Alfabet rosyjski
Alfabet rosyjski (ros. русский алфавит) to system znaków używany do zapisu języka rosyjskiego. Składa się on z 33 liter, z czego litera ё jest opcjonalna, a ъ występuje rzadko.
W latach 20. i 30. XX wieku litera ъ była często zastępowana apostrofem, ponieważ maszyny do pisania oraz czcionki używane w drukarniach tego okresu nie zawierały tej litery. Wówczas trwała walka z przestarzałą, przedrewolucyjną ortografią. W latach 1940–1970, mimo przywrócenia litery ъ do alfabetu, nadal zdarzało się jej zastępowanie apostrofem lub (w maszynach do pisania) znakiem „. Obecnie takie metody zapisu litery ъ można nadal spotkać w rękopisach osób starszych. Czasami używanie apostrofu zamiast ъ jest uznawane za ukrainizm, jako że w języku ukraińskim apostrof pełni tę samą funkcję fonetyczną, co ъ w języku rosyjskim.
Litery
Użycie litery ё
Obecnie litera ё, wymawiana jako /jo/, musi być stosowana w języku rosyjskim w następujących przypadkach:
- w tekstach, w których konsekwentnie stosuje się znaki akcentu;
- w książkach skierowanych do małych dzieci;
- w materiałach dla uczniów oraz w kursach języka rosyjskiego jako obcego.
W każdej publikacji autor lub redaktor może zdecydować o używaniu litery ё. Często jednak jest ona stosowana jedynie sporadycznie. Zaleca się jej użycie w sytuacjach, gdy:
- pozwala to uniknąć niejasności (np. всё → wszystko, все → wszyscy; нёбо → podniebienie, небо → niebo; узнаем → poznamy, узнаём → poznajemy);
- dotyczy to rzadko używanych słów lub tych, które są powszechnie źle wymawiane, w celu wskazania ich poprawnej wymowy (np. флёр → welur, щёлочка → szczelinka, сёрфинг → surfing, новорождённый → noworodek);
- w niektórych nazwach własnych, gdzie rozróżnienie między е i ё nie jest dla przeciętnych czytelników oczywiste (np. Дежнёв → Dieżniow, Олёкма → Olokma).
Litery usunięte w latach 1917–1918
Przed reformą rosyjskiej ortografii w latach 1917–1918, a także w publikacjach emigracyjnych jeszcze przez długi czas, w języku rosyjskim funkcjonowały cztery inne litery:
- Ѣѣ (jać – ros. ять) zastąpiona przez literę Е;
- Ѳѳ (fita – ros. фита) zastąpiona przez literę Ф;
- Іі (i diesiatiericznoje – ros. и десятеричное) zastąpiona przez literę И;
- Ѵѵ (iżyca – ros. ижица), która przed rewolucją była używana w bardzo nielicznych słowach (np. мѵро, co oznacza krzyżmo), zastąpiona przez И.
Obecnie, chociaż rzadko, litery te mogą się jeszcze pojawiać w rosyjskich tekstach. Szczególnie dotyczy to litery Ѣ, która niegdyś była powszechna w piśmiennictwie rosyjskim, a jej usunięcie wzbudziło największe kontrowersje. Pozostałe trzy litery były używane w ograniczonej liczbie słów, głównie w zapożyczeniach z języka greckiego oraz w niektórych końcówkach, zazwyczaj przed samogłoskami i samogłoskami jotowanymi. Używanie tego znaku ma nawiązywać do starych, przedrewolucyjnych tradycji, dlatego litera ta pojawia się czasami w nazwach firm czy na znakach towarowych.
