Alfred Józef Birkenmayer, znany także jako Birkenmajer, oraz pod pseudonimami „Burmistrz” i „Straszewski” (ur. 29 maja 1892 w Krakowie, zm. 4 czerwca 1977 w Toronto) – był majorem Wojska Polskiego, pracownikiem polskiego wywiadu wojskowego, posłem na Sejm, publicystą oraz dziennikarzem.
Życiorys
Pochodził z rodziny o niemieckich korzeniach. Był synem Ludwika Antoniego (1855–1929), astronoma oraz profesora nauk ścisłych na Uniwersytecie Jagiellońskim, i Zofii z Karlińskich, córki Franciszka Karlińskiego oraz Ludmiły z Luckerów (1861–1943). Miał wiele rodzeństwa; wśród braci Aleksander Ludwik był historykiem nauk ścisłych i filozofii oraz bibliotekoznawcą, Józef był profesorem, krytykiem literackim, poetą i tłumaczem, a Wincenty był polonistą i znanym taternikiem.
Po ukończeniu matury w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Chyrowie, rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1910 roku był członkiem Związku Walki Czynnej oraz Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do armii austro-węgierskiej, a później do Legionów Polskich, gdzie służył w artylerii. Po kryzysie przysięgowym musiał ukrywać się przed austriacką żandarmerią i zaangażował się w działalność konspiracyjną w Polskiej Organizacji Wojskowej w Małopolsce Wschodniej. Władze Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej wydały na niego wyrok śmierci. W latach 1918–1927 był oficerem Wojska Polskiego, gdzie dzięki znajomości języków obcych, pracował w Oddziale II Sztabu Generalnego. Brał udział w przygotowaniach do Trzeciego Powstania Śląskiego, a w latach 1922–1924 kierował placówką „Brzoza” w Berlinie. Był także redaktorem „Polski Zbrojnej”. Z dniem 30 kwietnia 1928 roku, „na własną prośbę o długoterminowy urlop”, został przeniesiony w stan nieczynny na 12 miesięcy. Z dniem 5 listopada 1928 roku został przeniesiony w stan nieczynny na czas trwania kadencji sejmowej bez wynagrodzenia. Z dniem 1 września 1930 roku został powołany z powrotem do służby, oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr I do prac przysposobienia wojskowego. 31 października 1930 roku przeszedł w stan spoczynku.
W 1928 roku został wybrany zastępcą posła z ramienia BBWR, a w 1930 roku objął mandat posła na Sejm. Pełnił również funkcje dyrektora agencji telegraficznej „Express” oraz wicedyrektora agencji „Iskra”. W latach 1931-1934 był redaktorem naczelnym prorządowych publikacji Pomorskiej Spółdzielni Wydawniczej w Toruniu. Od 1934 roku kierował sekretariatem wojewódzkim BBWR w Wilnie, a w 1935 roku przeszedł do pracy w Polskim Radio.
Po wybuchu II wojny światowej powrócił do działalności wywiadowczej. W 1940 roku został skierowany do Belgradu, jednak nie objął placówki z powodu agresji Niemiec na Francję. Działając pod pseudonimem „Burmistrz”, pracował w placówkach wywiadowczych w Casablance i Madrycie, gdzie zajmował się przerzutem polskich żołnierzy do Wielkiej Brytanii. Został aresztowany przez policję kolaboracyjnego rządu Vichy i skazany na 7 miesięcy więzienia. Po uwolnieniu udało mu się przedostać przez Maroko do Ottawy, gdzie do końca II wojny światowej służył w wywiadzie. Po wojnie osiedlił się w Kanadzie, gdzie działał w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów.
Pochowany został w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
W 1920 roku ożenił się ze Zdzisławą z d. Jugan, a po jej śmierci, 17 stycznia 1931 roku, wziął ślub z Konstancją Sandecką.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Niepodległości z Mieczami – 7 lipca 1931 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”
Krzyż Walecznych
Srebrny Krzyż Zasługi
Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej
Order Świętego Sawy
Przypisy
Bibliografia
Kazimierz Przybyszewski: Birkenmayer, Alfred. W: Toruński Słownik Biograficzny. Krzysztof Mikulski (red.). T. 2. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2000.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
