Alfabet turkmeński
Alfabet turkmeński to system pisma, który obecnie bazuje na alfabecie łacińskim i służy do zapisu języka turkmeńskiego. W przeszłości stosowano również cyrylicę oraz alfabet inspirowany pismem arabskim, który wciąż jest używany poza granicami Turkmenistanu.
Alfabet arabski
W okresie, gdy kształtował się język turkmeński, od XVIII do XIV wieku, do jego zapisu wykorzystywano litery arabskie. Już pod koniec XVIII wieku istniało wiele dzieł literackich napisanych w tym języku. Mimo to, na koniec XIX wieku wskaźnik analfabetyzmu wśród Turkmenów wynosił ponad 99%, co utrudniało wydawanie książek. Pierwszy elementarz w języku turkmeńskim pojawił się dopiero w 1913 roku, a pierwsza gazeta w 1914 roku.
Pismo arabskie nie sprawdziło się jednak jako system zapisu dla języków turkijskich, ponieważ bogate jest w znaki do zapisywania spółgłoskowych dźwięków typowych dla języka arabskiego, a słabo odwzorowuje samogłoski, których w języku turkmeńskim jest aż dziewięć i mają również znaczenie iloczasowe.
W latach 1922 i 1925 przeprowadzono reformy ortograficzne, które polegały na usunięciu zbędnych liter oraz wprowadzeniu nowych, które lepiej oddawały turkmeńskie fonemy przy użyciu znaków diakrytycznych.
Turkmeni zamieszkujący Afganistan, Iran i Irak wciąż posługują się zapisem arabskim w swoim języku.
Cyrylica
Na koniec lat 30. XX wieku w ZSRR rozpoczęto prace nad wprowadzeniem cyrylicy, opartej na alfabecie rosyjskim, jako oficjalnego systemu pisma dla języków mniejszościowych w ZSRR. Proces ten był realizowany pod nadzorem rządowych komisji w poszczególnych republikach. Oficjalnie uzasadniano to potrzebą ujednolicenia systemów pisma oraz korzyściami typograficznymi, lecz tajnym celem było wzmocnienie pozycji języka rosyjskiego w społeczeństwie.
W Turkmeńskiej SRR przekształcenie na cyrylicę miało miejsce w 1940 roku. Od tego momentu jedyną zmianą wprowadzoną do alfabetu było przeniesienie litery Ъ z końca na właściwą pozycję, zgodną z miejscem w alfabecie rosyjskim.
W 2000 roku cyrylica turkmeńska została całkowicie wycofana z użytku oficjalnego.
Alfabet łaciński
Reformy dotyczące alfabetu arabskiego w Turkmenistanie miały charakter przejściowy. Pierwsza próba zastąpienia go alfabetem łacińskim nie powiodła się. W rezultacie, w 1928 roku wprowadzono janalif do zapisu języka turkmeńskiego, który później został wycofany na rzecz cyrylicy.
Po uzyskaniu niepodległości przez Turkmenistan w wyniku rozpadu ZSRR, w 1993 roku zainicjowano program państwowy mający na celu wprowadzenie nowego alfabetu opartego na łacińskim. Równocześnie zaczęto systematyczne usuwanie rusycyzmów z języka turkmeńskiego. Działania te były niezależne od opinii i potrzeb społecznych, a decyzje podejmował bezpośrednio prezydent Turkmenistanu.
Grupa badaczy z Instytutu Językoznawstwa, kierowana przez M. Söyegova, stworzyła pierwszy wariant nowego alfabetu, który opublikowano w gazecie „Türkmenistan” 19 sierpnia 1992 roku. W tym roku zaproponowano również szereg innych projektów. Skład tego alfabetu obejmował: A a, B b, C c, D d, E e, Ea ea, F f, G g, H h, I i, J j, Jh jh, K k, L l, M m, N n, Ng ng, O o, Q q, P p, R r, S s, Sh sh, T t, Ts ts, U u, V v, W w, X x, Y y, Z. Warto zauważyć, że w tym projekcie nietradycyjnie zastosowano znaki Q, V, X, które miały zastąpić samogłoski Ө, Ү, Ы.
W styczniu 1993 roku w Turkmeńskiej Akademii Nauk odbyło się spotkanie dotyczące nowego alfabetu, na którym powołano komisję do jego opracowania. Przewodniczącym komisji został Sarparmyrat Nyýazow, prezydent Turkmenistanu. W lutym w prasie zaprezentowano nowo opracowany alfabet, który został zatwierdzony 12 kwietnia 1993 roku. Jego skład obejmował: A a, B b, Ç ç, D d, E e, Ä ä, F f, G g, H h, I i, J j, £ ſ, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ö ö, P p, R r, S s, $ ¢, T t, U u, Ü ü, W w, Y y, ¥ ÿ, Z z. Ciekawostką było wykorzystanie znaków dolara, jena i funta jako liter.
Po sześciu latach w alfabecie wprowadzono zmiany, w tym zastąpienie nietradycyjnych liter, co przyczyniło się do nadania mu współczesnej postaci. Odznacza się on na tle innych alfabetów turkijskich zastosowaniem haczków.
Od 2000 roku jest to jedyny oficjalnie akceptowany sposób zapisu języka turkmeńskiego.
