Alfons VI Mężny (Dzielny, Odważny), po hiszpańsku Alfonso VI el Bravo (ur. w czerwcu 1040, zm. 1 lipca 1109) – król Leonu w latach 1065–1072 i 1072-1109 oraz król Kastylii i Galicii od 1072 do 1109.
Życiorys
Był drugim synem króla Kastylii i Leonu Ferdynanda I Wielkiego oraz Sanczy, córki Alfonsa V, króla Leonu.
Ferdynand I był pierwszym królem Kastylii, a za jego panowania królestwo to, w unii z Leonem, zyskało dominującą pozycję wśród chrześcijańskich królestw na Półwyspie Iberyjskim.
Po śmierci Ferdynanda I Wielkiego (27 grudnia 1065) jego królestwo zostało podzielone: najstarszy syn Sancho został królem Kastylii i przejął zwierzchność nad muzułmańskim królestwem (taifa) Saragossy, Alfons objął tron Leonu i kontrolował taifat Toledo, a najmłodszy brat Garcia otrzymał nowo utworzone królestwo Galicii oraz władzę nad taifatami Sewilli i Badajoz. Córka, Urraka, otrzymała miasto Zamorę, a inna córka, Elwira, władała miastem Toro.
Sancho II postanowił podporządkować sobie resztę rodzeństwa. W 1068 roku, dowodzone przez znanego Cyd (królewskiego chorążego), wojska Sancha II pokonały wojska Alfonsa w bitwie pod Llantadillą. Po kolejnej przegranej bitwie pod Golpejera (1072) Alfons opuścił Leon i schronił się w muzułmańskim Toledo. Sancho II zajął królestwo Leonu i w 1072 ogłosił się jego królem. Po wygnaniu Alfonsa, Sancho pokonał najmłodszego z braci, Garcię, zdobywając królestwo Galicii. Alfons, przy wsparciu muzułmanów, zajął Zamorrę, gdzie mieszkała jego siostra Urraka. Sancho obległ miasto, a w październiku 1072, w niejasnych okolicznościach, został zamordowany. O zamach oskarżano zarówno Urrakę, jak i Alfonsa, który po śmierci Sancha II przejął władzę w Kastylii i Leonie. Alfons zdobył również królestwo Galicii, którą Garcia próbował bezskutecznie odzyskać. W 1073 Garcia, zwabiony przez Alfonsa, wrócił do Galicii, ale wkrótce został wzięty do niewoli, gdzie spędził resztę życia, aż do śmierci w 1090 roku.
Po śmierci braci, Alfons stał się niekwestionowanym władcą trzech królestw, które zjednoczył: Leonu, Kastylii i Galicii.
W obliczu tak rozległego terytorium, Alfons postanowił wzmocnić swoją pozycję wśród innych chrześcijańskich władców Półwyspu Iberyjskiego. W 1076 roku najechał na ziemie królestwa Nawarry, które było wówczas pod kontrolą króla Aragonii Sancho I Ramireza, który zajął Nawarrę po zabójstwie tamtejszego króla Sancho IV. Król Aragonii zachował tytuł króla Nawarry oraz większość terytorium, ale musiał oddać Alfonsowi prowincje La Rioja, Logrono i Calahora.
Ugruntowując swoją władzę, Alfons zwołał synod, który zreformował organizację kościoła kastylijskiego i zmienił liturgię kościelną. Kler zaczął nieprzerwanie wspierać króla, co przyczyniło się do ożywienia idei rekonkwisty. Król Alfons VI utrzymywał bliskie relacje z królestwem Francji, skąd pochodziły większość jego żon. Do Kastylii przybywali liczni francuscy duchowni oraz rycerze, w tym Henryk, najmłodszy syn księcia Burgundii, który poślubił nieprawego dziecko Alfonsa. Z opactwa w Cluny pochodził także arcybiskup Toledo Bernard de Sedirac, który objął urząd w 1086 roku. Dzięki Alfonsowi wznowiono słynne pielgrzymki do sanktuarium św. Jakuba w Santiago de Compostela.
Po tych sukcesach, Alfons VI ponownie podjął działania w ramach rekonkwisty, która zamarła od czasów potężnego Almanzora. Na początku swoich działań przeciwko muzułmanom odniósł spektakularny sukces, gdy nakłonił władcę taifatu Toledo, swojego muzułmańskiego wasala, do oddania w maju 1085 roku miasta, które było dawną stolicą Wizygotów. Po uroczystym wkroczeniu do miasta, Alfons przyjął tytuł „władcy dwóch religii” oraz „imperatora całej Hiszpanii”. Następnie ponownie erygował biskupstwo w Toledo i przeniósł tam swoją stolicę. Po zajęciu Toledo król rozpoczął repopulację terenów między rzeką Duero a Kordyliery Centralnej, które później nazwano Extremadurą, oraz prowadził podbój terenów wzdłuż rzeki Tag. Alfons osadził swojego muzułmańskiego sojusznika w emiracie Walencji i rozpoczął oblężenie Saragossy, gdzie przebywał wygnany dawny rycerz królewski Cyd. Oblężenie nie powiodło się, a król musiał się wycofać po kilku tygodniach walki z nowym wrogiem.
Działania Alfonsa VI wywołały reakcję, która zniweczyła jego osiągnięcia. Władcy słabych muzułmańskich taifatów, na czele z emirem Kordoby, obawiając się ekspansji Alfonsa, wezwali na pomoc Almorawidów, którzy zdobyli część północnej Afryki. Znani z religijnego fanatyzmu Almorawidzi, pod wodzą Jusufa ibn Taszfina, przybyli do Hiszpanii w 1086 roku i, łącząc siły z lokalnymi muzułmańskimi władcami, zadali druzgocącą klęskę wojskom Alfonsa VI w bitwie pod Zalakką (inna nazwa to bitwa pod Sagrajas). Almorawidzi, zgodnie z umową z muzułmańskimi sojusznikami, wycofali się do Afryki, ale już w latach 1089/1090 powrócili, aby rozpocząć trwały podbój taifatów, w tym Grenady, Sewilli i Badajoz. W 1108 roku doszło do kolejnej wojny Leonu i Kastylii przeciwko Almorawidom, którzy ponownie pokonali Alfonsa w bitwie pod Ucles, gdzie zginął jedyny syn króla, Sancho.
Po przegranych kampaniach z Almorawidami oraz po śmierci Alfonsa VI, nastąpił spadek znaczenia Kastylii i Leonu, a inicjatywa w prowadzeniu rekonkwisty na długie lata przeszła do królestwa Aragonii.
Alfons VI zmarł 1 lipca 1109 roku w Toledo, a jego ciało pochowano w klasztorze w Sahagún.
Rodzina
Pierwszą żoną króla była Agnieszka, córka księcia Akwitanii Wilhelma VIII, która zmarła w 1078 roku.
Drugą żoną była Konstancja, córka księcia Burgundii Roberta I (syna króla Francji Roberta II), poślubiona w 1081 roku. Konstancja zmarła w 1093 roku, a ich córką była Urraka, która po Alfonsie VI objęła tron Kastylii i Leonu.
Po śmierci Konstancji, król związał się z nałożnicą Zaidą, córką muzułmańskiego władcy Sewilli, i nie jest wykluczone, że zawarł z nią związek małżeński. Zaida była matką jedynego syna, Sancha, który zginął w bitwie pod Ucles.
Kolejną żoną była Berta, której pochodzenie nie jest do końca znane. Przyjmuje się, że mogła być córką hrabiego Burgundii Wilhelma I lub hrabiego Sabaudii Amadeusza II. Ślub odbył się w grudniu 1094 lub na początku 1095 roku, a Berta zmarła w 1099 roku.
Następnie król ożenił się z Izabelą (Elżbietą), której pochodzenie jest nieznane. Z Izabelą król Alfons miał córki Sanczę i Elwirę, z których druga poślubiła króla Sycylii Rogera II. Izabela zmarła po 1107 roku, a niektórzy badacze identyfikują ją z muzułmanką Zaidą.
Możliwe, że król miał jeszcze jedną żonę, Beatrycze, którą uważa się za córkę Wilhelma VIII z Akwitanii (był on także ojcem pierwszej żony króla).
Alfons VI miał również dwie córki z nieprawego łoża – Elwirę i Teresę, z których druga została żoną Henryka z Burgundii. W 1093 roku król mianował zięcia hrabią Portugalii, a trzy lata później oddał mu w lenno ziemie hrabstwa, co Henryk wykorzystał w 1099 roku, ogłaszając się władcą niezależnym od Alfonsa VI, co zapoczątkowało niepodległość Portugalii.
W kulturze
Już w średniowieczu, Alfons był częstym bohaterem pieśni i legend związanych z czasami rekonkwisty.
Filmy i seriale
W amerykańskim filmie z 1961 roku El Cid, w rolę Alfonsa wcielił się John Fraser.
W hiszpańskim serialu z 2017 roku El final del camino, Alfonsa sportretował Asier Etxeandia.
Postać Alfonsa pojawia się również w hiszpańskim serialu El Cid, który był produkowany w latach 2020-2021, gdzie zagrał go Jaime Olías.
Gry wideo
W serii gier wideo Crusader Kings jednym z grywalnych władców jest Alfonso VI 'the Brave’ Jimena, przedstawiony jako król Leonu.
Przypisy
Bibliografia
Małgorzata M. Hertmanowicz-Brzoza, Kamil K. Stepan, Słownik władców świata, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 140-141, ISBN 83-7435-077-6, OCLC 749692036.
Jerzy J. Rajman, Encyklopedia średniowiecza, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006, s. 42-43, ISBN 83-7435-263-9, ISBN 978-83-7435-263-5, OCLC 749403223.
M. Tunón de Lara, J. Valdeón Baruque, A. Domínguez Ortiz, Historia Hiszpanii, Kraków 2007, s. 114, ISBN 83-242-0664-7
D. Piwowarczyk, Słynni rycerze Europy. Rycerze Chrystusa, Warszawa 2007, s. 65, 73, ISBN 978-83-244-0050-8
Genealogia (ang.)
