Alfred Joseph Hitchcock
Alfred Joseph Hitchcock, KBE (wym. [ˈælfrɪd ˈd͡ʒəʊzəf ˈhɪtʃˌkɒk]; ur. 13 sierpnia 1899 w Londynie, zm. 29 kwietnia 1980 w Los Angeles) był angielskim reżyserem filmowym, telewizyjnym, scenarzystą oraz producentem, uznawanym za jednego z najbardziej wpływowych twórców w historii kina. Znany jako „mistrz suspensu”, w trakcie swojej sześćdziesięcioletniej kariery wyreżyserował 53 filmy fabularne. Zyskał popularność dzięki licznym wywiadom, występom cameo w swoich produkcjach oraz serialowi kryminalnemu Alfred Hitchcock przedstawia (1955–1962). Aktorzy występujący w jego filmach również zdobyli uznanie. W 1955 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie.
Początkowo pracował jako copywriter oraz technik w firmie zajmującej się produkcją kabli elektrycznych. W 1919 roku rozpoczął pracę w branży filmowej, zajmując się projektowaniem napisów. Jego pierwszy udany film, Lokator (1927), w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju gatunku dreszczowca. Dwa lata później Szantaż stał się pierwszym brytyjskim filmem dźwiękowym. Dwie jego produkcje z lat 30. – 39 kroków (1935) oraz Starsza pani znika (1938) – zostały uznane przez Brytyjski Instytut Filmowy (BFI) za jedne z najwybitniejszych filmów brytyjskiej kinematografii XX wieku. W 1939 roku, namówiony przez producenta Davida O. Selznicka, przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie w latach 40. zrealizował wiele udanych i kasowych filmów, takich jak Rebeka (1940), Zagraniczny korespondent (1940) oraz Podejrzenie (1941). Jego filmy z lat 50. i 60. – Okno na podwórze (1954), Zawrót głowy (1958), Północ, północny zachód (1959), Psychoza (1960) oraz Ptaki (1963) – na trwałe wpisały się do kanonu klasyki amerykańskiej kinematografii. W trakcie swojej kariery był pięciokrotnie nominowany do nagrody Akademii Filmowej w kategorii najlepszego reżysera.
Jego styl reżyserski charakteryzował się płynnością ruchu kamery, która naśladowała spojrzenie postaci, stawiając widza w roli podglądacza, oraz filmowaniem ujęć w sposób maksymalizujący uczucia lęku i niepokoju. Otrzymał francuski Order Sztuki i Literatury w klasie Oficera, Legię Honorową w klasie Kawalera oraz Order Imperium Brytyjskiego w klasie Kawalera Komandora (KBE).
Życiorys
Rodzina i młodość
Alfred Joseph Hitchcock przyszedł na świat 13 sierpnia 1899 roku w Leytonstone, dzielnicy Londynu, będącej częścią gminy London Borough of Waltham Forest. Był najmłodszym dzieckiem Williama Hitchcocka i Emmy Jane Whelan. Miał dwoje starszych rodzeństwa: brata Williama oraz siostrę Ellen Kathleen. Rodzice Hitchcocka byli gorliwymi katolikami z irlandzkimi korzeniami. William Hitchcock prowadził sklep spożywczy, a jego matka zajmowała się domem. Hitchcock wspominał, że jego ojciec codziennie wychodził do pracy w eleganckim garniturze. W młodości był nazywany przez ojca „jagniątkiem bez skazy” i spędzał wiele wieczorów, relacjonując matce swoje uczynki z danego dnia.
Kiedy miał 6 lub 7 lat, rodzina przeniosła się do Limehouse, gdzie jego ojciec nabył dwa sklepy rybne. Limehouse uchodziło za hałaśliwą okolicę, a Hitchcock rzadko wspominał swoje młodzieńcze lata. Wspominał jednak, że jego ojciec porozumiał się z lokalnym policjantem, aby ten zamknął go w celi na kilka minut jako karę za spóźnienie z powrotem do domu, co przyczyniło się do jego lęku przed policją oraz fascynacji kwestią winy i kary.
Już w młodości Hitchcock wykazywał zainteresowanie kinem. Oglądał krótkie filmy i podziwiał zachodnie produkcje z udziałem takich gwiazd jak D.W. Griffith, Douglas Fairbanks czy Mary Pickford. Regularnie czytał czasopisma filmowe, a także odwiedzał cyrk i teatr.
Edukacja i praca
Hitchcock uczęszczał do katolickiej szkoły, gdzie przez krótki czas uczył się w prywatnej placówce. W wieku 9 lat trafił do internatu, gdzie nie wytrzymał dłużej niż tydzień. Następnie został uczniem jezuickiego St Ignatius’ College, gdzie zyskał reputację dobrego ucznia. Po ukończeniu szkoły, w wieku 13 lat, oznajmił rodzicom, że chce zostać inżynierem. Został zapisany do London County Council School of Marine Engineering and Navigation.
W listopadzie 1914 podjął pracę w W.T. Henley’s Telegraph Works Company, gdzie został zatrudniony jako młodszy doradca techniczny. Miesiąc po zatrudnieniu zmarł jego ojciec. Po wybuchu I wojny światowej był zbyt młody, aby wstąpić do wojska. Zainteresował się twórczością Edgara Allana Poe i kinem, regularnie oglądając filmy z udziałem Bustera Keatona czy Charliego Chaplina.
Rok później zaciągnął się do regimentu kadetów królewskich saperów. Po zakończeniu wojny zrezygnował z pracy w Henleyu na rzecz kariery w przemyśle filmowym.
Kariera międzywojenna (1919–1939)
Współpraca z Famous Players-Lasky
W 1921 roku Hitchcock zaczął pracę w Famous Players-Lasky, gdzie projektował napisy do filmów. Jego pierwsze zlecenia obejmowały prace przy krótkich filmach. W 1922 roku postanowił sfinansować niezależny film, jednak projekt nie został ukończony. W 1923 roku rozpoczął współpracę z producentem Michaelem Balconem i reżyserem Grahamem Cuttsem, co zaowocowało jego pierwszymi udanymi projektami filmowymi, takimi jak Kobieta przeciw kobiecie.
Gainsborough Pictures
W 1924 roku Balcon nabył Islington Studios, przekształcając je w Gainsborough Pictures. Hitchcock współpracował z niemieckimi filmowcami, co miało wpływ na jego styl reżyserski. W 1926 roku zrealizował Lokator, który stał się jego pierwszym komercyjnym sukcesem.
Debiut reżyserski
W 1925 roku zrealizował Ogród rozkoszy, który był jego debiutem reżyserskim. W filmie wykorzystał wiele cech, które stały się znakiem rozpoznawczym jego późniejszej twórczości. Kolejne filmy, takie jak Lokator czy Na równi pochyłej, przyczyniły się do ugruntowania jego pozycji w przemyśle filmowym.
British International Pictures
Hitchcock przeniósł się do British International Pictures, gdzie zrealizował kilka udanych projektów. Jego filmy z tego okresu charakteryzowały się coraz większą samodzielnością twórczą i dbałością o szczegóły.
Wczesne filmy dźwiękowe
Po premierze Szantażu w 1929 roku Hitchcock stał się jednym z pionierów dźwięku w filmach. Jego kolejne filmy, takie jak Juno i Paw (1930) oraz Morderstwo (1930), wzbogaciły jego filmografię i przyczyniły się do dalszego rozwoju jego kariery.
Wczesne lata w Hollywood (1939–1945)
Współpraca z Davidem O. Selznickiem
Po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych Hitchcock podpisał kontrakt z Davidem O. Selznickiem i rozpoczął pracę nad filmami takimi jak Rebeka (1940) oraz Zagraniczny korespondent (1940). Jego filmy zdobyły uznanie krytyków i publiczności, co umocniło jego pozycję w Hollywood.
Powojenne lata w Hollywood (1945–1953)
W tym okresie Hitchcock zrealizował wiele kultowych filmów, w tym Psychozę (1960), która przyniosła mu największy sukces komercyjny. Jego twórczość zyskała ogromne uznanie, a on sam stał się jedną z najważniejszych postaci w historii kina.
Szczyt kariery (1954–1964)
W latach 50. i 60. Hitchcock zrealizował swoje najbardziej znane filmy, takie jak Okno na podwórze, Zawrót głowy i Psychoza. Jego styl reżyserski, skupiający się na suspensie i psychologii postaci, przyciągał uwagę widzów i krytyków.
Schyłek kariery (1966–1976)
W ostatnich latach życia Hitchcock zmagał się z problemami zdrowotnymi, ale nadal pracował nad filmami, takimi jak Rozdarta kurtyna (1966) oraz Szał (1972). Jego twórczość wciąż pozostawała wpływowa, mimo że krytycy zaczęli zwracać uwagę na jego zmieniający się styl.
Ostatnie lata i śmierć
Hitchcock zmarł 29 kwietnia 1980 roku. Jego pogrzeb odbył się 30 kwietnia w Beverly Hills, a jego prochy rozsypano nad Pacyfikiem. Pozostawił po sobie ogromny dorobek filmowy oraz niezatarte ślady w historii kina.
Życie prywatne
Małżeństwo i rodzina
Hitchcock ożenił się z Almą Reville 2 grudnia 1926 roku. Para miała córkę, Patrycję, a ich życie rodzinne było pełne wzajemnego wsparcia i współpracy twórczej. Po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych zamieszkali w Bel Air, gdzie wychowywali córkę i spędzali czas na podróżach oraz rodzinnych spotkaniach.
Osobowość, zainteresowania, przyjaźnie
Hitchcock był osobą skrytą i nieśmiałą, z wieloma lękami, co wpływało na jego twórczość. Mimo trudności w kontaktach z innymi, utrzymywał bliskie relacje z niektórymi aktorami i twórcami filmowymi. Interesował się również sztuką, literaturą i podróżami, a jego osobowość i styl pracy stały się legendą w branży filmowej.
Filmografia
Alfred Hitchcock wyreżyserował 53 filmy fabularne, a wiele z nich uznano za klasyki. Jego twórczość była wielokrotnie nagradzana, a filmy zdobywały uznanie zarówno wśród krytyków, jak i publiczności.
Styl filmowy
Hitchcock był znany z wypracowanego stylu, który łączył elementy suspensu, dramatu i czarnej komedii. Jego filmy charakteryzowały się płynnością ruchu kamery, złożoną narracją oraz silnym naciskiem na psychologię postaci.
Spuścizna
Alfred Hitchcock uznawany jest za jednego z najwybitniejszych filmowców w historii kina. Jego filmy wciąż są studiowane i analizowane, a wpływ jego twórczości można dostrzec w wielu współczesnych produkcjach filmowych.
Nagrody i nominacje
W trakcie swojej kariery Hitchcock pięciokrotnie nominowany był do nagrody Akademii Filmowej, a jego filmy zdobyły wiele prestiżowych nagród, w tym Złote Globy i BAFTA.
Odznaczenia i tytuły
Hitchcock otrzymał wiele odznaczeń i tytułów honorowych za swoje osiągnięcia w dziedzinie kinematografii, w tym Order Imperium Brytyjskiego oraz tytuły doktora honoris causa.
Uwagi
Hitchcock pozostawił po sobie niezatarte ślady w historii kina, a jego filmy są często analizowane i dyskutowane przez krytyków oraz filmowców. Jego twórczość wciąż inspiruje kolejne pokolenia artystów.
Przypisy
Bibliografia
- Peter Ackroyd: Alfred Hitchcock. Jerzy Łoziński (tłum.). Zysk i S-ka, 2017. ISBN 978-83-65521-79-8. (pol.)
- Gene Adair: Alfred Hitchcock: Filming Our Fears. Oxford University Press, 2002. ISBN 978-0195119671. (ang.)
- Patrick McGilligan: Alfred Hitchcock: Życie w ciemności i pełnym świetle. Jowita Matys, Anna Nermer, Andrzej Nermer, Irena Stąpor (tłum.). Twój Styl, 2005. ISBN 978-83-7163-505-2. (pol.)
- Stephen Rebello: Alfred Hitchcock. Nieznana historia Psychozy. Jarosław Rybski (tłum.). SQN, 2013. ISBN 978-83-63248-70-3. (pol.)
- Donald Spoto: Alfred Hitchcock. Jan Stanisław Zaus (tłum.). ALFA, 2000. ISBN 83-7179-191-7. (pol.)
- John Russell Taylor: Hitch: The Life and Times of Alfred Hitchcock. Da Capo Press, 1996. ISBN 978-0306806773. (ang.)
- François Truffaut: Hitchcock/Truffaut. Tadeusz Lubelski (tłum.). Świat Literacki, 2005. ISBN 83-88612-83-2. (pol.)
- Stephen Whitty: The Alfred Hitchcock Encyclopedia. Rowman & Littlefield, 2016. ISBN 978-1442251595. (ang.)
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona reżysera (ang.)
- Alfred Hitchcock w bazie IMDb (ang.)
- Alfred Hitchcock w bazie Filmweb
