Alfabet tatarski to system zapisu języka tatarskiego. Przez różne okresy historyczne wykorzystywano różne typy pisma:
arabski – obowiązywał do 1927 roku; obecnie tylko nieliczni Tatarzy w Chińskiej Republice Ludowej korzystają z liter arabskich;
łaciński – używany w latach 1927–1939; próby ożywienia alfabetu łacińskiego miały miejsce na przełomie XX i XXI wieku; Tatarzy z Turcji, Finlandii, Czech, Polski, USA i Australii stosują obecnie tatarską wersję łacińską;
cyrylica – w użyciu od 1939 roku do dziś; ochrzczeni Tatarzy korzystali z cyrylicy już w XIX wieku.
Historia
Po serii reform mających na celu uczynienie alfabetu arabski bardziej fonetycznym, 3 lipca 1927 roku został on oficjalnie zastąpiony przez zlatynizowany alfabet tatarski, znany jako Janalif (od Yaña älifbası – Nowy Alfabet). Choć nowy system ortograficzny był krokiem naprzód, nie był doskonały. Nadal podlegał wpływom pisma arabskiego, koncentrując się na spółgłoskach i zaniedbując samogłoski.
W 1933 roku przeprowadzono znaczącą reformę ortograficzną, a w kolejnych latach wprowadzono szereg drobnych poprawek. W swej ostatecznej wersji Janalif stał się prawie fonetycznym alfabetem, który z prostymi zasadami ortograficznymi doskonale pasował do zapisu języka tatarskiego. Odrzwierciedlając sposób mówienia wykształconych Tatarów, odegrał kluczową rolę w standaryzacji literackiego języka tatarskiego oraz w wytyczeniu ścisłych norm językowych.
Niemniej jednak w latach 1939-40 Janalif został wycofany i zastąpiony zmodyfikowaną cyrylicą (Кирил əлифбасы — Kiril älifbası), która obejmowała alfabet rosyjski oraz dodatkowe litery: Ә ә, Ө ө, Ү ү, Җ җ, Ң ң, Һ һ.
Po rozpadzie Związku Radzieckiego władze Republiki Tatarstanu przywróciły Janalif w nieco zmodyfikowanej wersji zwanej zamanlif. Jednak w 2002 roku, na skutek zakazu wydanego przez Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej dotyczącego użycia alfabetów niecyrylickich przez języki tzw. mniejszości wewnętrznych (z wyjątkiem języka karelskiego), Tatarzy musieli wrócić do alfabetu wprowadzonego w czasach ZSRR. Alfabet łaciński (inalif – zmodyfikowany Yañalif) jest czasami wykorzystywany w Internecie do zapisu języka tatarskiego.
12 stycznia 2013 roku Rada Państwa Republiki Tatarstanu uchwaliła ustawę 1-ЗРТ «Об использовании татарского языка как государственного языка Республики Татарстан» (O używaniu języka tatarskiego jako języka państwowego Republiki Tatarstanu). Zgodnie z tą ustawą, cyrylica pozostaje alfabetem urzędowym, jednak dopuszczalne jest używanie alfabetu łacińskiego oraz arabskiego, gdy obywatele zwracają się do organów państwowych. W oficjalnych odpowiedziach instytucji publicznych stosuje się cyrylicę, ale przewidziano także możliwość powielania tekstu cyrylicy w formacie łacińskim lub arabskim. Zgodność liter cyrylicy z literami łacińskimi i arabskimi została określona w załączniku do ustawy.
Tabela porównawcza
Przykład
Zobacz też
alfabet tatarski (łaciński)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Alfabet i fonetyka tatarska
Extended Cyrillic: Tatar (ang.)
