Alfabet Staroangielski
Alfabet staroangielski, znany jako Læden stæfrof, pomimo braku jednolitej ortografii, składał się zazwyczaj z 24 liter i był stosowany od VIII do XII wieku do zapisywania języka staroangielskiego. Z 24 liter, 20 zostało bezpośrednio zaczerpniętych z alfabetu łacińskiego, dwie to zmodyfikowane litery łacińskie (Æ, Ð), a dwie wyewoluowały z runicznego alfabetu fuþork (Ƿ, Þ). Litery K, Q oraz Z nie występowały w rdzennych wyrazach angielskich.
Historia zapisu języka staroangielskiego
Pierwotnie język staroangielski zapisywano runami, lecz od około VIII wieku zaczęto stosować pismo półuncjalne, które wprowadziły irlandzkie misjonarze chrześcijańscy. Następnie zostało ono zastąpione przez pismo insularne, które charakteryzowało się nachyloną i spiczastą formą. Pismo to funkcjonowało do XII wieku, kiedy to ustąpiło miejsca minuskułom karolińskim (znanym również jako karolina). Pisownia wyrazów uległa zmianie, stając się bardziej podobną do tej z języka starofrancuskiego, co prowadziło do narodzin języka średnioangielskiego.
Specyfika liter i znaków
Litera ðæt ⟨ð⟩ (obecnie nazywana edh lub eth) jest zmodyfikowaną formą litery łacińskiej ⟨d⟩, natomiast runiczne litery thorn ⟨þ⟩ oraz wynn ⟨ƿ⟩ pochodzą z alfabetu fuþork. W użyciu był także symbol ⟨⁊⟩, przypominający cyfrę 7, oznaczający spójnik and (ang. i), znany jako tyrońskie et (lub ond), oraz znak dla zaimka względnego þæt (dzisiejsze that, ang. który) – oznaczony jako thorn z poprzeczką (⟨ꝥ⟩). Makrony ⟨¯⟩ nad samogłoskami były rzadko stosowane do oznaczania samogłosek długich, a skróty dla dwuznaków ms oraz ns pojawiały się okazjonalnie.
Współczesne edycje rękopisów
Współczesne edycje oryginalnych rękopisów staroangielskich są publikowane z pewnymi modyfikacjami w pisowni, aby ułatwić ich czytanie. Zmiany te obejmują wprowadzenie interpunkcji oraz zamianę niektórych znaków. W nowoczesnych wersjach używa się symboli ⟨e⟩, ⟨f⟩, ⟨g⟩, ⟨r⟩, ⟨s⟩, których kształt znacznie różnił się w piśmie insularnym. Zamiast długiego s ⟨ſ⟩, obecnie stosuje się odpowiednik ⟨s⟩, a insularne g ⟨ᵹ⟩ zastępuje się dzisiejszym ⟨g⟩. W rękopisach staroangielskich fonem /w/ czasami zapisywano symbolem ⟨uu⟩, lecz częściej używano symbolu ⟨ƿ⟩. Wykorzystanie tego symbolu uległo ewolucji na początku okresu średnioangielskiego w XII i XIII wieku.
Dodatkowo, współczesne manuskrypty często wprowadzają rozróżnienie pomiędzy miękkopodniebiennym ⟨c⟩ oraz podniebiennym ⟨g⟩, stosując kropkę jako znak diakrytyczny nad spółgłoskami podniebiennymi ⟨ċ⟩, ⟨ġ⟩ (zobacz alfabet maltański). Symbol wynn ⟨ƿ⟩ najczęściej zastępuje ⟨w⟩. W wielu pracach naukowych zamiast ⟨ð⟩ używa się ⟨þ⟩ (dźwięki te w języku staroangielskim były alofonami i symbole te były stosowane wymiennie). We współczesnych edycjach makrony ⟨ˉ⟩ najczęściej stosuje się do oznaczania spółgłoskowych długich, ponieważ w oryginalnych wersjach często ich brakowało. W starszych drukach tekstów staroangielskich używano akcentu ostrego ⟨´⟩, aby zachować spójność pomiędzy tekstem staroangielskim a staronordyckim.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
David Crystal: The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1987. ISBN 0-521-26438-3.
Jacek Fisiak: A Short Grammar of Middle English. Wyd. 8. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2004. ISBN 83-7177-213-0.
Jeremy J. Smith: Old English: A Linguistic Introduction (Cambridge Introductions to the English Language). Cambridge: Cambridge University Press, 2009. ISBN 0-521-68569-9.
