Alfons Fortunat Szaniawski
Alfons Fortunat Szaniawski, herbu Junosza (urodzony 5 marca 1837 w Siedlcach, zmarły 20 listopada 1905 w Moskwie), był generałem armii rosyjskiej, przedsiębiorcą oraz filantropem.
Życiorys
Był synem Leona Pawła, urzędnika w Wydziale Kontroli Skarbowej przy sądzie guberni podlaskiej w Siedlcach, oraz Tekli z rodziny Filigensów. Edukację rozpoczął w kolegium pijarskim w Łukowie. W lutym 1846 roku rozpoczął służbę w Tulskim Korpusie Kadetów w Tule. Po dwóch latach nauki przeszedł do Konstantynowskiej Szkoły Wojskowej w Petersburgu, którą ukończył w 1855 roku z wyróżnieniem, uzyskując stopień chorążego. 11 czerwca 1855 roku został przydzielony do przybocznej gwardii cesarskiej Pułku Strzelców Pieszych. Od 1860 roku studiował w Nikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu, którą ukończył 9 maja 1861 roku, zdobywając tytuł podporucznika. 22 stycznia 1862 roku został przeniesiony do Sztabu Generalnego w Petersburgu, a 22 września tego samego roku wszedł do Zarządu Głównego Wojsk Kozackich jako kapitan, pełniąc funkcję starszego adiutanta Sztabu Syberyjskiego Okręgu Wojskowego. Był członkiem tymczasowego komitetu ds. kozackiego ustawodawstwa wojskowego oraz kierował jego kancelarią. Brał udział w organizacji Amurskiego Wojska Kozackiego. 20 kwietnia 1867 roku awansowano go na podpułkownika, a dwa lata później na pułkownika. W 1872 roku poślubił Lidię Rodstwiennow (zm. 1921), co uczyniło go właścicielem znacznej fortuny. Ich małżeństwo nie doczekało się potomstwa. W tym samym roku objął stanowisko szefa Wydziału II Głównego Departamentu Wojsk Nieregularnych oraz od kwietnia 1872 roku był szefem oddziału Zarządu Sztabu Generalnego. Uczestniczył w pracach nad wprowadzeniem obowiązkowej służby wojskowej i zasad mobilizacji. 2 marca 1875 roku otrzymał półroczny urlop zdrowotny, który później przedłużono do dwóch lat. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, 21 sierpnia 1876 roku został zwolniony ze służby w stopniu generała majora, z prawem noszenia munduru.
Następne lata spędził ponownie na Syberii, gdzie założył Towarzystwo Eksploatacji Pól Złotonośnych oraz posiadał udziały w kopalniach złota: Górno-Zejskiej, Daurskiej i Dżolańskiej. Wraz z żoną sfinansował budowę gimnazjów w Czycie oraz Błagowieszczeńsku, przeznaczając na ten cel 30 tysięcy rubli, przy którym założył polską czytelnię. Przyczynił się również do utworzenia szkoły rolniczej na Zabajkalu oraz w 1894 roku Żeńskiego Instytutu Medycznego w Petersburgu, któremu ofiarował 200 tysięcy rubli. W Irkucku wspierał działania polskich stowarzyszeń. Około 1898 roku przeniósł się do Moskwy, gdzie nabył dom przy Arbacie, który stał się popularnym miejscem spotkań rosyjskiej inteligencji. W lipcu 1905 roku przekazał moskiewskiemu Towarzystwu Pomocy Dobroczynnej Biednym Wyznania Rzymskokatolickiego 40 tysięcy w złocie na założenie biblioteki polskiej w nowym gmachu, nazwanym Domem Polskim (otwartym w 1906 roku), w którym z siedzibą znalazły się polskie organizacje. Swój dom oraz plac o wartości 500 tysięcy rubli zapisał w testamencie Dumie moskiewskiej, z przeznaczeniem na utworzenie Uniwersytetu Ludowego. Duma przyjęła ten zapis 29 października 1905 roku. Stan zdrowia Szaniawskiego ulegał pogorszeniu, a zdiagnozowany tętniak aorty stanowił zagrożenie życia przy każdym wysiłku lub stresie. Generał spędzał większość czasu w domu, prowadząc szeroką korespondencję i przyjmując gości. Zmarł w Moskwie, a jego ciało pochowano na cmentarzu monastyru Nowoaleksiejewskiego, który został zlikwidowany w 1930 roku.
Był odznaczony m.in. następującymi orderami: Świętego Stanisława III klasy, Świętej Anny z mieczami II klasy (1866), Świętego Włodzimierza III klasy (1871), a także brylantowym pierścieniem cesarskim (1873).
Bibliografia
- Aleksander Michałowski, Alfons Fortunat Szaniawski w Polski Słownik Biograficzny, tom XLVI, wyd. 2009-2010, s. 615, wersja elektroniczna.
- Stanisław Rakusa-Suszczewski, Hubert Szaniawski: O Polakach w armii carskiej Rosji // NAUKA 4/2006, s. 104-109.
