Alfred Chłapowski

Alfred Stefan Franciszek Chłapowski h. Dryja

(ur. 5 października 1874 w Bonikowie, zm. 19 lutego 1940 w Kościanie) – był polskim ziemianinem, ekonomistą, politykiem, ministrem oraz dyplomatą w okresie II Rzeczypospolitej. W latach 1904–1908 pełnił funkcję posła do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego, a w latach 1922–1924 był posłem I kadencji Sejmu II RP. W 1923 roku sprawował urząd ministra rolnictwa i dóbr państwowych w rządzie Wincentego Witosa, a w latach 1924–1936 pełnił rolę ambasadora RP we Francji.

Życiorys

Alfred Chłapowski urodził się w rodzinnym pałacu w Bonikowie. Był synem Stefana Euzebiusza (1835–1884) oraz Marii z hrabiów Ponińskich h. Łodzia (1842–1899). Początkowo edukację pobierał w domu, a następnie, od 1888 roku, uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, które ukończył w 1895 roku. W czasie nauki był członkiem tajnego kółka samokształceniowego, spotykającego się w mieszkaniu Bogumiły Mańkowskiej, córki gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Jako najstarszy z pięciorga rodzeństwa, miał przejąć większość majątku rodzinnego, co skłoniło go do rozpoczęcia studiów rolniczych. W latach 1895–1896 studiował na uniwersytecie w Berlinie, a następnie przez kolejne dwa semestry kontynuował naukę w Instytucie Rolniczym Uniwersytetu w Halle (1896–1897). W roku akademickim 1897/1898 studiował nauki polityczne na Wydziale Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium. W latach 1898–1899 pogłębiał swoją wiedzę w Paryżu i ponownie w Berlinie. 21 listopada 1900 roku uzyskał stopień doktora ekonomii politycznej na uniwersytecie w Monachium. Jako student był aktywny w polskim niezależnym ruchu młodzieżowym. Po zakończeniu studiów wrócił do rodzinnego Bonikowa, gdzie zarządzał majątkiem, który z czasem stał się jednym z czołowych w Wielkopolsce. Jego majątek powiększył się dzięki posagowi, który wniosła żona Helena. Chłapowski zaangażował się także społecznie w Kościanie. W 1901 roku został prezesem Kółka Rolniczego, a także wspierał Bank Parcelacyjny oraz Towarzystwo Gostyńskie, będące filią Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. Jego rozpoznawalność oraz przynależność do tzw. „szlachty postępowej” przyczyniły się do dalszej kariery politycznej. W 1903 roku popierał kandydatów związanych z wielkopolskim ziemiaństwem w wyborach do Reichstagu oraz pruskiego Landtagu. Sam został posłem w wyborach uzupełniających z 15 listopada 1904 roku, które odbyły się po śmierci Józefa Głębockiego, pokonując kandydata niemieckiego. W ten sposób stał się najmłodszym posłem Koła Polskiego w Reichstagu. Mandat odnowił w przedterminowych wyborach w 1907 roku, jednak zrzekł się go 20 listopada 1908 roku. Po odejściu z polityki ograniczył aktywność społeczną, koncentrując się na działalności wydawniczej. Odegrał istotną rolę w kształtowaniu linii programowej „Gazety Kościańskiej”, która została założona w 1896 roku.

I wojna światowa

Ze względu na swój wiek (w chwili wybuchu wojny miał 40 lat) oraz brak wcześniejszego przeszkolenia wojskowego, Chłapowski nie został zmobilizowany. Aby uniknąć potencjalnego wcielenia do wojska niemieckiego, w 1915 roku wstąpił do Zakonu Kawalerów Maltańskich. Jako delegat Związku Śląskich Kawalerów Maltańskich w Niemieckim Czerwonym Krzyżu wspierał wojskowe szpitale Armii Niemieckiej i wraz z żoną dostarczał paczki z pomocą dla Polaków zmobilizowanych do wojska. W czasie rewolucji w Niemczech w listopadzie 1918 roku aktywnie włączył się jako jedyny ziemianin do Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Kościanie, gdzie Polacy zdobyli przewagę.

II Rzeczpospolita

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w grudniu 1918 roku Chłapowski został jednym z 17 delegatów swojego powiatu do Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który obradował w Poznaniu. Angażował się w organizację oddziałów Straży Ludowej podczas powstania w Wielkopolsce oraz w działania na rzecz integracji regionu z systemem gospodarczym odrodzonego państwa polskiego. W 1919 roku był jednym z założycieli Wielkopolskiego Związku Producentów Rolnych, którego prezesem był w latach 1920–1923. W latach 1921–1924 pełnił funkcję prezesa Banku Cukrownictwa w Poznaniu. Z ramienia Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego (ChNSR) został posłem w 1922 roku i dołączył do Klubu Chrześcijańsko-Narodowego, gdzie pełnił rolę wiceprzewodniczącego. Po poparciu drugiego rządu Wincentego Witosa przez Klub, 27 października 1923 roku Chłapowski został mianowany ministrem rolnictwa i dóbr państwowych. Opowiadał się za modernizacją rolnictwa i ograniczeniem subwencjonowania przez państwo organizacji rolniczych. Jego kadencja jako ministra zakończyła się z powodu konfliktów związanych z planowaną reformą rolną. Po upadku rządu, 22 marca 1924 roku objął placówkę dyplomatyczną w Paryżu, rezygnując z mandatu poselskiego. 27 listopada 1924 roku przedstawicielstwo poselskie podniesiono do rangi ambasady, a Chłapowski stał się pierwszym ambasadorem RP w Paryżu, pełniąc tę funkcję do 20 czerwca 1936 roku.

II wojna światowa

W chwili wybuchu II wojny światowej, Chłapowski wraz z żoną próbował dotrzeć do Warszawy, jednak udało im się jedynie dotrzeć do Świeszy, gdzie schronili się w majątku Stanisława Zaleskiego. Kilkudniowa podróż negatywnie wpłynęła na zdrowie byłego ambasadora. 25 października 1939 roku został przetransportowany przez szefa Gestapo z Kościana do szpitala św. Zofii, a jego stan zdrowia nie ulegał poprawie. Zmarł 19 lutego 1940 roku w szpitalu i został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu przy kościele pw. św. Mikołaja w Bonikowie (woj. wielkopolskie), obok swojej matki i starszego syna.

Okres sprawowania urzędów

Minister rolnictwa i dóbr państwowych: 27 października – 15 grudnia 1923

p.o. 15–19 grudnia 1923

Rodzina

Alfred Chłapowski był krewnym Dezyderego Chłapowskiego oraz bratem stryjecznym Tadeusza Chłapowskiego. 3 października 1907 roku ożenił się z Heleną hr. Mielżyńską h. Nowina (1887–1959), z którą miał trzy córki: Marię Teresę (1910–1980), Krystynę (1911–1995) oraz dwóch synów: Jana Anzelma (1914–1923) i Alfreda (1917–1988).