Alfons Filar

Alfons Filar (ur. 24 sierpnia 1927 w Lipnicy Górnej, zm. 3 listopada 2019) – polski pisarz-historyk, publicysta, działacz społeczny, żołnierz Armii Ludowej oraz funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej.

Życiorys

Urodził się 24 sierpnia 1927 roku w Lipnicy Górnej. Pochodził z rodziny chłopskiej, jego rodzicami byli Aniela i Gabriel (stolarz i cieśla, uczestnik kampanii wrześniowej), według innej wersji jego ojciec miał na imię Wawrzyniec.

W czasie okupacji niemieckiej od 1942 roku pracował przy robotach leśnych w Liwoczu. W 1943 roku otrzymał wezwanie do pracy przymusowej w III Rzeszy, jednak dzięki staraniom rodziny został skierowany do pracy w magazynach broni i amunicji w Gamracie koło Jasła. Po aresztowaniu w wyniku konspiracyjnej „wsypy” w kwietniu 1944 roku, był przesłuchiwany i torturowany przez Gestapo. W tym czasie znajdował się w grupie więźniów zmuszonych do wykopania dołów dla ofiar egzekucji w Warzycach. Po pewnym czasie skierowano go do pracy w szpitalu, skąd udało mu się uciec podczas przenoszenia rannych żołnierzy niemieckich. Następnie trafił do krewnych kolegi Ludwika Reczka w Lisowie. Tam nawiązał kontakt z oddziałem Armii Ludowej operującym na zachód od Jasła, dowodzonym przez Wojciecha Kwilosza ps. „Tomek”, gdzie złożył przysięgę i przyjął pseudonim „Franek”. Brał później udział w akcjach sabotażowych AL.

Po wyparciu Niemców wstąpił do Milicji Obywatelskiej, będąc jednym z współzałożycieli pierwszego posterunku MO w Kołaczycach (służba od 20 stycznia 1945). Przez miesiąc chronił majątki obszarnicze przed rozgrabieniem, pełniąc wartę w Niegłowicach przy wejściu do rafinerii nafty w czasie zakończenia wojny 8/9 maja 1945. Następnie został przeniesiony do Komendy Powiatowej w Jaśle, gdzie najpierw służył w plutonie operacyjnym, a później od 1 października 1945 w plutonie ochrony Komitetu Powiatowego PPR. W sierpniu 1945 roku eskortował osadników z Dukli i Żmigrodu do Głogowa, gdzie stoczył walkę z niemieckimi oddziałami Werwolfu. Po powrocie odbył kurs w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie, a 31 października 1945 roku został skierowany do Lubaczowa. W Powiatowym UBP od 3 grudnia 1945 roku był wartownikiem ochrony, a następnie objął stanowisko referenta ds. walki z bandytyzmem. W tym okresie brał udział w walkach z Ukraińską Powstańczą Armią oraz tzw. „reakcyjnym podziemiem”. Formalnie zajmował różne stanowiska, w tym młodszego referenta od 28 grudnia 1945, referenta od 8 czerwca 1946, referenta ewidencji operatywnej w Referacie II od 1 października 1947, starszego referenta w Referacie V od 1 października 1948 oraz rachmistrza-płatnika w Referacie Gospodarczym od 1 lutego 1949 roku.

W międzyczasie, w listopadzie 1946 roku, został II sekretarzem koła PPR przy Lubaczowskim PUBP, a pod koniec tego roku otrzymał polecenie zorganizowania miejscowego KP PPR, co udało się zrealizować w kolejnym roku. W 1948 roku zdał małą maturę i ożenił się. W tym samym roku wstąpił do utworzonej PZPR, pozostając jej działaczem do początku 1981 roku.

W lubaczowskim PUBP służył do 1951 roku, po czym wrócił do WUBP w Rzeszowie. Pracował w Wydziale Finansowym: od 1 kwietnia 1951 roku był referentem w Referacie Rachunkowo-Sprawozdawczym, od 1 sierpnia 1952 roku inspektorem w Inspekcji Finansowej, a od 1 października 1954 roku rewidentem w Kontroli Finansowej. Od 1 lutego 1955 roku był referentem w Sekcji II Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie, a od 1 do 31 lipca 1955 roku w stopniu podporucznika pozostawał w dyspozycji dyrektora Departamentu Administracyjno-Gospodarczego w Komitecie do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Od 1 sierpnia 1955 roku podlegał MSW. Od 1 stycznia 1956 roku przez wiele lat pracował w Zakopanem na tym samym stanowisku, dokąd trafił na własną prośbę w związku z chorobą na gruźlicę. W latach 1961–1973 oraz od 1976 roku był kierownikiem zakopiańskiego ośrodka wczasowego MSW. W MO w 1970 roku osiągnął stopień majora, a następnie dosłużył się stopnia podpułkownika.

Był aktywnym członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, pełniąc funkcję sekretarza oddziału w Zakopanem oraz przewodniczącego komisji historycznej. W wieku 36 lat, około 1963 roku, zdał maturę. Od 1973 do 1974 roku pełnił funkcję attaché w polskiej ambasadzie w Waszyngtonie jako szyfrant. W 1982 roku uzyskał tytuł magistra nauk politycznych (według innego źródła dyplom wyższej uczelni uzyskał w wieku 52 lat, tj. około 1979 roku).

Był żonaty z Feliksą z domu Łokczewską (1926-2019) i miał synów.

Zmarł 3 listopada 2019 roku i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Południowym w Warszawie.

Publikacje

Alfons Filar zajmował się działalnością publicystyczną, interesując się historią wojenną oraz powojennym Podhalem. Jak sam podkreślał, nie był historykiem z zawodu, lecz z potrzeby wewnętrznej. Wydał m.in. następujące publikacje:

Opowieści tatrzańskich kurierów (1969, 1970, 1973, 1977), w języku słowackim Po stopách tatranských kuriérov (1972) oraz węgierskim,
Palace – katownia Podhala (1970, 1972, 1976, wspólnie z Michałem Leyko),
Gdy umilkły działa (1972; wspomnienia, pierwotnie planowane pod tytułem Tym samym karabinem),
Bohaterowie zielonych granic (1974, 1979),
Laury na śniegu. Opowieść o Bronisławie Czechu i Helenie Marusarzównie (1974, 1978 i 1982, wspólnie z Michałem Leyko),
Za pasem broń. Z dziejów ruchu oporu na Podhalu (1980, 1983),
U podnóża Tatr 1939-1945. Podhale i Sądecczyzna w walce z okupantem (1985),
Nie tylko pod znakiem walki (1987, dziewiąta książka).

W 1985 roku otrzymał nagrodę I stopnia wojewody nowosądeckiego „za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej i działalności kulturalno-oświatowej” w dziedzinie literatury.