Alfons Erdman
Alfons Erdman (ur. 4 lutego 1886 w Grodźcu, zm. 15 lipca 1943 w Pilikach) był polskim nauczycielem, działaczem niepodległościowym, samorządowcem oraz organizatorem ruchu ludowego. W II Rzeczypospolitej pełnił funkcję posła na Sejm Ustawodawczy oraz w kadencjach I i V, a także senatora II kadencji i burmistrza Bielska Podlaskiego.
Życiorys
Ukończył gimnazjum w Warszawie oraz studia filologiczne na uniwersytecie w Zurychu. Był żonaty z Eugenią z domu Zaleską i miał córkę Hannę (Wieczorkową). Właściciele majątku w Krupicach koło Siemiatycz.
W swojej karierze zawodowej pracował w szkolnictwie, m.in. prowadził szkołę w Sokołówku, a jako inspektor szkolny nadzorował placówki w powiecie bialskim, Bielsku Podlaskim i Warszawie. Od 1904 roku angażował się w organizację ruchu ludowego, spółdzielni mleczarskich oraz rolniczych, a także był członkiem Rady Głównej Kółek Rolniczych im. S. Staszica.
W 1910 roku dołączył do PPS – Frakcji Rewolucyjnej, gdzie ukończył szkołę partyjną w Krakowie. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W czasie I wojny światowej był członkiem Centralnego Komitetu Narodowego oraz pomocniczego Komitetu Wojennego. Został internowany przez władze okupacyjne w Mińsku Mazowieckim i Szczypiornie.
W 1918 roku objął stanowisko komisarza powiatu stopnickiego, a w 1919 roku z ramienia PSL „Wyzwolenie” został posłem na Sejm Ustawodawczy z okręgu Pińczów. Następnie stał się jednym z czołowych liderów PSL „Piast”, uzyskując reelekcję w 1922 roku w okręgu Sandomierz. W latach 1921–1930 był członkiem Rady Naczelnej PSL, a od 1923 roku członkiem Zarządu Głównego. W 1920 roku reprezentował PSL „Piast” w Konwencie Seniorów, a w 1922 roku – w Nadzwyczajnej Komisji Głównej.
W Sejmie Ustawodawczym (1919–1922) pracował w komisjach: administracyjnej (jako zastępca przewodniczącego), konstytucyjnej, oświatowej oraz spraw zagranicznych. W kolejnych kadencjach był członkiem następujących komisji sejmowych: od 1922 roku administracyjnej i spraw zagranicznych; od 1928 roku oświaty i kultury (sekretarz), a także prawniczej (sekretarz); od 1938 roku administracyjno-samorządowej (wiceprzewodniczący) oraz budżetowej. W 1924 roku został wybrany do komisji specjalnej, aby zbadać postępowanie wobec więźniów, a następnie do komisji specjalnej zajmującej się tajnymi organizacjami w wojsku i społeczeństwie. W parlamencie II kadencji (1928–1930) był senatorem z województwa białostockiego. Jego działalność parlamentarna przyczyniła się do opracowania ustawy zasadniczej, szczególnie w zakresie normowania ustroju administracyjnego i podstaw samorządu oraz ordynacji wyborczej. W imieniu PSL „Piast” prowadził wiele negocjacji między klubami parlamentarnymi i stronnictwami politycznymi w sprawie ustaw samorządowych.
Po przewrocie majowym opowiedział się za współpracą z rządem. Pełnił funkcję przewodniczącego władz obwodowych Obozu Zjednoczenia Narodowego w Bielsku Podlaskim. Od 1930 roku był aktywny w pracy samorządowej oraz w spółdzielczości gospodarczej. W latach 1933–1939 sprawował urząd burmistrza Bielska Podlaskiego, a w okresie okupacji niemieckiej był wiceburmistrzem. Od 1938 do 1939 roku, z ramienia OZN, pełnił mandat posła z okręgu Ostrów Mazowiecka.
W 1938 roku został odznaczony Orderem Polonia Restituta.
Podczas wojny aktywnie uczestniczył w ruchu oporu, posługując się pseudonimem „Janusz”. Został aresztowany, a po śledztwie w gestapo rozstrzelany 15 lipca 1943 roku w masowej egzekucji w lesie pilickim w pobliżu Bielska Podlaskiego. Po dwóch latach ekshumowane zwłoki przeniesiono na cmentarz parafialny, gdzie umieszczono je w mauzoleum „Ofiarom barbarzyństwa 15 VII 1943”.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Walecznych – przyznany po raz pierwszy za służbę w POW w byłym zaborze austriackim oraz podczas okupacji austriackiej.
Przypisy
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, pod red. M. Smogorzewskiej, red. nauk. A. K. Kunert, t. II, E–J, Warszawa 2000.
- Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, pod red. H. Mościckiego i W. Dzwonkowskiego, Warszawa 1928.
- Henryk Kosieradzki, Bielsk Podlaski. Dzieje miasta, Bielsk Podlaski 1987.
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.
