korzybski (3 lipca 1879, Warszawa – 1 marca 1950, Lakeville) był polsko-amerykańskim inżynierem, filozofem, logikiem oraz twórcą semantyki ogólnej. Był również założycielem Międzynarodowego Towarzystwa Semantyki Ogólnej, które powstało w 1942 roku.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Alfred pochodził z polskiej arystokratycznej rodziny, która posiadała majątek Korzybie niedaleko Warszawy. To tam spędził swoje dzieciństwo oraz wczesną młodość. Rodzina Korzybskich od pokoleń pielęgnowała zainteresowania naukowe, szczególnie w dziedzinie inżynierii oraz matematyki, kładąc duży nacisk na edukację swoich dzieci. Już jako dziecko, Korzybski biegle posługiwał się czterema językami: polski był jego językiem ojczystym, rosyjskiego uczył się w szkole, zaś francuski i niemiecki przyswoił dzięki guwernantkom. Jak wspominał, obserwacje oraz uczestnictwo w pracach gospodarskich na posiadłości zainspirowały go do podjęcia działalności naukowej. Korzybie cieszyło się renomą modelowego gospodarstwa, znanego również poza granicami Polski. Jego ojciec wprowadzał innowacyjne rozwiązania w melioracji oraz mechanizacji rolnictwa, co przyciągało przedstawicieli Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia nowych doświadczeń.

Za namową ojca, Korzybski rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, wybierając kierunek inżynierii chemicznej, mimo że jego większe zainteresowania skupiały się na matematyce, fizyce oraz prawie. W tym okresie dużo podróżował po Europie. W wieku dwudziestu kilku lat kontynuował naukę na uniwersytecie w Rzymie. W Italii zyskał reputację duszy towarzystwa oraz zaufanego powiernika, znany z licznych romansów z arystokratkami, które często kończyły się pojedynkami szermierczymi, co przyniosło mu przydomek „Maledetto Polacco”. Nawiązał także liczne znajomości w kręgach watykańskich, a jego pierwszy publiczny wykład w Watykanie zaszczyciło kilku kardynałów oraz generał jezuitów. Pomimo swojego ekstrawaganckiego stylu życia, Korzybski zawsze stawiał na naukę oraz obserwację otoczenia. Po powrocie do kraju zainicjował małą szkołę dla pracowników rodzinnej posiadłości, jednak jego działalność edukacyjna doprowadziła do interwencji ojca, który uratował go od zesłania na Syberię za złamanie przepisów carskich.

Przyjazd do USA i początek kariery naukowej

Podczas I wojny światowej Korzybski służył w rosyjskiej armii w sekcji wywiadowczej, gdzie odniósł rany. Po leczeniu w Kanadzie, w grudniu 1914 roku przybył do Stanów Zjednoczonych, aby nadzorować konwoje artylerii wysyłanej na front. Po zakończeniu wojny planował wrócić do Polski, ale przekonany przez amerykańskiego uczonego Jacquesa Loeba, zdecydował się pozostać i kontynuować pracę naukową w USA. W 1940 roku uzyskał obywatelstwo amerykańskie.

W 1919 roku w Nowym Jorku ożenił się z malarką Mira Edgerly (1872–1954), która wspierała go w pracy nad książkami oraz w rozwijaniu jego teorii semantyki ogólnej.

W 1921 roku opublikował swoją pierwszą książkę „Manhood of Humanity” (Dojrzałość człowieczeństwa), w której przedstawił teorię społeczną i filozoficzną, definiując człowieka jako formę życia, która wiąże czas (ang. mankind as a time-binding class of life). Korzybski argumentował, że poprawa warunków życia ludzkości musi zaczynać się od odpowiedzi na pytanie „Czym jest człowiek?”. Jego podejście było nowatorskie; uważał, że człowiek nie należy do świata zwierząt ani bogów, lecz stanowi formę życia, która łączy czas. To połączenie między pokoleniami, postępujące w sposób arytmetyczny, daje możliwość rozwoju w tempie geometrycznym. Korzybski był przekonany, że po I wojnie światowej ludzkość zaczynała wchodzić w okres dojrzałości.

Stworzenie systemu semantyki ogólnej i jego zastosowania

Jego dalsza praca naukowa doprowadziła do opracowania nowego, niearystotelesowskiego systemu, który nazwał semantyką ogólną (ang. general semantics). Podkreślał, że semantyka ogólna nie powinna być mylona z semantyką jako działem językoznawstwa. System Korzybskiego uczył, jak efektywnie rozwijać i wykorzystywać układ nerwowy człowieka do celów naukowych oraz w innych dziedzinach życia. Po dziesięciu latach intensywnej pracy, w 1933 roku, przedstawił kluczowe zagadnienia semantyki ogólnej w książce „Science and Sanity” (Nauka i rozsądek). W tej publikacji udowodnił, że ludzka wiedza i jej przekazywanie są ograniczone przez:

  • strukturę systemu nerwowego człowieka,
  • strukturę języka.

Korzybski twierdził, że człowiek nie odbiera świata bezpośrednio, lecz jedynie poprzez abstrakcyjne skojarzenia i obrazy z układu nerwowego, które są następnie werbalnie komunikowane. Złożoność ludzkich odczuć oraz nieprecyzyjność języka prowadzą do zniekształcenia rzeczywistości. Odbiór otaczającego świata nie jest strukturalnie podobny do rzeczywistości.

Korzybski kładł duży nacisk na trening w zakresie uświadamiania abstrakcyjności, wykorzystując techniki zaczerpnięte z matematyki. Wierzył, że matematyka jest jedynym językiem, który może precyzyjnie opisać prawa natury. Jedna z technik, mająca na celu ułatwienie uświadamiania abstrakcyjności, polegała na zachowaniu spokoju wewnętrznego i zewnętrznego, co określał jako „cisza na poziomach obiektywnych”.

Teoria Korzybskiego miała wpływ na prace Willama S. Burroughsa, który rozwijał swoją własną teorię języka. W 1938 roku w Chicago założył Instytut Semantyki Ogólnej (ang. Institute of General Semantics), którym kierował do końca życia. Działalność instytutu przyczyniła się do popularyzacji semantyki ogólnej w Stanach Zjednoczonych i poza nimi. Obecnie instytut zrzesza około 700 osób z ponad 30 krajów i wydaje kwartalnik „ETC: A Review of General Semantics”, który jest prenumerowany przez ponad 400 bibliotek na całym świecie.

Oto przykładowa lista dziedzin życia i nauki, w których znajduje zastosowanie semantyka ogólna:

  • rekonstrukcja matematyki,
  • poprawa diagnozowania w medycynie psychosomatycznej oraz w psychoterapii indywidualnej i grupowej,
  • leczenie zaburzeń mowy i problemów z czytaniem,
  • eliminowanie strachu przed wystąpieniami publicznymi,
  • poprawa prezentacji oraz argumentacji w przewodach sądowych,
  • wprowadzanie nowych metod edukacji, od najmłodszych dzieci po studia akademickie.

Anegdota

Pewnego razu, podczas wykładu dla studentów, Korzybski wyjął zawinięte w biały papier pudełko ciastek. Tłumacząc, że musi coś zjeść, zaproponował studentom z pierwszego rzędu poczęstowanie się. Wszyscy z chęcią jedli, gdy Korzybski szybko zdjął biały papier, ujawniając oryginalne opakowanie – zdjęcie głowy psa z napisem „Ciastka dla psów”. Reakcja studentów była przerażająca, a dwoje z nich wybiegło do toalety, aby wymiotować. Korzybski skomentował: „Drodzy Państwo, właśnie zademonstrowałem, że ludzie nie tylko jedzą pokarmy, ale także słowa, a smak tych pierwszych często bywa zdominowany przez smak drugich”. Ten żart ilustrował, jak powstają problemy międzyludzkie z powodu niezrozumienia i łączenia różnych, czasem sprzecznych, sformułowań językowych, które nie udają się w opisie rzeczywistości.

Przypisy

Bibliografia

  • Alfred Habdank Skarbek Korzybski A Biographical Sketch by Charlotte Schuchardt, A Memoir: Alfred Korzybski & His Work by M. Kendig. Prawa autorskie, Copyright 2007 Institute of General Semantics, Inc., Fort Worth, Texas, USA
  • Manhood of Humanity, Alfred Korzybski, forward by Edward Kasner, notes by M. Kendig, Institute of General Semantics, 1950, hardcover, 2nd edition, 391 pages, ISBN 0-937298-00-X
  • Science and Sanity An Introduction to Non-Aristotelian Systems and General Semantics, Alfred Korzybski, Preface by Robert P. Pula, Institute of General Semantics, 1994, hardcover, 5th edition, ISBN 0-937298-01-8
  • Alfred Korzybski: Collected Writings 1920-1950, Institute of General Semantics, 1990, hardcover, ISBN 0-685-40616-4

Linki zewnętrzne

Przeczytaj u przyjaciół: