Alfred Henry Marie Jarry
Alfred Henry Marie Jarry (urodzony 8 września 1873 w Laval, zmarły 1 listopada 1907 w Paryżu) był francuskim dramaturgiem, powieściopisarzem oraz poetą.
Życiorys
Był ekscentrykiem, zapalonym cyklistą oraz bohaterem wielu anegdot, a także znaczącą postacią paryskiej bohemy na przełomie wieków. Jego talent literacki został dostrzegany dopiero przez surrealistów. Urodził się w ubogiej rodzinie mieszczańskiej w Bretanii. Swoje wykształcenie zdobył w Rennes, a następnie kontynuował naukę w paryskiej École Normale Supérieure. W wieku 12 lat zaczął pisać wiersze i prozę. W Paryżu zaprzyjaźnił się z przyszłym poetą Léon-Paul Fargue. Początkowo czerpał inspirację z Pieśni Maldorora Lautrémonta, a później związał się z paryską cyganerią. W 1896 roku jego najsłynniejsza farsa Ubu Król czyli Polacy została wystawiona w Théâtre de l’Oeuvre przez reżysera Auréliana Lugné-Poe. Spektakl wzbudził kontrowersje i jest uważany za zapowiedź teatru absurdu. W kolejnych latach utrzymywał się z regularnego pisania dla kilku gazet, w tym Mercure de France. Zainspirowany Wehikułem czasu H.G. Wellsa, napisał pseudonaukową pracę O budowie wehikułu czasu, wprowadzając pojęcie patafizyki – humorystycznego połączenia metafizyki z fizyką teoretyczną. Prowadził życie awangardowego artysty. Zmarł w wieku 34 lat na skutek powikłań związanych z gruźlicą i alkoholizmem.
Jarry stworzył cykl sztuk o przerażającym mieszczuchu imieniem Ubu, misterium Cezar-Antychryst, opowiadania Odwiedziny Amora, a także powieści: Dni i noce, Czyny i myśli doktora Faustrolla, patafizyka (1911), Nadsamiec, Miłość absolutna, Dragonka oraz setki felietonów.
Wprowadził nowy wulgaryzm – „grówno” (fr. Merdre!, tłum. T. Boy-Żeleński) oraz stworzył nową „dziedzinę nauki” – patafizykę (fr. la ’Pataphysique).
Na wpół żartobliwe badania nad najdrobniejszymi aspektami jego twórczości prowadzi założone w 1948 roku Collège de 'Pataphysique, które zrzesza wielu awangardowych artystów z całego świata, takich jak Eugène Ionesco, Boris Vian czy Jean Baudrillard.
Publikacje
- Les Minutes de sable mémorial, 1894
- Cezar-Antychryst (César-Antéchrist, 1895)
- Ubu Król czyli Polacy (Ubu Roi ou les Polonais, 1896)
- Dni i noce (Les Jours et les Nuits, 1897)
- Odwiedziny Amora (L’Amour en visites, 1898)
- Miłość absolutna (L’Amour absolu, 1899)
- Nadsamiec (Le Surmâle, 1902)
- Ubu skowany (Ubu enchaîné, 1902)
- Czyny i myśli doktora Faustrolla, Patafizyka: powieść neoscjentystyczna (Gestes et opinions du docteur Faustroll, pataphysicien) (1911, post-mortem)
