Alfons Hoffmann
Alfons Hoffmann (12 listopada 1885, Grudziądz – 30 grudnia 1963, Gdańsk) był polskim inżynierem elektrykiem, absolwentem Politechniki Gdańskiej, profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Budownictwa Wodnego PAN oraz działaczem społecznym i państwowym.
Życiorys
Hoffmann urodził się w rodzinie Jana, tłumacza i sekretarza sądowego, oraz Anny z domu Kruza. W 1905 roku ukończył pruskie gimnazjum humanistyczne i rozpoczął studia na Wydziale Maszynowym i Elektrotechnicznym Politechniki Gdańskiej, będąc członkiem Polskiej Korporacji Akademickiej ZAG Wisła. W trakcie drugiego roku studiów pełnił rolę dyrygenta chóru Lutnia w Gdańsku. Ukończył studia 11 listopada 1911 roku, stając się pierwszym absolwentem polskiej narodowości swojego wydziału.
W latach 1911–1918 pracował w różnych fabrykach oraz zakładach elektrotechnicznych, m.in. jako inżynier w laboratorium maszyn elektrycznych oraz w biurze konstrukcyjnym w firmach Garbe Lahmeyer w Akwizgranie oraz Siemens-Schuckert w Berlinie. W latach 1914–1916, unikając służby wojskowej, pracował w elektrowni Koronowo, gdzie prowadził chór kościelny i organizował koncerty dla flisaków nad Brdą.
W listopadzie 1918 roku powrócił do Gdańska. Angażował się w życie społeczne, uczestnicząc w towarzystwach śpiewaczych w Gdańsku oraz na Kaszubach. Działał w Polskim Towarzystwie Gimnastycznym SOKÓŁ oraz organizował kolonie dla dzieci robotników i rzemieślników na Pomorzu. W latach 1918–1920 wspierał powrót Pomorza do odrodzonej Polski, będąc członkiem komisji negocjującej granicę między Rzeczpospolitą a Wolnym Miastem Gdańskim. W okresie międzywojennym był patronem Pomorskiego Związku Śpiewaczego oraz opiekunem Związku Harcerstwa Polskiego.
W 1920 roku został wysłany z Gdańska do nowo powstającego urzędu wojewódzkiego w Toruniu jako specjalista do spraw elektryfikacji Pomorza. Odpowiedzialny był za budowę i uruchomienie hydroelektrowni Gródek oraz elektryfikację szeregu miast, w tym rozwijającej się Gdyni, z jej portem handlowym i wojennym.
W 1931 roku, jako entuzjasta sportu i turystyki oraz nowatorskiego podejścia do motywowania pracowników, zainicjował powstanie Klubu Kajakowego „Wda” przy Pomorskiej Elektrowni Krajowej „Gródek” SA.
W latach 1932–1933 zrealizował w Gródku budowę Fabryki Grzejników Elektrycznych, produkującej grzejniki, żelazka elektryczne, kuchenki domowe oraz duże kuchnie do instalacji na statkach handlowych i wojennych oraz w stołówkach zakładów pracy.
Na podstawie doświadczeń zdobytych przy budowie elektrowni Gródek, w 16 miesięcy zbudował i uruchomił w 1929 roku elektrownię wodną w Żurze, która również dostarczała energię do Gdyni. Brał również udział w budowie gdyńskiej elektrowni, a Żur była największą i najnowocześniejszą elektrownią wodną o mocy 8,8 MW w okresie międzywojennym.
Jednym z jego najważniejszych osiągnięć było stworzenie spójnego systemu elektroenergetycznego na Pomorzu, zapoczątkowanego wraz z budową elektrowni w Gródku. W 1923 roku połączył on istniejące elektrownie w Grudziądzu i Toruniu, uzyskując pierwszy w kraju jednolity wojewódzki system elektroenergetyczny. W 1925 roku został uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi za tę pionierską pracę.
W 1938 roku Hoffmann opuścił Gródek, gdzie kapitał zakładowy wzrósł z 6 mln zł do 18 mln, i przeniósł się na Śląsk, obejmując stanowisko prezesa w przejętej firmie OEW AG, działającej pod polską nazwą Ślązel. Już wcześniej dążył do jak największego wykorzystania polskiego kapitału i kontrahentów, podejmując działania na rzecz spolonizowania zakładów na Śląsku.
Jego plany rozwoju Ślązela przerwała wojna. Po wojnie, przez Kraków i Lublin, dotarł do Lwowa, gdzie pracował w zakładach elektrotechnicznych. W 1941 roku, w obawie przed aresztowaniem przez Gestapo (był prezesem Polskiego Związku Zachodniego), z pomocą AK dotarł do Warszawy, gdzie został kierownikiem kuźni w Fabryce Aparatów Elektrycznych swojego przyjaciela Kazimierza Szpotańskiego, który prowadził działalność konspiracyjną.
Po 1945 roku wrócił na Pomorze, gdzie kierował odbudową elektrowni na Raduni, w Bielkowie, Łapinie oraz na rzece Bóbr w Dychowie, które zostały całkowicie pozbawione wyposażenia przez Rosjan. W 1949 roku, uznany za „wroga klasowego”, został zwolniony z pracy i odsunięty od decyzji dotyczących dalszego rozwoju energetyki.
W 1949 roku zaprosił do pracy akademickiej na Politechnice Gdańskiej swojego byłego dyrektora Kazimierza Kopeckiego. Prowadził wykłady na temat elektrowni wodnych, sieci elektrycznych oraz grzejnictwa. Jako pierwszy przedstawił koncepcję budowy dużej elektrowni szczytowo-pompowej w Żarnowcu. Hoffmann był aktywny w wielu krajowych i międzynarodowych organizacjach gospodarczych, technicznych oraz naukowych.
W 1955 roku rozpoczął pracę w Instytucie Budownictwa Wodnego PAN w Gdańsku, a w 1957 roku, na wniosek Rady Naukowej IBW, otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Przeszedł na emeryturę w 1960 roku.
Wspierał kościół w Pelplinie, elektryfikując świątynie, oświetlając ołtarze oraz instalując pierwsze systemy grzewcze.
W 1961 roku opracował dla Polskiego Komitetu Światowej Konferencji Energetycznej dwa katastry teoretycznych i technicznych polskich zasobów wodnych. Przygotował również projekt ogrzewania elektrycznego dla Wielkiej Sali Rycerskiej Zamku Krzyżackiego w Malborku, który zrealizowano po jego śmierci.
Był aktywnym działaczem Stowarzyszenia Elektryków Polskich, a w latach 1937–1938 pełnił funkcję prezesa tej organizacji, przyczyniając się do jej rozwoju, organizując walny zjazd SEP na statku m/s Piłsudski.
Pochowany został na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku (rejon IX, kwatera profesorów).
Znaczenie gospodarcze działań Hoffmanna
Okres największych osiągnięć Alfonsa Hoffmanna przypada na dwudziestolecie międzywojenne, gdzie szczególnie wyróżniał się jako budowniczy i dyrektor Pomorskiej Elektrowni Krajowej Gródek S.A. o mocy 2,4 MW, która w 1927 roku została rozbudowana do 4 MW. Jego praca znacznie przyczyniła się do elektryfikacji Pomorza, a elektrownia Gródek zasilała m.in. Chełmno, Toruń, Laskowice i Świecie, stając się impulsem dla rozwoju regionu. W 1927 roku zbudowano w rekordowym czasie 140 km linię przesyłową o napięciu 60 kV, która dostarczała energię do rozwijającej się Gdyni oraz portów. Zapora zbudowana na potrzeby elektrowni Gródek była pierwszą tego rodzaju obiektem oddanym do użytku w Polsce po I wojnie światowej.
Hoffmann nie ograniczał się jedynie do produkcji energii elektrycznej, lecz podejmował działania na rzecz jej efektywnego wykorzystania. W elektrowni wodnej powstała Fabryka Grzejników Elektrycznych, w której produkowano różnorodne urządzenia elektryczne, w tym kuchenki, żelazka, a także kompleksowe systemy grzewcze. Produkty z Gródka, takie jak urządzenia grzewcze dla statków transatlantyckich, zyskały uznanie w Europie i USA, a na wystawie światowej w Nowym Jorku w 1939 roku były eksponowane wyroby PEK Gródek.
Wyroby tej fabryki wyróżniały się wyjątkową niezawodnością, co przejawiało się w rosnącym popycie i zatrudnieniu w zakładzie (liczba pracowników wzrosła z 43 w 1933 roku do 327 w 1937 roku). Urządzenia gospodarstwa domowego były dostępne w salonie Miejskich Zakładów Elektrycznych w Gdyni.
Hoffmann był również racjonalizatorem i wynalazcą. Opracował specjalny izolator wiszący Hf 35 dla linii 60 kV, co przyczyniło się do znacznych oszczędności poprzez unikanie kosztownego importu. Izolatory, osprzęt sieciowy oraz przewody były testowane w jego laboratoriach wysokich napięć w Gródku, gdzie rozwijano także inne innowacyjne rozwiązania. Jako pierwszy w kraju w 1935 roku przeprowadzał prace remontowe na czynnej linii przesyłowej o napięciu 60 kV bez wyłączania napięcia i był autorem koncepcji budowy elektrowni szczytowo-pompowej Żydowo.
Nagrody i odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1925)
- Członek Honorowy Pomorskiego Związku Śpiewaczego w Toruniu (1939)
- Złota Odznaka Honorowa NOT
- Złota Odznaka Honorowa SEP
- Złota Odznaka Miasta Gdańska (1960)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1961)
- Złota Odznaka z Wieńcem Laurowym Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych
- Członek Honorowy Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1961)
Upamiętnienie
W 1972 roku elektrownia Żydowo otrzymała imię inż. A. Hoffmanna. W 2002 roku ustanowiono pamiątkowy medal im. prof. Alfonsa Hoffmanna, przyznawany wyróżniającym się energetykom przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Warszawie.
