Alfred Brunon Bem

Alfred Brunon Bem

Alfred Brunon Bem, znany również jako Zamięcki, Stolarski, Karłowicz (ur. 12 lutego 1900 w Łodzi, zm. 25 grudnia 1937 w Moskwie) był polskim działaczem komunistycznym oraz związkowym o niemieckich korzeniach.

Życiorys

Wczesne lata

Alfred przyszedł na świat na Bałutach w Łodzi w rodzinie Gustawa Böhma oraz Emmy z domu Fennig. Po jego narodzinach rodzina Böhmów przeprowadziła się do Gostynina, skąd pochodziła. W tym mieście zajmowali wysoką pozycję w lokalnej społeczności. Gustaw, ojciec Alfreda, był nauczycielem, kierownikiem szkoły oraz radnym miejskim, natomiast matka Emma prowadziła sklep z galanterią oraz księgarnię. Młody Alfred od najmłodszych lat interesował się sprawami społeczno-politycznymi, darzył sympatią Józefa Piłsudskiego i był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. Edukację rozpoczął w gimnazjum w Gostyninie, które ukończył w 1919 roku. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, jednak przerwał je rok później. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego, ale nie wysłano go na front. Został przydzielony do baterii zapasowej 15 pac, a po przyjeździe na zgrupowanie szkoleniowe w październiku został zwolniony z wojska z powodu zawarcia rozejmu.

Działalność w II RP

W styczniu 1921 roku przeniósł się do Poznania, gdzie kontynuował studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. Szybko wtopił się w środowisko radykalnej młodzieży studenckiej, wśród której był również jego łódzki krewny Oskar Schwab. W tym czasie współtworzył Organizację Młodzieży Postępowej, która później została włączona do ogólnopolskiego Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Poznański oddział ZNMS stał się jednym z największych i najbardziej radykalnych w kraju.

Od 1922 roku rozpoczął organizowanie struktur Komunistycznej Partii Robotniczej Polski w Poznaniu. Jesienią 1922 prowadził kampanię wyborczą dla komunistycznych kandydatów w wyborach do Sejmu i Senatu z listy Związku Proletariatu Miast i Wsi, co doprowadziło go do procesu sądowego w Toruniu w 1923 roku, z którego został uniewinniony. W 1924 roku wyjechał do Grudziądza, gdzie dzięki rodzinnych koneksjom objął stanowisko dyrektora w Towarzystwie Ubezpieczeniowym „Snop”.

W październiku 1925 roku wrócił do Poznania. Od tego momentu Bem zaangażował się w tworzenie związków zawodowych, w tym Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pracowników Transportowych i Ekspedycyjnych. Wraz z żoną oraz Kazimierzem Badowskim reaktywował działalność istniejącego wcześniej w Poznaniu Domu Robotniczego, gdzie prowadził wykłady, a jego żona pomagała dzieciom robotników w nauce. W wrześniu 1926 roku został aresztowany, jednak po dwóch tygodniach zwolniono go z braku dowodów oraz w wyniku masowych protestów robotników. W 1926 roku został ostatecznie relegowany z Uniwersytetu Poznańskiego z zakazem kontynuowania nauki na wszystkich uczelniach w Polsce, co stanowiło ogromny cios dla jego ambicji. Od 7 września do 3 października 1927 roku w Poznaniu toczył się kolejny proces Bema, który także zakończył się uniewinnieniem.

W październiku 1927 roku podjął próbę zalegalizowania działalności komunistycznej, tworząc lokalne struktury PPS–Lewicy i stając na czele Okręgowego Komitetu Wykonawczego partii. Od stycznia do marca 1928 roku był aresztowany, a po zwolnieniu przeniósł się do Krakowa, gdzie 18 grudnia 1927 roku został członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS-Lewicy. W lipcu 1928 roku ponownie aresztowano go i skazano w Poznaniu na rok twierdzy, a rok później w Bydgoszczy na dwa lata ciężkiego więzienia.

Alfred Brunon Bem często wykorzystywał swoje zdolności oratorskie, a jego przemówienia cieszyły się dużym uznaniem, co przyczyniło się do jego popularności. Uważano go za głównego lidera komunistów w Poznaniu; jak wspominał inny przedwojenny działacz komunistyczny, Jan Brygier, nazywano ich „bemowcami”.

Działalność w ZSRR

Po odbyciu kary został czasowo zwolniony, a w listopadzie 1929 roku wyjechał do ZSRR. Tam przyjął nazwiska Alfred Stolarski lub Alfred Karłowicz. W Moskwie ukończył wszechzwiązkową szkołę partyjną (WPSz), a od marca 1930 do kwietnia 1931 roku pełnił funkcję zastępcy kierownika sekcji bałkańskiej w Międzynarodówce Związkowej (Profintern). Od 1931 do 1936 roku był sekretarzem Międzynarodowej Organizacji Marynarzy i Robotników Portowych, co wiązało się z częstymi wyjazdami do portowych miast Hiszpanii, Francji i Niemiec.

Śmierć

W czasie „wielkiej czystki” 25 lipca 1936 roku został aresztowany przez NKWD. 25 grudnia 1937 roku, oskarżony o przynależność do dywersyjno-terrorystycznej organizacji szpiegowskiej, został skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR. W swoim ostatnim słowie powiedział:

Popełniłem w życiu różne błędy, ale nie czyni błędów tylko ten, kto nic nie czyni. Nie przyznaję się do winy. Wierzę, że nadejdą czasy, kiedy będą o mnie mówić jak o najlepszym komuniście.

Tego samego dnia został rozstrzelany. Jego ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, a prochy pochowano anonimowo. Został pośmiertnie zrehabilitowany postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR z 19 listopada 1955 roku.

Upamiętnienie

W 1960 roku, na zaproszenie KW PZPR, do Poznania przyjechała córka Alfreda Bema, Danuta Stolarska. W związku z tym wydarzeniem oraz obchodami pierwszomajowymi zaproponowano, aby przemianować Drogę Dębińską na ulicę Alfreda Bema.

W 1962 roku Alfred Bem został patronem Szkoły Podstawowej nr 78 w Poznaniu.

Życie prywatne

W 1925 roku w Gnieźnie ożenił się z nauczycielką Ireną Nowakowską, która również była zaangażowana w działalność komunistyczną. Po zamordowaniu męża trafiła do kobiecego łagru w Akmolińsku (dzisiejsza Astana), gdzie zmarła w 1943 roku. Z tego małżeństwa przyszły na świat dwie córki – Magdalena (1926-1932) oraz Danuta (1928-2011). Młodsza z nich zrobiła karierę w Związku Radzieckim jako aktorka.

Przypisy

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 46–47. ISBN 83-01-02722-3.
• Antoni Czubiński, Marian Olszewski: Z robotniczych tradycji Wielkopolski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1984, s. 203–212.
• Antoni Czubiński, Relegowanie Alfreda Bema z Uniwersytetu Poznańskiego w roku 1926, [w:] „Kronika Miasta Poznania”, 3/1968.
• Edmund Makowski, Uniwersytet Robotniczy w Poznaniu 1923-1926, [w:] „Kronika Miasta Poznania”, 1/1961.
• Edmund Makowski, Proces Alfreda Bema i towarzyszy w Poznaniu 1927, [w:] „Kronika Miasta Poznania”, 3/1960.