Alfred Michał Biłyk (ur. 25 września 1889 we Lwowie, zm. 19 września 1939 w Munkaczu) był polskim działaczem niepodległościowym, prawnikiem, wojewodą tarnopolskim i lwowskim, a także adwokatem oraz majorem piechoty Wojska Polskiego.
Życiorys
Ojciec i matka Biłyka spoczywają na cmentarzu miejskim w Brzeżanach.
W 1907 roku ukończył C. K. Gimnazjum w Brzeżanach, zdając egzamin dojrzałości. Od 1908 roku aktywnie uczestniczył w Związku Walki Czynnej. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Rydzem-Śmigłym i wspólnie działali w Związku Strzeleckim, gdzie Biłyk pełnił funkcję prezesa i komendanta w Brzeżanach. Obaj byli słuchaczami Wyższego Kursu Oficerskiego, który ukończyli w Struży.
W latach 1910-1911 odbył roczną służbę wojskową w c. i k. Armii. Został awansowany na podporucznika z dniem 1 listopada 1914 roku w korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1916 roku jego jednostką macierzystą był c. i k. 90 pułk piechoty.
Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do armii austriackiej, a od końca 1914 roku służył w Legionach. Walczył na Podhalu w składzie I Brygady, a następnie został zastępcą szefa departamentu NKN w Piotrkowie, służąc w 1 pułku piechoty jako adiutant dowódcy pułku, Rydza-Śmigłego. Po kryzysie przysięgowym objął stanowisko sędziego śledczego w Łodzi. 5 marca 1915 roku awansował na porucznika piechoty. W Łodzi, pod koniec wojny w listopadzie 1918 roku, zajmował się rozbrajaniem okupantów.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w stopniu porucznika, do 8 października 1921 roku pełnił funkcję komendanta miasta Łodzi. Następnie został zweryfikowany w stopniu majora piechoty ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 roku i zwolniony ze służby wojskowej.
Studia prawnicze odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim lub Uniwersytecie Lwowskim. Aplikację sądową zakończył w Brzeżanach. W 1924 roku otworzył kancelarię adwokacką w Łodzi i był członkiem Naczelnej Rady Adwokackiej. Przed wyborami parlamentarnymi do Sejmu RP w 1935 roku został mianowany komisarzem wyborczym w okręgu wyborczym. Praktykę adwokacką prowadził do 1936 roku, a wśród jego klientów znajdował się m.in. łódzki król przestępców – Ślepy Maks, którego reprezentował w procesie w 1930 roku.
Po zgonie Józefa Piłsudskiego i zaangażowaniu Edwarda Rydza-Śmigłego w politykę wewnętrzną, jako zaufany człowiek Śmigłego, 15 lipca 1936 roku został powołany na wojewodę tarnopolskiego, a funkcję tę pełnił do 16 kwietnia 1937 roku, kiedy to został mianowany wojewodą lwowskim.
Kampania wrześniowa
12 września 1939 roku, kiedy pierwsze czołgi i wozy pancerne Wehrmachtu dotarły do Lwowa, wygłosił swoje znane przemówienie za pośrednictwem Radia Lwów do mieszkańców miasta.
15 września 1939 roku premier Felicjan Sławoj Składkowski zlecił Biłykowi wyjazd do Kut, gdzie znajdował się tymczasowy rząd. Otrzymał polecenie udania się do polskiego konsulatu w Munkaczu, który od 15 marca 1939 roku należał do Węgier. 17 września 1939 roku, w obliczu sowieckiej agresji na Polskę, rząd polski przekroczył granicę rumuńską, a Biłyk został odcięty na Węgrzech. Podejmował dwukrotnie próby dotarcia do Lwowa, który był już pod kontrolą Armii Czerwonej. Kiedy okazało się to niemożliwe, w pokoju nr 5 hotelu Csillag w Munkaczu, 19 września 1939 roku, napisał list-testament, a następnie popełnił samobójstwo strzałem w głowę.
Jego syn, Leszek Biłyk, również brał udział w kampanii wrześniowej jako podporucznik 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich. Po wojnie osiedlił się w Brazylii, gdzie zaangażował się w działalność emigracyjną. W Brazylii mieszkała także jego córka, Barbara, po mężu Sadowska, która zmarła w 2021 roku w wieku 104 lat.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1938)
Krzyż Niepodległości (18 października 1932)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)
Krzyż Walecznych
Złoty Krzyż Zasługi (13 maja 1933)
Srebrny Krzyż Zasługi (10 lutego 1928)
Znak Oficerski „Parasol” (1911)
Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)
Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913 (Austro-Węgry)
Upamiętnienie współczesne
W Łodzi nazwano rondo imieniem Alfreda Biłyka, które znajduje się u zbiegu al. Włókniarzy i ul. Zgierskiej.
Przypisy
Bibliografia
Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 122, 410.
„Łódź w Ilustracji” (dod. do „Kuriera Łódzkiego”): nr 45 z 1 XI 1930, s. 1 (na uroczystości poświęcenia sztandaru oddziału łódzkiego Legii Inwalidów Wojsk Polskich (26.10.1930)), nr 46, z 18 XI 1934, s. 6 (zdjęcie portretowe)
Oświadczenie nowego wojewody tarnopolskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 159 z 15 lipca 1936.
Życiorys wojewody Alfreda Biłyka. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 85 z 16 kwietnia 1937.
Jerzy Janicki Czkawka, rozdział Ostatni wojewoda lwowski, wyd. Iskry, 2000, ISBN 83-207-1662-4.
Karol Dziuda, Śmierć Alfreda Biłyka, ostatniego wojewody lwowskiego. [w:] „Wrzesień 1939. W 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej”. Jednodniówka, 17 IX 2009, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, s. 9–10.
