Alfred Jesionowski
Alfred Jesionowski (urodzony 27 stycznia 1902 roku w Mogilnie, Poznańskie, zmarły w niewyjaśnionych okolicznościach podczas ewakuacji więzienia w Katowicach w styczniu 1945 roku) – znany pod pseudonimami „Szymon”, „Dr Szymon” oraz „301”. W areszcie gestapo używał także nazwiska Jeske. Był nauczycielem (profesorem gimnazjum), recenzentem i krytykiem literackim, publicystą, a także osobą, która zdobyła uznanie jako polemista w „Prosto z Mostu” oraz poznańskiej „Kulturze”. Jesionowski był badaczem i specjalistą w zakresie stosunków niemiecko-polskich na Śląsku, prelegentem radiowym związanym z Polskim Radiem w Katowicach. W czasie II wojny światowej służył w podziemiu, reprezentując Sekcję Zachodnią Departamentu Informacji Delegatury Rządu Rzeczypospolitej Polskiej.
Życiorys
Po ukończeniu studiów z zakresu filologii romańskiej i germańskiej na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie był członkiem korporacji akademickiej „Surma”, pracował jako nauczyciel języków francuskiego, niemieckiego i polskiego w gimnazjach na Śląsku (w latach 1927-1931 w Lublińcu, a następnie w Mikołowie, Pszczynie i Mysłowicach). Publikował artykuły w prasie regionalnej wielkopolskiej i śląskiej („Wici Wielkopolskie”, „Zaranie Śląskie”, „Polska Zachodnia” i innych), a także w pismach ogólnopolskich takich jak „ABC artystyczno-literackie” oraz „Prosto z Mostu”. Wspierał Instytut Bałtycki i Śląski, a także opublikował prace monograficzne, w tym: Plebiscyt i powstania śląskie w polskiej literaturze pięknej (1938), Problem polski na Śląsku w świetle nowszej beletrystyki niemieckiej (1938), Współczesna twórczość literacka Śląska (1939) oraz istotny tom Motywy religijne we współczesnej powieści polskiej (1939). Łącznie pozostawił po sobie ponad 500 publikacji, w tym wiele w rękopisach.
W czasie wojny ukrywał się w Krakowie, gdzie mieszkał przy ul. Zamkowej 13/1. Brał udział w tajnym nauczaniu. Jako członek podziemnej organizacji „Ojczyzna” działał w Sekcji Zachodniej Departamentu Informacji Delegatury Rządu RP, będąc animatorem i uczestnikiem dywersyjnej akcji „N”. 1 marca 1944 roku został aresztowany przez gestapo w Krakowie, a po trudnym śledztwie trafił do więzienia w Katowicach; zaginął bez wieści podczas ewakuacji więzienia, znanej jako „marsz śmierci”.
Publikacje
wydanie krytyczne
Alfred Jesionowski, Przymierze z książką. Wybór pism z lat 1929-1945, red. O. Płaszczewska, M. Urbanowski, Kraków 2022.
przedwojenne druki zwarte:
- Alfred Jesionowski, Cher Camarade… Uwagi metodyczne o prowadzeniu korespondencji z młodzieżą zagraniczną, Września 1933.
- Alfred Jesionowski, Plebiscyt i powstania śląskie w polskiej literaturze pięknej, Katowice 1938.
- Alfred Jesionowski, Problem polski na Śląsku w świetle nowszej beletrystyki niemieckiej, Katowice 1939.
- Alfred Jesionowski, Motywy religijne we współczesnej literaturze polskiej, Poznań 1939.
- Alfred Jesionowski, Współczesna twórczość literacka Śląska, Katowice 1939.
przekład:
Friedrich Lorenz, Pionierzy techniki. Nieznane losy wynalazców na przestrzeni pięciu wieków [Väter der Maschinenwelt], przeł. Alfred Jesionowski, Lwów-Warszawa 1938.
materiały glottodydaktyczne:
- Alfred Jesionowski, Petites histoires et anecdotes. Recueillies et adaptées à l’usage de la jeunesse, Nakładem Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych, Warszawa 1935.
- F. Müller-Partenkirchen, Schulgeschichten, opr. Alfred Jesionowski, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1936.
Opracowania
- Urszula Gumuła, Bibliografia prac Alfreda Jesionowskiego, „Zeszyty Naukowe WSP w Katowicach” 1965 nr 3, s. 239-262.
- Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Taki to mroczny czas. Losy pisarzy śląskich w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej, Katowice 2004.
- Olga Płaszczewska, Alfred Jesionowski. Przymierze z książką, przymierze z Polską, w: A. Jesionowski, Przymierze z książką. Krytyka literacka, publicystyka i proza z lat 1929-1945, Kraków 2022, s. 5-56.
- Maciej Urbanowski, O zapominaniu krytyków, w: A. Jesionowski, Przymierze z książką. Krytyka literacka, publicystyka i proza z lat 1929-1945, Kraków 2022, s. 577-587.
- Olga Płaszczewska, Zatarty ślad. Alfred Jesionowski — opowieść biograficzna, Wydawnictwo ARCANA, Kraków 2024.
- Olga Płaszczewska, „Historia jak w powieści”. Alfred Jesionowski, przedwojenny inteligent, Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach-Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Katowice 2024.
