Alfabetyzm wizualny
Alfabetyzm wizualny (ang. visual literacy) to zdolność do interpretacji oraz korzystania z informacji przedstawionych w formie wizualnej. Koncepcja ta zakłada, że wszystkie rodzaje obrazów mogą być odczytywane, a ich interpretacji można się nauczyć. Alfabetyzm wizualny jest istotnym elementem współczesnych praktyk społecznych i kulturowych, a jego zagadnienia dotyczą takich obszarów jak: edukacja, media masowe, nowe media, nowoczesne technologie, nierówności społeczne, procesy demokratyczne, globalizacja, a nawet szeroko pojęta medycyna.
Historia pojęcia
Pojęcie visual literacy, czyli alfabetyzm wizualny, zostało wprowadzone przez Johna Debesa, jednego z założycieli International Visual Literacy Association – Międzynarodowego Stowarzyszenia Alfabetyzmu Wizualnego. W 1969 roku Debes zaprezentował ogólną definicję tego terminu: „Alfabetyzm wizualny odnosi się do zestawu kompetencji wizualnych, które każdy człowiek może rozwijać poprzez obserwację oraz równoległe integrowanie innych zmysłów. Rozwój tych umiejętności jest kluczowy dla efektywnego przyswajania wiedzy. Dzięki rozwojowi kompetencji wizualnych możemy odróżniać i interpretować działania, przedmioty i/lub symbole wizualne, zarówno naturalne, jak i sztuczne, które spotykamy w naszym otoczeniu. Poprzez kreatywne wykorzystanie tych umiejętności możemy komunikować się z innymi, a także zrozumieć i cieszyć się dziełami kultury wizualnej.” Współczesne definicje alfabetyzmu wizualnego akcentują społeczną i kulturową rolę kompetencji wizualnych oraz ich rosnące znaczenie w codziennych umiejętnościach niezbędnych dla każdego człowieka.
W polskiej literaturze temat alfabetyzmu wizualnego został po raz pierwszy szczegółowo opisany w książce Natalii Pater Ejgierd pt. „Kultura wizualna a edukacja”, w której podkreśla się znaczenie kompetencji wizualnych w nowym, zmedializowanym świecie oraz konieczność szerokiej edukacji wizualnej: „Ogromny wpływ obrazu w komunikacji masowej oznacza, że alfabetyzm wizualny jest równie niezbędny do zdobywania informacji kształtujących dzisiejszy światopogląd, jak umiejętność czytania. Dlatego poziom naszego alfabetyzmu wizualnego wpływa na jakość naszego uczestnictwa w otaczającej nas kulturze.”
Popularyzacja zagadnienia
Tematyka alfabetyzmu wizualnego stanowi fundament dla wielu interdyscyplinarnych konferencji naukowych poświęconych tym zagadnieniom. Pierwsza z nich miała miejsce w styczniu 2011 roku w Domu Pracy Twórczej UAM w Obrzycku, a jej temat brzmiał: „Alfabetyzm wizualny. Teoria i Praktyka.” Kolejna konferencja zorganizowana w styczniu 2014 roku dotyczyła aspektów kulturowych i społecznych, wpisując się w hasło „Alfabetyzm wizualny. Kultura i społeczeństwo.”
