Alfred Gabriel Hertz (urodzony 13 marca 1898 roku w Częstochowie, zmarł 7 maja 1942 roku w Tomaszowie Mazowieckim) był lekarzem internistą oraz pediatrą, który brał udział w walkach o niepodległość Polski i stał się ofiarą mordu hitlerowskiego.
Stosunki rodzinne
Pochodził z poważanej rodziny żydowskiej Hertzów (Herców), która od wielu pokoleń osiedliła się w Częstochowie. Jego rodzicami byli Szlama (Stanisław) Hertz oraz Estera z domu Zaks. Był bratankiem Judy Michała Hertza (1867–1942), dyrektora Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu. Miał siostrę Gabrielę, która w 1933 roku zdobyła doktorat z chemii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Ożenił się z Eugenią Frankfurt z Tomaszowa Mazowieckiego. Para nie miała dzieci.
Edukacja
Wczesną edukację odbył w rodzinnym domu. W 1906 roku rozpoczął naukę w 8-klasowym Gimnazjum Polskim w Częstochowie, a następnie kontynuował ją w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego. W pierwszych latach I wojny światowej (1914–1915) uczęszczał na prywatne lekcje, gdyż większość szkół była zamknięta z powodu działań wojennych. W roku szkolnym 1915–1916 uczęszczał do ósmej klasy Szkoły Filologicznej Towarzystwa Opieki Szkolnej w Częstochowie. 20 czerwca 1916 roku zdał maturę i w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego (numer albumu 1276). W trakcie studiów był członkiem Towarzystwa Bratnia Pomoc. W 1918 roku przerwał studia, zgłaszając się na ochotnika do Wojska Polskiego. Po demobilizacji w marcu 1921 roku wznowił naukę na Uniwersytecie Warszawskim i 16 lutego 1924 roku uzyskał dyplom lekarza.
Udział w walkach o wyzwolenie Polski (1918–1921)
14 listopada 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego jako ochotnik. Początkowo służył w 5. batalionie saperów w Krakowie. W marcu 1919 roku został przydzielony do służby sanitarnej w Szpitalu Okręgowym w Krakowie, a stamtąd trafił do pociągu sanitarnego nr 3. W październiku 1919 roku awansował na podchorążego. W styczniu 1920 roku ukończył Kurs dla Oficerów Sanitarnych w Warszawie i został odkomenderowany do Stacji Zbornej dla Chorych i Rannych (przy 1 Armii) w Białymstoku. W czasie wojny polsko-sowieckiej walczył w 201. pułku szwoleżerów, aktywnie uczestnicząc w obronie Warszawy oraz w bitwie pod Płońskiem (16–17 sierpnia 1920 roku). Następnie wraz z pułkiem przeniósł się na front wołyński. Za odwagę w bitwie pod Korosteniem (listopad 1920 roku), gdzie zdobyto pociąg pancerny i wzięto wielu jeńców, A. G. Hertz został odznaczony Krzyżem Walecznych. W marcu 1921 roku został zdemobilizowany.
Praktyka lekarska
A. G. Hertz osiedlił się w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie rozpoczął praktykę jako lekarz internista i pediatra. Był lekarzem domowym w Ubezpieczalni Społecznej w Tomaszowie Mazowieckim. Tuż przed wybuchem II wojny światowej wyjechał z żoną na roczny staż lekarski do Rzymu (wrzesień 1938 – sierpień 1939). Po powrocie do kraju udzielał pomocy medycznej obrońcom Warszawy. Wrócił do Tomaszowa 15 października 1939 roku, po kapitulacji stolicy i zakończeniu działań wojennych. W początkowym okresie okupacji hitlerowskiej pracował w Towarzystwie Ochrony Zdrowia ludności żydowskiej (TOZ). Później znalazł się w getcie tomaszowskim, gdzie pełnił funkcję starszego w Radzie Żydowskiej (Judenracie). Od 1940 roku pracował w Szpitalu Żydowskim przy ul. Wieczność 32/34 (w dawnym budynku Gimnazjum Żydowskiego, obecnie ul. J. Słowackiego). Zginął od kuli faszysty w nocy z 6 na 7 maja 1942 roku podczas akcji wymierzonej przeciwko inteligencji żydowskiej oraz oficerom rezerwy WP.
Bibliografia
- Jan Bogdan Gliński, Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej, t. 3, Warszawa 2003, s. 103 (biogram, fot.);
- Krzysztof Urbański, Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim, Kraków 2004, s. 78;
- Krzysztof Tomasz Witczak, Słownik biograficzny Żydów tomaszowskich, Łódź – Tomaszów Mazowiecki 2010, ISBN 978-837525-358-0, s. 116-117 (biogram, fot., bibl.);
- Jerzy Wojniłowicz, Martyrologia lekarzy tomaszowskich (1939-1945), „Przegląd Lekarski” 44, 1987, nr 1, s. 86, 87 (nota biogr.);
- Jerzy Wojniłowicz, Ludność żydowska w Tomaszowie Mazowieckim w latach 1939-1943, „Biuletyn Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi – Instytutu Pamięci Narodowej” t. 5, Łódź – Piotrków Trybunalski 1997, s. 85, 88, 100;
- Leon Wulman, Joseph Tenenbaum, The Martyrdom of Jewish Physicians in Poland, New York 1963, s. 370.
