Alfred Franciszek Seweryn Meissner (urodzony 4 października 1883 w Sławsku Wielkim, powiat strzelneński, zmarły 13 kwietnia 1952 w Warszawie) był polskim chirurgiem stomatologicznym, twórcą innowacyjnych metod operacyjnych oraz narzędzi stomatologicznych. Był profesorem Akademii Stomatologicznej w Warszawie oraz Wydziałów Stomatologicznych Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Medycznej w Łodzi. Meissner był również żołnierzem Armii Krajowej i lekarzem podczas powstania warszawskiego.
Życiorys
Dzieciństwo i studia
Alfred Meissner był jednym z czternastu dzieci Kazimiery z domu Hundt oraz Wojciecha Meissnera, właściciela folwarków Emmowo (nazwa obowiązująca w latach 1815–1918 w zaborze pruskim, obecnie Rzepiszyn) i Sławsk Wielki, który brał udział w powstaniu styczniowym (1863). Dziadek Alfreda, Andrzej, był uczestnikiem powstania listopadowego (1830). Miał dwóch starszych braci, Mieczysława i Czesława.
W latach 1897–1905 uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości rozpoczął studia dentystyczne w Gryfii oraz Wrocławiu, gdzie w 1908 roku zdał państwowy egzamin lekarski.
Praca zawodowa przed I wojną światową
Od 1909 roku pracował jako asystent profesora Ottona Walkhoffa w królewskim instytucie dentystycznym w Monachium, gdzie w 1913 roku zdał egzamin państwowy, uzyskując tytuł lekarza medycyny. Praktykował chirurgicznie w poliklinice profesora F. Klausnera oraz w szpitalach w Riedlingen i Poznaniu. W 1914 roku obronił pracę doktorską w Instytucie Dentystycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, a w czerwcu tego samego roku został asystentem profesora patologii, K. Winklera w Poznaniu.
Okres I wojny światowej
Podczas I wojny światowej Alfred Meissner służył w sanitarnych formacjach wojska bawarskiego na froncie francuskim i włoskim oraz pracował jako porucznik-lekarz (chirurg) w wojskowych szpitalach w Monachium.
Po wybuchu powstania wielkopolskiego (27 grudnia 1918 w Poznaniu) wziął w nim udział, początkowo jako kapitan, a następnie awansował na majora Wojska Polskiego. Pełnił funkcję szefa i naczelnego chirurga szpitala wojskowego w Środzie Wielkopolskiej, gdzie proboszczem był jego brat Mieczysław Meissner, założyciel „rzeczypospolitej średzkiej” oraz współzałożyciel 1 Kompanii Średzkiej.
Praca zawodowa w II RP
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1919 roku Alfred Meissner został szefem i naczelnym chirurgiem Szpitala Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia w Środzie, a w 1920 roku objął stanowisko referenta dentystycznego w Ministerstwie Spraw Wojskowych.
W 1927 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego w dziedzinie chirurgii szczegółowej na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1928 roku tytuł profesora nadzwyczajnego chirurgii stomatologicznej w Państwowym Instytucie Dentystycznym (PID), którego był współzałożycielem. Objął również Katedrę Chirurgii Stomatologicznej w PID. Jako aktywny organizator edukacji medycznej doprowadził do powstania w 1933 roku Akademii Stomatologicznej w Warszawie (przekształcenie PID).
W latach 1937–1939 pełnił funkcję prorektora AS, a w 1939 roku został rektorem. W swojej praktyce klinicznej stosował nowatorskie techniki operacyjne i opracowywał nowe narzędzia stomatologiczne, w tym uznawany za niezwykle uniwersalny typ kleszczy, znany jako „kleszcze meissnerowskie” (1923).
Okres II wojny światowej
W czasach niemieckiej okupacji Alfred Meissner mieszkał w Warszawie (ul. Szopena, Ursynowska, Filtrowa, Aleje Ujazdowskie) i pracował w Lecznicy Związkowej „Omega” (Al. Jerozolimskie 51). W 1940 roku założył przychodnię stomatologiczną, która stała się miejscem pracy byłego personelu Akademii Stomatologicznej.
Był wielokrotnie namawiany przez Gestapo do ubiegania się o wpis na Reichslistę, jednak konsekwentnie odmawiał, co skutkowało umieszczeniem go na liście zakładników zagrożonych rozstrzelaniem. Częste zmiany miejsca zamieszkania były próbą ucieczki przed gestapo. Opiekował się byłymi asystentami Żydami, poszukując dla nich miejsc pracy, a w swoim majątku Grzegorzewice pod Warszawą ukrywał radzieckich spadochroniarzy.
Był żołnierzem Armii Krajowej. W lipcu 1944 roku, przed wybuchem powstania warszawskiego, został przydzielony do oddziału „Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego AK). Wskazanym miejscem koncentracji przed godziną „W” była ul. Jasna 18. Ponieważ nie udało mu się dotrzeć do tego punktu, zorganizował szpital polowy na 200 łóżek przy ul. Hożej 13 (Śródmieście-Południe), który prowadził do końca powstania.
Po upadku powstania opuścił Warszawę wraz z ludnością cywilną, udając się do Pruszkowa. Udało mu się wydostać z obozu w Pruszkowie, symulując tyfus wśród dzieci. Osiedlił się w Mościskach pod Grodziskiem Mazowieckim i podjął pracę w szpitalu w Grodzisku Mazowieckim.
Okres powojenny
Po zakończeniu wojny został skierowany do Łodzi, gdzie już w styczniu 1945 roku rozpoczęto starania o organizację Uniwersytetu Medycznego. Pod koniec miesiąca odbyło się spotkanie w hotelu Grand, w którym uczestniczyli m.in. prof. Wincenty Tomaszewicz, prof. Bolesław Wilanowski oraz Alfred Meissner. W sierpniu 1945 roku otwarto trzy wydziały medyczne:
- lekarski; dziekan – prof. Wincenty Tomaszewicz,
- stomatologiczny; dziekan – prof. Alfred Meissner,
- farmaceutyczny; dziekan – prof. Jan Muszyński.
28 lutego 1949 roku Wydział Stomatologiczny został rozwiązany (na mocy rozporządzenia Ministra Oświaty), tworząc pierwszy w Polsce Oddział Stomatologiczny, który włączono do Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Łódzkiego. Oddział organizowali, oprócz Alfreda Meissnera, prof. Franciszek Zwierzchowski (prodziekan) oraz prof. Janina Galasińska-Landsbergerowa. Franciszek Zwierzchowski wspominał:
- Katedra i Zakład Protetyki Dentystycznej – dr stom. Janina Galasińska-Landsbergerowa,
- Katedra Ortodoncji – prof. Halina Kondrat-Wodzicka,
- Katedra Chirurgii Stomatologicznej – prof. dr med. Alfred Meissner,
- Katedra Stomatologii Zachowawczej – prof. dr med. i stom. Franciszek Zwierzchowski.
Jako pierwszy dziekan, Alfred Meissner przyjął na pierwszy rok studiów około 600 studentów oraz dodatkową grupę na tzw. rok wstępny (kurs przygotowawczy, wyrównujący braki przygotowania kandydatów spowodowane wojną), co wymagało licznych starań o pozyskanie lokali oraz wyposażenie pracowni (wykłady odbywały się w salach kin: Polonia, Gdynia, Włókniarz, Bałtyk oraz w łódzkich szpitalach i w siedzibie PZH przy ul. Wodnej).
Jako chirurg szczękowy podejmował się niemal wszystkich zabiegów; był pionierem w operacyjnym leczeniu nowotworów szczęk i twarzy oraz twórcą nowych metod operacji progenii i rozszczepów podniebienia. Jako pierwszy w Polsce zastosował przeszczepianie tzw. „płata Fiłatowa” w czasie uzupełniania ubytków twarzy (nie wszystkie opracowane techniki chirurgiczne zostały opisane i opublikowane).
W 1946 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego; pełnił funkcję dziekana do 1948 roku, a kierownika katedry w latach 1946–1952. Zmarł w Warszawie 13 kwietnia 1952 roku i spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 188-3-37/38).
Publikacje
Alfred Meissner jest autorem podręcznika „Stomatologia: schorzenia zębów, jamy ustnej i ich leczenie”, wydanego w 1950 roku, oraz ponad 30 innych prac (w języku polskim i obcym), w tym:
- „Der Zahnwechsel in dermoidzysten der Ovarien” – praca doktorska (Breslau 1914),
- „Plan reformy studiów dentystycznych w Polsce” (Warszawa 1923),
- „Przyczynek do chirurgicznego leczenia niedorozwoju dolnej szczęki” (Warszawa 1924),
- „Stanowisko lekarza dentysty w społeczeństwie” („Dwumiesięcznik Stomatologiczny”, 1937),
- liczne opisy nowych narzędzi stomatologicznych, np.: nowego typu kleszczy stomatologicznych – „meissnerowskich” („Kronika Dentystyczna”, 1923, 1925),
- nowego typu dźwigni do usuwania korzeni („Kronika Dentystyczna”, 1924),
- oraz opracowanych stomatologicznych technik operacyjnych, np. nowych metod: operowania zaburzeń rozwojowych szczęk („Polska Dentystyka”, 1924, 1925),
- faryngoplastyki („Polski Przegląd Dentystyczny”, 1933),
- operowania torbieli szczęk („Polska Dentystyka”, 1925),
- leczenia ran postrzałowych szczęki („Dwumiesięcznik Stomatologiczny”, 1935),
- umocowywania protez z użyciem ruchomych dostawek („Polska Dentystyka”, 1923, 1925; „Dwumiesięcznik Stomatologiczny”, 1936).
Życie osobiste
Alfred Meissner ożenił się z Marią Alchimowicz (1906–1968), również dentystką. Miał siedmioro dzieci: Hannę Marię (1931–2019), lekarza pulmonologa, Krystynę Jadwigę (1933–2022), Barbarę Kazimierę (ur. 1935), Alfreda Jerzego (1936–2018), chirurga, Macieja Stanisława (1938–1966), Marię Elżbietę (1940–1967) oraz Ryszarda (ur. 1942).
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Prof. dr hab. Leszek Woźniak, Izba Pamięci Akademii Medycznej w Łodzi, „Kronikarz” nr 8 (w tym – karykatura prof. Alfreda Meissnera)
G. Karolonek, M. Karolonek: Życie studenckie na Uniwersytecie Wrocławskim w XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem korporacji studentów Instytutu Dentystycznego. dmp.am.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)], w tym – kopia strony tytułowej pracy doktorskiej Alfreda Meissnera i zdjęcie autora; wśród cytowanych prac: Kossowska-Fugiely (rozprawa doktorska), Prof. Dr. med. Alfred Meissner, der Begründer der polnischen Kieferchirugie, Düsseldorf 1999
Wyższa Szkoła Inżynierii Dentystycznej i Nauk Humanistycznych im. prof. Meissnera, ul. Słoneczna 2, 43-450 Ustroń, Polska. wsid.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-07)].
dr n. med. Daniel Olszewski, prof. dr hab. n.med. Grażyna Grzesiak-Janas, Stomatologia akademicka w II Rzeczpospolitej, eDentico, dwumiesięcznik Stomatologa Praktyka 2 (36)/2012, Polish&English Journal for Dentists ISSN 1732-4084. dentonet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)].
