Alfons XIII
Alfons XIII (ur. 17 maja 1886 w Madrycie, zm. 28 lutego 1941 w Rzymie) był królem Hiszpanii, synem (pogrobowcem) króla Alfonsa XII oraz królowej Marii Krystyny. Jego panowanie trwało od urodzenia aż do ogłoszenia Drugiej Republiki Hiszpańskiej w 1931 roku. W latach 1936–1941 pełnił również rolę legitymistycznego pretendent do tronu Francji, przyjmując tytuł Alfonsa I.
Życiorys
Alfons XIII formalnie objął tron 17 maja 1902 roku, mając zaledwie szesnaście lat. Był zapalonym entuzjastą automobilizmu oraz miłośnikiem armii, a oficerowie byli jego najbliższymi przyjaciółmi i doradcami. Przejawiał silne ambicje polityczne, nie zadowalając się jedynie rolą obserwatora i mediatora. Choć wychowany w duchu konserwatyzmu, miał liberalne poglądy i popierał reformy konstytucyjne, które miały przybliżyć Hiszpanię do europejskich standardów. Mimo to dwukrotnie był celem zamachów, w 1905 roku w Paryżu oraz w 1906 roku w Madrycie, gdzie uratowała go kareta wykonana z kuloodpornego materiału opracowanego przez polskiego wynalazcę, Jana Szczepanika. Był zwalczany zarówno przez tradycjonalistów, jak i lewicę, w tym anarchistów oraz socjalistów.
Panowanie
Alfons XIII objął rządy w kraju, który znajdował się w kryzysie. System polityczny ustanowiony w 1876 roku uległ rozpadowi. Główne przyczyny kryzysu to erozja systemu dwupartyjnego, kataloński regionalizm oraz rozwój masowych ruchów rewolucyjnych. Król podejmował różne próby reform poprzez kolejne rządy. Za rządów Antonio Maury opracowano projekt reformy administracyjnej, zwiększono niezależność sądownictwa oraz rozpoczęto działania zmierzające do państwowej regulacji rent agrarnych i tworzenia komisji arbitrażowych do ustalania płac dla robotników. Z kolei rząd Joségo Canalejasa zajął się kwestiami socjalnymi, modyfikacją systemu podatkowego oraz regulacją poboru do wojska. Premier Canalejas zajął się również sprawą marokańską, doprowadzając do układu francusko-hiszpańskiego, w wyniku którego utworzono hiszpański protektorat w części sułtanatu marokańskiego. Był on ostatnim politykiem w czasach Alfonsa XIII, który miał szerszą wizję polityczną.
Lata dyktatury
W kolejnych latach rządów Alfonsa XIII narastały protesty społeczne, strajki oraz konflikty polityczne. Liberalny rząd zgody narodowej, powołany przez króla, nie zyskał zaufania społecznego, a sam Alfons XIII był bardziej zaangażowany w sprawy Maroka. 13 września 1923 roku Primo de Rivera dokonał zamachu stanu, co zapoczątkowało okres dyktatury. Parlament próbował opierać się tej sytuacji, jednak generał zyskał wsparcie ze strony króla, który liczył, że to uchroni go od odpowiedzialności za klęskę pod Annual. Król rozważał wcześniej pomysł zamachu stanu i autorytarnego rządu, powierzając Primo de Riverze misję stworzenia nowego rządu. W wyniku tych wydarzeń zawieszono konstytucję, a dotychczasowe struktury rządowe przestały działać, zastąpione przez wojskowych gubernatorów.
Chociaż lata rządów Primo de Rivery przyniosły pewne sukcesy, pojawiły się również niekorzystne zmiany. Wzrost wydatków doprowadził do znacznej inflacji, a wiele istotnych reform społecznych nie zostało wprowadzonych. Różnice między poszczególnymi grupami społecznymi rosły, a kryzys się pogłębiał. Dyktator obawiał się utraty poparcia, a Alfons XIII dostrzegał narastający sprzeciw wobec niego. W obliczu trudnej sytuacji, mianował premierem Damaso Berenguera, jednak było już za późno. Król był zdyskredytowany przez wieloletnią współpracę z dyktaturą, a kraj był politycznie zdezorganizowany po siedmiu latach represji. Rząd Berenguera upadł, a kolejny również nie zdołał utrzymać się u władzy. W 1931 roku, po przegranych wyborach samorządowych przez monarchistów, Alfons XIII został zmuszony do opuszczenia kraju. Początkowo osiedlił się w Paryżu, gdzie przebywały jego małżonka i córki, a później przeniósł się do Włoch. Latem 1931 roku przebywał w sopockim Grand Hotelu oraz w Gdyni.
Śmierć
Król był zapalonym palaczem, a od 1940 roku jego stan zdrowia ulegał systematycznemu pogorszeniu. Cierpiał na dusznicę bolesną. Przed śmiercią przekazał prawa dynastyczne oraz prawo do objęcia tronu swojemu trzeciemu synowi, Janowi, podczas gdy dwaj pierwsi synowie zrezygnowali z pretensji do tronu. Zmarł 28 lutego 1941 roku w Rzymie.
Małżeństwo i potomstwo
Alfons XIII był żonaty z Wiktorią Eugenią, córką Henryka Battenberga, która przekazała najstarszemu oraz najmłodszemu synowi hemofilię, występującą co drugie pokolenie u męskich potomków królowej Wiktorii. Król pozostawił po sobie sześcioro dzieci (dwie córki i czterech synów):
- Alfons Pío Cristino Eduard (1907–1938), książę Asturii
- Jaime Leopoldo Isabelina Enrique (1908–1975), książę Segowii i Madrytu
- Beatriz Isabel Federica Alfonsa Eugenię (1909–2002)
- María Cristinę Teresę Alejandrę (1911–1996)
- Juan Carlos Teresa Silvestra Alfonsa (1913–1993), hrabia Barcelony
- Gonzalo Manuela María Bernarda (1914–1934)
Alfons XIII miał również kilka dzieci z pozamałżeńskich związków:
- z francuską arystokratką Mélanie de Gaufridy de Dortan miał syna:
- Rogera Leveque de Vilmorin (1905–1980)
- z hiszpańską aktorką Carmen Ruíz Moragas miał dwoje dzieci:
- Anę Maríę Teresę Ruíz Moragas (1925–1965)
- Leandra Alfonsa Ruíza Moragasa (ur. 1929), oficjalnie uznanego 21 maja 2003 roku jako „Leandro Alfonso de Borbón Ruíz, syn króla, infant Hiszpanii”
Życie prywatne
Alfons XIII był miłośnikiem różnych sportów, przede wszystkim polo, a jego przeciwnicy zarzucali mu sybarytyzm oraz rozwiązłość. W 1920 roku nadał tytuł „Królewskiego” stołecznemu klubowi piłkarskiemu, którego był zapalonym kibicem (Real Madryt). W 1922 roku został odznaczony Orderem Orła Białego.
Wywód przodków
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Isabelle Bricard, Dynastie panujące Europy, Warszawa 2007
Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz, Historia Hiszpanii, Wrocław 2009
Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Warszawa 2008
